I Stradioti

Οι Stradioti ήταν ένα σώμα μισθοφόρων αποτελούμενο από Αλβανούς, Έλληνες, Δαλματούς, Σέρβους κι αργότερα Κύπριους.  Οι περισσότεροι ήταν Έλληνες που υπηρετούσαν τους τελευταίους βυζαντινούς δεσπότες της Πελοποννήσου. Ήταν σκληροί πολεμιστές του ιππικού και είχαν άλογα ρωμαλέα και πολύ ευκίνητα. ( Ισαύχενα, όπως αναφέρει ο Βροκίνης). Η ενδυμασία τους ήταν ελαφριά, αποτελούμενη από ξύλινη ή δερμάτινη ασπίδα και κοντάρι, υψηλό καπέλο και σπάθα. Μερικοί δε από αυτούς έφεραν θώρακα από βαμβάκι για να προστατεύονται από τα εχθρικά χτυπήματα. Με αυτό τον εξοπλισμό και με τα γυμνασμένα άλογα , πραγματοποιούσαν τις εφόδους τους. Ο ελαφρύς αυτός οπλισμός συντελούσε στην πολεμική απόδοσή τους και τους έκανε να υπερέχουν από τους δυσκίνητους λόγω της βαριάς πανοπλίας τους ιππείς των κρατών της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης.  Οι παράξενοι αυτοί  στρατιώτες επηρέασαν την πολεμική τέχνη των Βενετσιάνων και λοιπών εργοδοτών, διότι ήταν και πολύ αποτελεσματικοί και  δημοφιλείς. Ήταν οι πρωτοπόροι της δημιουργίας του ελαφρού ιππικού.

 Αποτελούσαν ένα σώμα πολεμιστών ειδικευμένο στην αρπαγή, επιτήδειο στις επιδρομές, στις σώμα με σώμα μάχες και πολεμούσε όπου πληρώνονταν.

Μετά την πτώση του Δεσποτάτου του Μοριά το 1460 και την έλευση του αυτοκράτορα Θωμά Παλαιολόγου στην Κέρκυρα, οι μισθοφόροι Ναυπλιώτες και Μονεμβασίτες ήρθαν στα Ιόνια Νησιά. Οι βασικές ροές στα Επτάνησα, προήλθαν από την Ηλεία στα τέλη του 15ου αιώνα, τη Μεθώνη και την Κορώνη το 1500, το Ναύπλιο και τη Μονεμβασιά το 1540 όως και την Κύπρο από το 1570 και μετά .Οι Ναυπλιώτες δε, θεωρούνταν οι πιο ανδρείοι.

Στο τέλος του 15^ου αι.  και μέχρι τα μέσα του 16^ου αιώνα περί τους 100 εξ αυτών εγκαταστάθηκαν με τις οικογένειες τους στην Κέρκυρα.

Η Βενετία έχοντας σκοπό να τους προσεταιριστεί,  με εντολή προς τον Βάιλο Stefano Tiepolo (1538-1540), τους παραχώρησε γη σε περιοχές του νησιού όπως Κασσιόπη, Παλαιόπολη, Κηπουργιά και Ανάληψη.  Η περιοχή της Παλαιόπολης ήταν η σημερινή Στρατιά που εξ αιτίας της προέλευσης των Ναυπλιωτών  ονομάστηκε κατ΄ αρχήν «Αναπλιτοχώρι». Στη συνέχεια λόγω της στρατοπέδευσης τους στην συγκεκριμένη  περιοχή επικράτησε η ονομασία Στρατιά που ισχύει μέχρι και τις μέρες μας. Εκεί έμειναν μέχρι το 1799,που καταργήθηκε το Σώμα. Στα αρχεία της Κέρκυρας υπάρχει έγγραφο του 16^ου αιώνα που η περιοχή αναφέρεται με την ονομασία  Στρατιά.

Η διοίκηση τους είχε αναθέσει την φρούρηση του καταυλισμού τους και των γύρω από αυτόν περιοχών. Στην Κέρκυρα τον 16ο αιώνα ήταν σταθερή η παρουσία σωμάτων Stradioti που επέβλεπαν τις ακτές για να αποτρέπουν απόδραση ομάδων από τα Αλβανικά παράλια.

Χρησιμοποιούνταν, εκτός των καθεαυτό στρατιωτικών καθηκόντων, και για άλλες λειτουργίες, όπως η συγκέντρωση του πληθυσμού στις οχυρές τοποθεσίες σε περίπτωση εχθρικής επιδρομής, η συνοδεία χρηματαποστολών ή σημαντικών διοικητικών προσώπων, η  αντιμετώπιση κοινωνικών αναταραχών και γενικότερα ο έλεγχος του πληθυσμού της υπαίθρου.

Η Βενετία κατάφερε να τους ενσωματώσει, παραχωρώντας  εκτός από τις εκτάσεις γης, την εκμετάλλευσή της  και διάφορα προνόμια. Επίσης τους παρείχε το δικαίωμα να ζητούν την απελευθέρωση τριών εξόριστων ή τριών καταδίκων, που είχαν εκτίσει  το ένα τρίτο της ποινής τους. Η απελευθέρωση γίνονταν μία σε κάθε γιορτή δηλ. του Αγ. Σπυρίδωνα, των Θεοφανείων και το Πάσχα. Γενικά διαβιούσαν υπό άσχημες οικονομικές συνθήκες. Οι stradioti που δεν διέθεταν μεγάλες ακίνητες περιουσίες, ήταν υποχρεωμένοι, προκειμένου να επιβιώσουν, να κάνουν κι άλλες δουλειές. Οι απολαβές τους ήταν ελάχιστες κι αναγκάζονταν να δανείζονται με υψηλούς τόκους, προκειμένου να ανταπεξέλθουν. Τα κτήματα για τους περισσότερους ήταν μικροί κλήροι που, όσο εντατικά και να τους καλλιεργούσαν, είτε δεν απέδιδαν είτε δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες τους.  Γενικότερα υπήρχε ένδεια των αναγκαίων,  απουσία μόνιμων και ασφαλών καταλυμάτων ή στρατώνων,  καθυστέρηση των απολαβών τους,  καθήλωση των μισθών κ.λ.π.

Όταν ο Sforza Pallavicino Γενικός Αρχηγός των βενετικών όπλων  επισκέφτηκε το νησί (1568-1578) για να ελέγξει την άμυνά του, συνάντησε μόνο 73 Stradioti. Υπάγονταν ιεραρχικά  σε έναν Κυβερνήτη και τέσσερις  αρχηγούς (Καπετάνους).

αμοιβή τους ήταν 24 δουκάτα καθαρά το χρόνο δηλαδή μόλις τρία δουκάτα σε κάθε πληρωμή (8 πληρωμές ετησίως) συν ένα δουκάτο που διοχέτευαν στην ζωοτροφή. Ήταν αναπόφευκτο όταν ο Βάιλος Francesco Duodo (1559) έφτασε στο νησί, οι περισσότεροι από τους stradioti να είναι υπερχρεωμένοι. Λίγοι μόνο είχαν καταφέρει να συντηρήσουν τα άλογά τους. Ζήτησε μια αύξηση μισθών της τάξης των 40 δουκάτων δηλαδή 5+1 δουκάτα την πληρωμή.

Οι περισσότεροι stradioti ήταν πολύτεκνοι. Στην «οικογένεια» συμπεριλαμβάνονταν πολλές φορές εκτός  από τα μέλη του στενού πυρήνα των εξ αίματος συγγενών, και απώτεροι συγγενείς ή ακόμα και αδελφοποιητοί, ψυχοπαίδια κλπ.  Σε όλες τις περιπτώσεις, τα άρρενα μέλη υποχρεούνταν να προσφέρουν τις πολεμικές τους υπηρεσίες σε μόνιμη ή μη βάση, στη Βενετία.

H εγκατάσταση στη γη που παραχωρούνταν δεν ήταν πάντα εύκολη. Συχνά ανέκυπταν προβλήματα σε αναφορά με τα κτήματα, είτε με τους ντόπιους είτε με τις τοπικές αρχές. Ο εκπρόσωπος των κατοίκων της Κέρκυρας Stefano Tiepolo παραπονούνταν το 1546 ότι αυτοί (Ι stradioti) είχαν καταπατήσει, …ως εκείνη τη στιγμή που παρουσιάστηκε στη  Σύγκλητο, 2.400 στρέμματα εις βάρος των φτωχών χωρικών οι οποίοι εργάζονταν ήδη εκεί για τη Βενετία εδώ και 100 χρόνια και πλήρωναν τη δεκάτη (φόρος) και όταν τους υποχρέωνε η Βενετία να πληρώνουν για τους stradioti κατέβαλλαν στο τοπικό ταμείο όσα τους ζητούσαν κάθε φορά. Τα εδάφη αυτά ήταν προηγουμένως ακαλλιέργητα ή βοσκοτόπια τα οποία για να τα κάνουν καλλιεργήσιμα οι ντόπιοι χωρικοί (villani) ξόδεψαν το αίμα τους τις πενιχρές τους οικονομίες και τώρα τους αφαιρούνται.

Ενθαρρυμένοι από την ευνοϊκή στάση της διοίκησης, οι stradioti έγιναν με τη πάροδο του χρόνου ταραξίες, αυθάδεις και θρασείς. Έφτασαν δε στο σημείο να βοσκούν τα άλογά τους στην καλλιεργημένη γη των αγροτών της γύρω περιοχής δημιουργώντας τεράστιες ζημιές στη Στρατιά. Γι αυτό το λόγο τα παράπονα των αγροτών προς τη διοίκηση ήταν συχνά. Ο Βάιλος και Γενικός Προβλεπτής Ζαχαρίας Μορεζίνης για να καταστείλει το ατίθασο των Stradioti εξέδωσε στις 27 Αυγούστου 1557, διαταγή σύμφωνα με την οποία υποχρέωνε τους αρχηγούς αυτών να πληρώνουν αποζημίωση για τις ζημιές που έκαναν στους αγρότες. Η απόγνωση είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε τον Απρίλιο του 1722 οι κάτοικοι της Στρατιάς και του Ανεμόμυλου αναγκάστηκαν να αλυσοδέσουν Stradioti και να τους οδηγήσουν στη Διοίκηση.

Οι αρχειακές πηγές αναφέρουν ότι οι οικογένειες Μπαρμπάτη και Λάσκαρη έλαβαν «φέουδα» για τις καλές τους υπηρεσίες από τη Βενετία και σταδιακά εντάχθηκαν στις κυρίαρχες, ηγεμονεύουσες ομάδες των Επτανήσων.

Βασικός όρος παραχώρησης κτημάτων  στον Μπαρμπάτη ήταν ότι δεν μπορούσε να πουλήσει τα εδάφη αυτά ούτε να τα παραχωρήσει σε τρίτους, μπορούσε όμως να τα μεταβιβάσει στους νόμιμους απογόνους του. Αυτή τη φορά, στη διοικητική απόφαση υπήρχε η ρητή προσθήκη ότι αναγκαία προϋπόθεση για να εξαιρεθεί ο Μπαρμπάτης από την καταβολή φόρου, ήταν να παραμείνει ο ίδιος και οι απόγονοί του στην υπηρεσία της Βενετίας. Ο γιος του Αυγουστίνος Ιάκωβος απέκτησε όλα τα κτήματα και διακρίθηκε στη ανακατάληψη του Βουθρωτού. Επίσης συνεισέφερε οικονομικά στις αναστηλώσεις του φρουρίου το 1577.

Αν επιχειρούσαν να υπηρετήσουν άλλον ηγεμόνα που ίσως τους έδινε περισσότερο μισθό θα έχαναν την ακίνητη περιουσία που τους παραχωρήθηκε και το γνώριζαν καλά αυτό. 

Οι αλβανικής προέλευσης ομάδες μπορούσαν να συνεννοηθούν με συγγενείς τους  στις απέναντι από την Κέρκυρα ακτές για προετοιμασία αντιπερισπασμών ή κατασκοπεία των τουρκικών κινήσεων.

Η Βενετία οργάνωσε το σώμα με τρόπο ώστε, να διοικείται  από Έλληνες Stradioti, να είναι επιβεβλημένη  η συνύπαρξη με τους κερκυραίους στρατιώτες που υπηρετούσαν κι εκείνοι τη Βενετία και που προέρχονταν από τις τάξεις των ευγενών. Οι Stradioti, με τη πάροδο του χρόνου, μέσω γάμων με ντόπιους άρχοντες είχαν ανέλθει κοινωνικά. Τέτοια περίπτωση είναι κι αυτή των Μπαρμπάτη που ήρθαν στην Κέρκυρα από το Ναύπλιο.

 Αυτή η συνύπαρξη και τα παραχωρηθέντα προνόμια έφεραν πολλές διαμάχες μεταξύ Κερκυραίων και   Stradioti.

Με τις πρεσβείες του 1542 ,1546 και 1560 οι Κερκυραίοι ζήτησαν από τη Βενετία:

α)να φτιάξουν δικό τους σώμα ιππέων για να μην βρίσκονται σε επαφή και να μην έχουν επίδραση από τους Stradioti

β) να μπορέσουν να κατατάσσονται  και αυτοί στο σώμα σε περίπτωση που χηρεύει κάποια θέση.

γ) να αυξηθεί το σώμα κατά 50 ιππείς ώστε  να μπορούν κι εκείνοι να είναι μέρος του ιππικού αυτού σώματος.

Κανένα όμως από τα πιο πάνω αιτήματα δεν έγινε δεκτό. Μάλιστα, μετά το αίτημα του 1608,  η Βενετία επέβαλε να κρατήσει το σώμα των Stradioti την αυτοτέλειά του και να μη αιτούνται πλέον τίποτε επ’ αυτού οι ευγενείς Κερκυραίοι . Υπήρξαν και λόγοι ζηλοφθονίας.

   Οι βαθμοφόροι τοποθετούνταν μετά από την έγκριση της Βενετσιάνικης διοίκησης του νησιού. Η κοινότητα τους είχε την υποχρέωση να φτιάξει και να διατηρεί εξοπλισμένο ένα πολεμικό καράβι της εποχής, μια γαλέρα.  

Σε όλες τις περιπτώσεις, είναι ανάγκη να κοιτάξει κανείς και τι προσέφεραν στους βενετούς οι stradioti?. H απάντηση που θα υποστηρίζαμε είναι ότι οι stradioti προστάτευαν τους ντόπιους πληθυσμούς από τους Τούρκους. Ήταν αυτή καθεαυτή η άμυνα των Ιονίων νήσων.

Με το γύρισμα του 17ου αιώνα, οι sτradioti παρακμάζουν εν γένει και η πτώση τους αυτή  σημαίνει ότι πολλοί προτίμησαν την καλλιέργεια της γης παρά τη μισθοφορική υπηρεσία και αφετέρου ότι και το κράτος δεν είχε πια την ανάγκη τους όπως άλλοτε.   

 Διαλύθηκαν μετά από περίπου 200 χρόνια δηλαδή με τον ερχομό των Δημοκρατικών Γάλλων το 1797. Το σώμα ξαναζωντάνεψε για λίγο χρονικό διάστημα μετά την δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας, αλλά, σύντομα έσβησε.

Κατά τη διάρκεια της ζωής τους στο νησί συμμετείχαν στις δημόσιες τελετές και οργανώσεις. Αποτέλεσαν δική τους τάξη (Casta).Οι γάμοι γίνονταν μεταξύ τους.  Επέδειξαν εξαιρετική ιππευτική ικανότητα στις διοργανώσεις Giostras. Όποτε εισέρχονταν στην πόλη ήταν πάντοτε σε παράταξη και με ρυθμό τραγουδώντας ένα δικό τους θριαμβευτικό εμβατήριο το λεγόμενο «του λεβέντη».  Το εμβατήριο αυτό το έφεραν μαζί τους από την εποχή του Ναυπλίου καθώς και όλα τους τα ήθη και έθιμα τα οποία τηρούσαν με ευλάβεια σε όλα τα χρόνια μέχρι και τη διάλυσή τους.

Με αίτημα τους στις 4 Οκτωβρίου 1511, και την άμεση αποδοχή της Βενετίας κτίσθηκε κοντά στο ναό του Αγίου Μάρκου ο ορθόδοξος ναός του Αγίου Γεωργίου, του αγίου που οι στρατιώτες θεωρούσαν προστάτη τους.

Με την πάροδο των ετών πολλαπλασιάστηκαν και διασκορπίστηκαν και σε άλλα προάστια του νησιού, κυρίως στο Μαντούκι.

Ο Ανδρέας Μάρμορας στο βιβλίο του Della historia di Corfu το 1672 ,αναφέρει ότι μετά την διεξαγωγή κάποιας Giostra το 1599,  ηττηθέντες οι Stradioti ο Ρωμανίλος Da Vitterbo, κατέχων υψηλή θέση, αποφάσισε να καλέσει σε πάλη στο παλαιό φρούριο, με πομπώδη επιστολή που τοιχοκόλλησε σε πολλά σημεία της πόλης, τους Κερκυραίους ευγενείς.  Η πάλη έγινε μεταξύ του Κερκυραίου ευπατρίδη Νικολάου Λουκάνη και του Καπετάνου των Stradioti Σκλήρη. Με επιτυχίες του Λουκάνη ολοκληρώθηκε η πάλη, που στους θεατές της έφερε πολύ γέλιο.

 Υποθέτουμε ότι μεταξύ του 1526 και 1528, κάποιες πρόχειρες παραστάσεις παρουσιάστηκαν σε κερκυραϊκό κοινό του Βενετσιάνου συνθέτη και ποιητή, Antonio Molino, μιας και την περίοδο αυτή  ο Antonio Molino ταξίδεψε στην Κέρκυρα και την Κρήτη. Αυτός έγραψε υμνητικά άσματα για έναν γενναίο τέτοιο Stradioti τον Μανώλη Μπλέσση, το όνομα του οποίου έχει δοθεί και σε ένα δρόμο του Ναυπλίου. Τα έργα του Molinο είχαν έντονη θεατρικότητα.  Oi Stradioti ήταν μια παράλληλη εξέλιξη ήδη διαδεδομένων τύπων στη λαϊκή λογοτεχνία, γιατί Ο Stradioto ήταν ένας ασυνήθιστος χαρακτήρας στο πανόραμα του κοσμοπολίτικου πλήθους. Και ο Andrea Calmo κωμικογράφος της εποχής χρησιμοποιεί Stradioti στις κωμωδίες του.

Αυτή ήταν ιστορικά η ζωή των Stradioti στην Κέρκυρα και ιδιαίτερα στην περιοχή της Στρατιάς. 

Το δέντρο της ελευθερίας στην Κέρκυρα και το κάψιμο του Libro d’ oro

Ο Νικόλαος Αρλιώτης  γεννήθηκε στους Χωροεπισκόπους τις 14 Σεπτεμβρίου 1731 και πέθανε το 1812. Ιδιαίτερη πανεπιστημιακή μόρφωση δεν είχε, όμως προέρχονταν  από οικογένεια με μεγάλη  περιουσία. Στο διάστημα της ζωής του ανέλαβε διάφορες διοικητικές θέσεις. Στα χειρόγραφά του έγραψε για σημαντικά γεγονότα της Κερκυραϊκής ιστορίας Έζησε  την έλευση των Δημοκρατικών Γάλλων το 1797, την κατάληψη της Κέρκυρας από τους Ρωσοτούρκους  το 1799, την κήρυξη της ανεξάρτητης πολιτείας των Ιονίων νήσων στις 24 Απριλίου του 1799,  το σύνταγμα του 1800, την προεδρεία του Θεοτόκη με γραμματέα τον Καποδίστρια, την έλευση των Αυτοκρατορικών Γάλλων τον Αύγουστο του 1807 κ.α. Με τον τρόπο του περιέγραψε και διάφορα συμβάντα της καθημερινότητας.

Νικόλαος Αρλιώτης

Εμείς θα ασχοληθούμε με το τμήμα εκείνο που περιγράφει την τελετή φύτευσης δέντρου της ελευθερίας από τους Δημοκρατικούς Γάλλους και το κάψιμο του Libro d’ oro.  

Στο βιβλίο

Για την τελετή της φύτευσης του δένδρου της ελευθερίας περιγράφει:

Το πρωί της 5^ης Ιουλίου 1796 έγινε έπαρση της τρίχρωμης σημαίας σε ιστό, στην πλατεία  πλησίον της Υ.Θ. Μανδρακιώτισσας  (Μανδρακίνα),αλλά και στον ιστό του παλαιού Φρουρίου  καθώς και σε διάφορα μέρη της πόλης. Την ίδια στιγμή κανονιοβολισμοί  ακούγονταν  από τα κανόνια του φρουρίου και της ναυαρχίδας. Μετά το μεσημέρι τα μέλη της εγχώριας κυβέρνησης συγκεντρώθηκαν στο συνηθισμένο μέρος. Έπειτα  από λίγο παρουσιάστηκε ο στρατηγός Γεντιλής μαζί με τον Γάλλο ναύαρχο κι ανταλλάχτηκαν υποκλίσεις και  φιλοφρονήσεις . Όλοι ακολουθούμενοι από πλήθος λαού και στρατιωτών κατέληξαν στην πλατεία και αφού ανέβηκαν στην εξέδρα που είχε επί τούτου στηθεί, ο κόμης Σπυρίδων Θεοτόκης κι έπειτα ο γιατρός Αντώνιος Μάρουλης  απεύθυναν  έναν  πρώτο λόγο, εγκωμιάζοντας  και οι δύο την ελευθερία, το γαλλικό έθνος, τον Βοναπάρτη, τον Γεντιλή εκφράζοντας  ευγνωμοσύνη για την ανεξαρτησία  που χορηγήθηκε . Ακολούθησαν διάφοροι  χοροί στην πλατεία γύρω από το δ έ ν τ ρ ο  τ η ς  ε λ ε υ θ ε ρ ί α ς , μια  μουριά που φυτεύτηκε εκεί πρόσκαιρα.  Τέλος δε, όλη η συνοδεία, ακολουθούμενη όπως  πρώτα από το συγκεντρωμένο πλήθος  επέστρεψε στο οίκημα της εγχωρίου κυβέρνησης  όπου και διαλύθηκε.

Την επομένη …ο  Αρλιώτης  παρευρέθηκε στην πλατεία για την επίσημη παράδοση και το κάψιμο της  χ ρ υ σ ή ς  β ί β λ ο υ  στην  οποία καταγράφονταν  τα ονόματα των ευγενών οικογενειών, καθώς και τα έγγραφα  με τους  απονεμόμενους  τίτλους   με τα  προνόμια τους.  

 Το πέρασμα των Εβραίων της Κέρκυρας από τη Λευκάδα στο δρόμο προς το Άουσβιτς, Ιούνιος 1944

από Shades magazine

 Εβραϊκή συνοικία της Κέρκυρας

(Το υλικό: εικόνες και κείμενα είναι από το βιβλίο του Θανάση Καλαφάτη «Οι Εβραίοι της Κέρκυρας και το πέρασμα τους από τη Λευκάδα στο δρόμο προς το Άουσβιτς Ιούνιος 1944», Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, Αθήνα 2001.)

Από το παλαιό φρούριο της Κέρκυρας, όπου οι Εβραίοι έμειναν έγκλειστοι, ξεκίνησαν για τα στρατόπεδα της Γερμανίας τρεις αποστολές. Η πρώτη αποστολή πραγματοποιήθηκε στις 11 Ιουνίου, ημέρα Δευτέρα, μέσω Ηγουμενίτσας.

Μεταφέρθηκαν 300 γυναίκες φορτωμένες σε μαούνες που τις έσυρε ένα καΐκι με μοτέρ. Στο χρονικό «Οι Ισραηλίτες της Κέρκυρας» αναφέρεται ότι με την πρώτη αποστολή μεταφέρθηκαν 500 άτομα. Από την Ηγουμενίτσα με φορτηγά αυτοκίνητα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα όπου τις έκλεισαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου.

Η δεύτερη αποστολή πραγματοποιήθηκε την 14η Ιουνίου, ημέρα Τετάρτη, μέσω Λευκάδας – Πατρών. Ο πληθυσμός, άρρενες και οι υπόλοιπες γυναίκες, φορτώνεται σε ζευγαρωτές μαούνες που τις έσερνε ένα μηχανοκίνητο πλοιάριο.

Η τρίτη αποστολή έφυγε από την Κέρκυρα στις 17 Ιουνίου και στις 20 Ιουνίου είχε ολοκληρωθεί η συγκέντρωση των Εβραίων της Κέρκυρας στο Στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Μετά από 9 ημέρες έφθασαν στο Άουσβιτς.

Η δεύτερη αποστολή έκανε σκάλα στη Λευκάδα στις 15 Ιουνίου 1944. Οι Γερμανοί φρουροί αποβίβασαν τους Εβραίους της Κέρκυρας -περίπου 500 άτομα-στην παραλία της Λευκάδας και συρματόπλεξαν τον χώρο της σημερινής δυτικής πλατείας του Λιμανιού από τον Πόντε ως το παλιό καφενείο του Μπουσκέτου και από το τουριστικό περίπτερο της παραλίας ως το σημερινό δρόμο μπροστά από το Μπουσκέτο. Οι κάτοικοι του νησιού υποδέχθηκαν τους αιχμαλώτους με αίσθημα βαθιάς συμπόνιας και συγγενούς αλληλεγγύης.

Η αλληλεγγύη εκφράστηκε αυθόρμητα και οργανωμένα, μέσα σε εκείνες τις δύσκολες ημέρες, που το νησί οδηγείτο στον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο οι γαβριάδες και οι γυναίκες της παραλίας (ντουγάνα) προσέτρεξαν εκεί για να προσφέρουν ένα κομμάτι ψωμί στους κατατρεγμένους Εβραίους. Η τοπική επιτροπή του Δ.Ε.Σ.( Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού) που αποτελούνταν από τους Τάκη Λάζαρη γραμματέα, τον πρόεδρο των Πρωτοδικών ως πρόεδρο, και μέλη τους Γεράσιμο Περδικάρη, Πάνο Ασπρογέρακα, Θεόδωρο Τζεβελέκη, και τον δικαστικό Θεοδοσόπουλο θα συντονίσει τη βοήθεια σε τρόφιμα, φαγητά (σούπες, νερό, ψωμί, φρούτα) και ρούχα.

Κώστας Σταγιάννος, Μέλος του ΕΑΜ Λευκάδας που σχεδίασε, οργάνωσε και εξετέλεσε την απόδραση Εβραίων της Κέρκυρας.

Επίσης στον συντονισμό της βοήθειας προς τους διωκομένους Εβραίους συμβάλλουν τα μέλη του Ε.Α.Μ. Βουτσινάς Λεωνίδας, Καλαφάτης Γιώργος, Χρυσή Μεσσήνη, Γράψας Γεώργιος και Κοθρής Γεράσιμος.

Στην παραλία στο χώρο της Οινοποιητικής Εταιρείας Μανιάκη ετοιμάζονται δύο καζάνια για την παρασκευή φαγητού, με ευθύνη των παραπάνω οργανώσεων. Στην παρασκευή και διανομή του φαγητού συμβάλλουν και οι Θανάσης Αρακλειώτης και Κατωχιανός Ηλίας.

Λευκαδίτες έμποροι και επαγγελματίες, ως οι Θεόδωρος Τζεβελέκης, Αλέκος Μητσιάλης, Θεόδωρος Μαυρομμάτης, Λεωνίδας Βουτσινάς και Ξενοφώντας Περδικάρης, που διατηρούσαν οικονομικές σχέσεις με τους Εβραίους εμπόρους της Κέρκυρας θα συμβάλλουν με χρήματα, και θα διαμεσολαβήσουν για την διαφυγή ορισμένων Εβραίων της Κέρκυρας.

Ανάμεσα στους πρώτους που προσέτρεξαν για βοήθεια στο χώρο της Παραλίας ήταν και ο ορθόδοξος παπάς Δημήτρης Θωματζίδης ή παπα – πρόσφυγας που κατάγονταν από την Σαμψούντα της Μικράς Ασίας.

Ο παπάς ήρθε σ’ επαφή με τον Ιούλιο Γιοχανά του Δανιήλ, έμπορο από την Κέρκυρα, ηλικίας 45 ετών, και του έδωσε ένα τσιγάρο. Ο Γερμανός φρουρός που είδε τη σκηνή ανάγκασε τον Γιοχανά να γονατίσει τον πυροβόλησε και τον σκότωσε, τραυμάτισε 2-3 άλλους Εβραίους, και έριξε κάτω τον παπα – πρόσφυγα και τον ποδοπάτησε, σύμφωνα και με την προφορική αφήγηση του αυτόπτη μάρτυρα Σπύρου Κομπίτση.

Δημήτριος Θωματζίδης ή Παπα – Πρόσφυγας, ιερέας της εκκλησίας Αγίας Παρασκευής Λευκάδας καταγόμενος από τη Σαμψούντα της Μικράς Ασίας

Ο Ιούλιος Γιοχανάς μεταφέρθηκε με κάρο από τον Διονύση Τζεφρόνη και τάφικε στον ανατολικό τοίχο του Νεκροταφείου της Λευκάδας. Η πράξη αυτή προξένησε βαθειά θλίψη, μεγάλωσε το μίσος των κατοίκων της Λευκάδας κατά των κατακτητών, και δημιούργησε προς στιγμή ένα μούδιασμα που ανέκοψε κάποιες προσπάθειες για την διαφυγή ορισμένων Εβραίων.

Δεύτερο σημαντικό επεισόδιο ήταν η διαφυγή δύο νέων Εβραίων από τον κλοιό των Γερμανών, των Ισίμ Μουστάκη και Δαυίδ Μπαλέστρα προφανώς μέλη της Ελληνικής Εβραϊκής Συναγωγής ως δηλώνεται από τα ονόματά τους. Κατά άλλους μάρτυρες διέφυγε και μια γυναίκα και μερικοί ακόμη, στη διαφυγή τους συνέβαλαν ο Κώστας Σταγιάννος, εργαζόμενος στο Λιμάνι και μέλος του ΕΑΜ, ο πλοιοκτήτης Βύρωνας Καρφράκης και οι ψαράδες Καλλίστρατος Γαντζίας και Κώστας Γιαννούλης, μέλη επίσης του ΕΑΜ. Να σημειωθεί ότι και άλλοι ψαράδες εβοήθησαν με διάφορους τρόπους του κατατρεγμένους Εβραίους.

Σύμφωνα με την μαρτυρία του Κώστα Γιαννούλη ο δεύτερος Εβραίος φυγαδεύτηκε στην Ακαρνανία αφού τον έκρυψαν στο νησάκι του Αλεξάνδρου.

Οι εξόριστοι Εβραίοι παρέμειναν στη Λευκάδα 2 ημέρες και ύστερα η αποστολή αναχώρησε για την Πάτρα με προορισμό το Άουσβιτς.

Μια τρίτη αποστολή έφυγε από την Κέρκυρα τις 17 Ιουνίου 1944 και αυτή πέρασε από την Λευκάδα, για να συγκεντρωθούν όλοι σι Κερκυραίοι Εβραίοι στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και εκείθεν στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Κατάλογος Λευκαδιτών που συνέδραμαν τους Εβραίους της Κέρκυρας τον Ιούνιο του 1944 στο πέρασμά τους από τη Λευκάδα

1 Αρακλειώτης Θανάσης. Βαρελοποιός. Βοήθησε στην παρασκευή φαγητού στο χώρο της Οινοποιητικής Εταιρείας Λευκάδος, το οποίο διένειμε στους Εβραίους της Κέρκυρας.

2 Ασπρογέρακας Πάνος. Δημόσιος Υπάλληλος. Διευθυντής Γραφείου Νομομηχανικού Λευκάδος. Μέλος της Λευκαδίτικης Επιτροπής Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, συντόνισε την βοήθεια σε ρούχα και τρόφιμα προς τους διερχόμενους Εβραίους.

3 Βουτσινάς Λεωνίδας. Έμπορος—κρασοπώλης. Μέλος του Ε.Α.Μ. Έχοντας εμπορικό σύνδεσμο με τους εμπόρους Εβραίους της Κέρκυρας, ανταποκρίθηκε στην έκκλησή τους για βοήθεια και συμμετείχε σε κινήσεις για απελευθέρωση και φυγάδευση μιας νέας Εβραίας ονομαζόμενης Στέλλα Πίνια, η οποία τελικά δεν πραγματοποιήθηκε.

4 Γαντζιάς Καλλίστρατος. Ψαράς. Μέλος του Ε.Α.Μ. Εβοήθησε με το μονόξυλό του στην απόδραση ενός Εβραίου.

5 Γιαννούλης Κώστας. Ψαράς, μέλος του Ε.Α.Μ., βοήθησε στην φυγάδευση ενός Εβραίου.

6 Γράψας Γεώργιος. Τσαγκάρης. Μέλος της τοπικής επιτροπής του Ε.Α.Μ. Βοήθησε στον συντονισμό βοήθειας προς τους διερχόμενους Εβραίους (ρούχα-φαγητό).

7 Θωματζίδης Δημήτρης. Ιερέας. Συνέδραμε τους κατατρεγμένους Εβραίους και έδωσε ένα τσιγάρο στον Εβραίο Ιούλιο Γιοχανά, ο οποίος εκτελέστηκε ύστερα από Γερμανό αξιωματικό.

8 Καλαφάτης Γεώργιος. Τσαγκάρης. Μέλος της γραμματείας του Ε.Α.Μ. Λευκάδας, συντόνισε εκ μέρους του Ε.ΑΜ. την βοήθεια προς τους κατατρεγμένους Εβραίους.

9 Καρφάκης Βύρωνας. Πλοιοκτήτης. Βοήθησε στην απόδραση μελών της Εβραϊκής Κοινότητας Κέρκυρας.

10 Κατωχιανός Ηλίας. Εργάτης. Βοήθησε στην παρασκευή και διανομή του φαγητού στους κατατρεγμένους Εβραίους της Κέρκυρας, εργαζόμενος στον χώρο της οινοποιητικής Εταιρείας Λευκάδος, όπου παρασκευαζόταν το φαγητό•

11 Κοθρής Γεράσιμος. Τσαγκάρης. Μέλος του Ε.Α.Μ., συνέδραμε τους κατατρεγμένους Εβραίους, βοηθώντας στο έργο της απόδρασης.

12 Λάζαρης Τάκης. Δημόσιος Υπάλληλος. Μέλος της Τοπικής επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Βοήθησε στον συντονισμό της βοήθειας του Δ.Ε.Σ. προς τους κατατρεγμένους Εβραίους.

13 Μεσσήνη Χρυσή. Διευθύντρια Β’ Δημοτικού Σχολείου Λευκάδας. Μέλος της τοπικής επιτροπής του Ε.Α.Μ. Βοήθησε στην συγκέντρωση φαγητού και ρούχων εκ μέρους του Ε.Α.Μ.

14 Μητσιάλης Αλέκος. Έμπορος με σχέσεις κοινωνικές και οικονομικές με τους Εβραίους της Κέρκυρας. Συνέδραμε με ρούχα και χρήματα.

15 Περδικάρης Γεράσιμος. Επιπλοποιός. Μέλος της τοπικής επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Βοήθησε στον συντονισμό της βοήθειας του Δ.Ε.Σ. προς τους κατατρεγμένους Εβραίους.

16 Σταγιάννος Κώστας. Μέλος του Ε.Α.Μ. Σχεδίασε, οργάνωσε και εκτέλεσε την απόδραση μελών της Εβραικής Κοινότητας Κέρκυρας.

17 Μαυρομμάτης Θεόδωρος. Έμπορος με σχέσεις κοινωνικές και εμπορικές με τους Εβραίους της Κέρκυρας (με αδελφούς Φερρου;) ανταποκρίθηκε στην έκκλησή τους για βοήθεια.

18 Τζεβελέκης Θεόδωρος. Έμπορος, μέλος της τοπικής επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, που είχε και εμπορικές συνδέσεις με τους Εβραίους της Κέρκυρας, συνέβαλε στον συντονισμό της βοήθειας προς τους κατατρεγμένους Εβραίους.

19 Θεοδοσόπουλος. Δικαστικός, μέλος της τοπικής επιτροπής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, συνέβαλε στον συντονισμό της βοήθειας προς τους κατατρεγμένους Εβραίους.

Ληξιαρχική πράξη θανάτου του Ιουλίου Γιοχανά, η οποία καταχωρήθηκε στα ληξιαρχικά βιβλία με καθυστέρηση δυο ετών. ( Ιστορικό Αρχείο Λευκάδας)

Tα όσα συνέβησαν στη Λευκάδα, τις λίγες ώρες του Ιουνίου 1944 που οι Εβραίοι της Κέρκυρας πέρασαν από κει οδηγούμενοι στα χιτλερικά στρατόπεδα του θανάτου, απέδειξαν το μεγαλείο της καρδιάς των απλών ανθρώπων του νησιού που αυθόρμητα έσπευσαν να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους που βρίσκονταν σε ώρα ανάγκης.

Εκείνη την ώρα οι Λευκαδίτες δεν γνώριζαν ούτε για τη φρίκη των γερμανικών στρατοπέδων, ούτε για την προγραμμένη τύχη των Εβραίων. Είδαν καταδιωκόμενους αθώους συνανθρώπους τους κι έσπευσαν να τους προσφέρουν ό,τι ο καθένας μπορούσε. Ο κάθε Λευκαδίτης έκανε ό,τι αντιλαμβανόταν ό,τι όφειλε να πράξει.

Το Κερκυραϊκό Ταχυδρομικό Δελτάριο (Carte-Postale)

Το Ταχυδρομικό Δελτάριο (ΤΔ), σαν μέσο αλληλογραφίας, άρχισε να αναπτύσσεται το 2^ο ήμισυ του 19^ου αιώνα. Κατ’ αρχήν χρησίμευε για την εμπορική αλληλογραφία και για την ανταλλαγή μηνυμάτων. Οι εμπορικές καρτ ποστάλ γενικά κρίνεται ότι έχουν αναπτυχθεί από τον John P. Charlton στη Φιλαδέλφεια το 1861. Η μόδα αυτή εξαπλώθηκε και στην Ευρώπη. Το 1870 ήταν το κρεσέντο της διάδοσης του. Η πρώτη τυπωμένη κάρτα εμφανίστηκε το 1870 και ήταν μια ιστορική κάρτα, που παράχθηκε σε συνδυασμό με τον Γαλλο-Γερμανικό Πόλεμο. Η πρώτη διαφημιστική κάρτα εμφανίστηκε το 1872 στην Αγγλία. Η πρώτη γερμανική κάρτα εμφανίστηκε το 1874. Η κάρτα Heligoland του 1889 θεωρείται η πρώτη πολύχρωμη κάρτα που τυπώθηκε ποτέ. Κάρτες με εικόνες του Πύργου του Άιφελ το 1889 και το 1890 έδωσαν στην καρτ ποστάλ μια τεράστια εκκίνηση στο δρόμο της μαζικής δημοτικότητας. Οι πρώτες κάρτες, οι οποίες συνήθως φέρουν διακοσμητικά σχέδια, δεν προορίζονταν αρχικά για σουβενίρ, αλλά  για διαφημιστικούς σκοπούς. Έτσι οι πρώτες που τυπώθηκαν, ειδικά  ως αναμνηστικά, ήταν αυτές που διατέθηκαν προς πώληση το 1893 στην Κολομβιανή Έκθεση στο Σικάγο. Αρχικά, η γραφή επιτρέπεται μόνο στο μπροστινό μέρος , αλλά περίπου στις αρχές του αιώνα, ορισμένες χώρες άρχισαν να επιτρέπουν τη χρήση μιας «διαιρεμένης πλάτης», επιτρέποντας στο μέτωπο να είναι πρωτίστως για την εικόνα ή το έργο τέχνης και πίσω αριστερά για τη διεύθυνση και το μήνυμα.

Η Αγγλία ήταν η πρώτη που επέτρεψε να διαιρεθεί η πίσω όψη.Ακολούθησε η Γαλλία το 1904, η Γερμανία το 1905 και τελικά οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1907. Οι αλλαγές αυτές έφεραν τη «Χρυσή Εποχή» στο καρτ-ποστάλ με εκατομμύρια πωλήσεις. Το με το χέρι ζωγραφικό τύπωμα παρήχθη στη Γαλλία και το Βέλγιο. Πολλά ήταν αληθινά έργα τέχνης, αλλά η παραγωγή εγκαταλείφθηκε γρήγορα όταν ανακαλύφθηκε ότι οι εργαζόμενοι - κυρίως γυναίκες - αρρώσταιναν λόγω της κατάποσης ποσοτήτων βαφής. Οι καλλιτέχνες καθόταν σε σειρές, ενώ οι καρτ-ποστάλ μεταβιβαζόταν  σε στυλ  γραμμικής  συναρμολόγησης, με κάθε γυναίκα να είναι υπεύθυνη για ένα συγκεκριμένο χρώμα. Οι κάρτες ήταν μικρές και τα έργα είχαν ιδιαίτερη λεπτομέρεια, αναγκάζοντας τις γυναίκες να βρέξουν το άκρο της μολυσμένης από μόλυβδο βούρτσας με τα χείλη τους καθώς δούλευαν.[i]Το τύπωμα φωτογραφίας στο Καρτ ποστάλ έδινε  μια ρεαλιστική εμφάνιση. Οι πρώτες κάρτες με πραγματικές φωτογραφίες εμφανίστηκαν γύρω στο 1900.

Με την ανάπτυξη του ΤΔ, στην πάροδο των ετών, αγοράζεται αυτό σαν απλό ενθύμιο ή στέλνετε ευχητήριο ή αναμνηστικό. Με τις παραστάσεις ή φωτογραφίες, που υπήρχαν τοπογραφημένες σ’ αυτό, το δελτάριο έδινε την δυνατότητα να γνωρίζει καθένας, γωνιές του πλανήτη που δεν ήταν εύκολο να τις επισκεφθεί, να συλλέξει πληροφορίες λαογραφικού και κοινωνικού περιεχομένου.

Η Κέρκυρα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης αλλά και της ομορφιάς της, είχε πάντα πολλούς ξένους επισκέπτες. Την εποχή που βρίσκονταν υπό την Αγγλική Προστασία αλλά και μετέπειτα μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα είχε μεγάλη αίγλη και ξένοι επίσημοι,όπως στρατιωτικοί, κυνηγοί που δρούσαν στις Ηπειρωτικές ακτές, άνθρωποι των τεχνών αλλά και απλοί περιηγητές την επισκέπτονταν συχνά.

  Την εποχή των Άγγλων λειτουργούσαν τρία μεγάλα ξενοδοχεία στη βόρεια πλευρά του «Λιστόν» που γειτνίαζε με το Βασιλικό Παλάτι. Στη γωνία με την Νικ. Θεοτόκη ήταν το «HOTEL DE CLUBS»στη μέση το «BELLA VENEZIA….» και στη μεριά της πλατείας προς την «κοφινέτα» το «GRAND HOTEL St. GEORGES».

Πολλά  σημαντικά γεγονότα συμβαίνουν στο νησί. Η Αυτοκράτειρα της Αυστρίας Ελισάβετ, στο τέλος του 19ου αιώνα, αγοράζει στο Γαστούρι την Βίλα του ευγενή Πέτρου Βράιλα Αρμένη και κτίζει τη Βασιλική έπαυλή της  το «Αχίλλειον».

Το ξενοδοχείο «BELLA VENEZIA…» μεταφέρεται στον λόφο του Αγίου Αθανασίου και δημιουργείται ένα νέο περίφημο ξενοδοχείο. Εκεί φιλοξενούνται μεγάλες προσωπικότητες από όλο τον κόσμο.

Η είσοδος του Ξενοδοχείου

Το  1902 δημιουργείται το καζίνο της «Ρολίνας» που συγκεντρώνει στις αίθουσες του, κόσμο από όλη την Ευρώπη.

Διαφημιστικό δελτάριο από το νέο Καζίνο.

Εγκαινιάζεται επίσης το 1902, το νέο Δημοτικό Θέατρο Κερκύρας. Μεγαλοπρεπέστατο οικοδόμημα, χτίστηκε με τα σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Conrado Pergolesi

Ο Κάιζερ Γουλιέλμος αγοράζει από τους απογόνους της Ελισάβετ το «Αχίλλειον» και το χρησιμοποιεί για την θερινή του κατοικία.

Το λιμάνι δέχεται την επίσκεψη του Αγγλικού στόλου, ενώ ο Γαλλικός στόλος έμεινε από το 1916 έως το 1918. Παράλληλα πολυάριθμα καράβια αράζουν στο λιμάνι.

Το ανάκτορο του «Μον-Ρεπό» μετατρέπεται σε θερινή κατοικία των Ελλήνων Βασιλέων, κ.λ.π.

Όλα αυτά τα γεγονότα, οι προσωπικότητες και οι δραστηριότητες , δημοσιεύονται σε όλα τα περιοδικά και εφημερίδες των σαλονιών της Ευρώπης και συμπαρασύρουν περιηγητές να  επισκεφτούν την Κέρκυρα.

Το νησί λόγω του ιδιαίτερου κάλλους του, καθώς και της μεγάλης  επισκεψιμότητας,συμπεριλαμβάνεται στα διαφημιστικά δελτάρια του εσωτερικού και του εξωτερικού.

  Παράλληλα στρατιωτικά συμβάντα όπως ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος ,έφεραν στο νησί πολυάριθμες δυνάμεις των Σέρβων, οι οποίες έμειναν  μέχρι να γίνει η περίθαλψή τους από της δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ. Εδώ ήρθε και η Σερβική Κυβέρνηση η οποία συνεδρίαζε στο Δημοτικό Θέατρο. Με όλες αυτές τις στρατιωτικές δυνάμεις υπήρξε ανάγκη επικοινωνίας των στρατιωτών με τις οικογένειες τους. Αποτέλεσμα να εκδοθεί μεγάλη ποσότητα ΤΔ υποδεεστέρας ποιότητος.

Ο κάθε εκδότης θέλοντας να πουλήσει τις κάρτες του διακοσμούσε το κύριο θέμα με στοιχεία που τις έκαναν πιο ελκυστικές.

 Για την έκδοση ενός ΤΔ συνεργάζονταν τρία τουλάχιστον άτομα, ο εκδότης, ο εκτυπωτής και ο φωτογράφος ή ο σχεδιαστής. Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινισθεί ότι άλλος ο εκδότης του ΤΔ κι άλλος ο φωτογράφος. Το επισημαίνω αυτό διότι υπάρχει σύγχυση. Ο φωτογράφος φωτογράφιζε και ο εκδότης ή αγόραζε τις φωτογραφίες, οπότε ήταν κατατεθειμένες σ’ αυτόν, ή χρησιμοποιούσε για ορισμένη χρήση την φωτογραφία και πλήρωνε ανάλογα τον φωτογράφο.

Δύο ήταν οι κυριότεροι εκδότες του Κερκυραϊκού Carte Postale. Το χρωμοτυπολιθογραφείο Αφοί Γ. Ασπιώτη  και ο Farrugia. Το εργοστάσιο Ασπιώτη εξέδωσε πανέμορφα δελτάρια με τυπωμένους πίνακες μεγάλων Κερκυραίων ζωγράφων. Μεταξύ αυτών παρουσιάζουμε  ΤΔ με πίνακες του Βικέντιου Μποκατσιάμπη κι του Άγγελου Γιαλλινά

Βικέντιου Μποκατσιάμπη

Βικέντιου Μποκατσιάμπη

Άγγελου Γιαλλινά

Άγγελου Γιαλλινά

Σημειωτικά αναφέρουμε ότι η  φωτογραφία στην Κέρκυρα έχει την αρχή της την εποχή των Άγγλων, από ξένους φωτογράφους.

Σαν πατριάρχης όμως της Κερκυραϊκής φωτογραφίας θεωρείται ο   ζωγράφος Αύγουστος Κόλλας.

[i]  The Corfiot Magazine άρθρο της Hilary Paipeti