Μουσική και μουσικοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896

Από το άρθρο της Κας Στεφανίας Μεράκου του Συλλόγου "Οι φίλοι της Μουσικης" Λίλιαν Βουδούρη

Όταν το 1894 ο βαρώνος Pierre de Coubertin (1863-1937) συγκάλεσε στη Σορβόνη το διεθνές αθλητικό συνέδριο είχε σκοπό να προάγει μεταξύ των συνέδρων την ιδέα για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, δεν θα ήταν τυχαίο το γεγονός ότι στο τέλος της ημέρας έναρξης του συνεδρίου, 16 Ιουνίου, σε ένα κοινό 2.000 επισήμων καλεσμένων επέλεξε να εκτελεσθεί ο Δελφικός Ύμνος στον Απόλλωνα,

που μόλις πριν ένα χρόνο είχε ανακαλυφθεί στους Δελφούς στις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Οι οργανωτές της εκδήλωσης γνωρίζοντας την σημαντική αυτή ανακάλυψη την εκμεταλλεύτηκαν έξοχα. Ήταν μια επιλογή που συνέδεε τον αθλητισμό, το θέμα του συνεδρίου, με την Αρχαία Ελλάδα και άμεσα με την ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων, τη φιλία και την ευγενική άμιλλα μεταξύ των λαών. Στο πέρας του συνεδρίου κατόπιν πρότασης του Δημήτριου Βικέλα (1835-1908), προέδρου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, αποφασίστηκε να γίνουν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα μετά από δύο χρόνια.

Η οργανωτική επιτροπή το 1895 ανέθεσε στον ποιητή Κωστή Παλαμά (1859-1943) (διαβάστε το ποίημα) και τον συνθέτη Σπύρο Σαμάρα

τη σύνθεση του Ολυμπιακού Ύμνου κατόπιν υπόδειξης του Δ. Βικέλα, φίλου του Σ. Σαμάρα από το Παρίσι όπου ο Σαμάρας σπούδαζε και του Τ. Φιλήμωνος, γενικού γραμματέα της Ελληνικής επιτροπής. Ανατέθηκε επίσης στο Διονύσιο Λαυράγκα (1860-1941) να συνθέσει ένα έργο, σε στοίχους του Ιωάννη Πολέμη (1862-1924). Το έργο των Σαμάρα – Παλαμά προοριζόταν για την τελετή έναρξης ενώ το Πένταθλο των Λαυράγκα – Πολέμη για την επίσημη συναυλία στο τέλος της πρώτης ημέρας των Αγώνων.

·(1861-1917)

Πολύ γλαφυρά περιγράφει στα Απομνημονέυματά του ο Διονύσιος Λαυράγκας, βασικός συντελεστής των μουσικών εκδηλώσεων της Ολυμπιάδας, τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες που οδήγησαν στην τελετή έναρξης της πρώτης ημέρας, 25ης Μαρτίου 1896.

Ως τόσον πλησιάζοντας ο καιρός που επρόκειτο να τελεσθούν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες – τον Μάρτιον του 1896 - η Ολυμπιακή επιτροπή είχε αναθέσει την διεξαγωγή του μουσικού μέρους των εορτών στην Φιλαρμονικήν Εταιρίαν. Ο Όμιλος Φιλομούσων μη διαθέτων χορωδίαν και μπάντα δεν ελήφθη υπ’ όψιν. Προσεκλήθη ο Παλαμάς για το ποίημα και ο Σαμάρας δια την μουσικήν του Ολυμπιακού Ύμνου και ανετέθη εις τον Πολέμη και εμέ η σύνθεσις μεγάλου συμφωνικού ποιήματος για σόλα, ορχήστραν, μπάντα και χορωδίαν. Το

«Πένταθλον», όπως ετιτλοφόρησε το ποίημα ο Πολέμης, απηρτήζετο από δύο μέρη. Στο πρώτον επεριγράφοντο η είσοδος των αθλητών εις το Στάδιον, η θυσία του ταύρου, τα διάφορα αγωνίσματα κλπ., στο δεύτερο ο θρίαμβος του Ολυμπιονίκου, με τελικόν ύμνον προς την Ελλάδα.

Δεν μας εχώριζαν παρά ολίγοι μήνες από την ημέραν ενάρξεως των αγώνων και έπρεπε αυτό το διάστημα να συνθέσω την μουσικήν, να την ενοργανώσω, να αντιγραφούν τα μέρη, να την εκμάθουν οι σολίστες, η χορωδία και επιπροσθέτως να γίνεται η μελέτη από τας χορωδίας του Ολυμπιακού ύμνου, του οποίου παρτιτούρες και πάρτες μας είχεν ήδη αποστείλει ο Σαμάρας από το Μιλάνο. Πραγματικός άθλος Ηρακλέους. Εν τούτοις με καλήν θέληση και εντείνων τας δυνάμεις μου, κατώρθωσα να φέρω εις πέρας εν καιρώ όλην αυτήν την εργασίαν. Ήμουν κυριολεκτικώς αφανισμένος από την πολλήν δουλειά, αλλά την ημέραν της ενάρξεως 25 Μαρτίου 1896 το πένταθλον [sic] και ο Ολυμπιακός Ύμνος ήσαν εν τάξει. Ο Ο Σαμάρας που είχεν έλθει εν τω μεταξύ, δεν έκαμεν άλλο, παρά, αφού πέταξε μερικά γαλλικά κομπλιμέντα δεξιά αριστερά στους εκτελεστάς, να διευθύνη την πρόβα τζενεράλε και ν’ αφήση τα ρέστα πάνω μου.

Ήλθε τέλος πάντων και η επίσημη ημέρα. Οι επαρχιακές Φιλαρμονικές, που ευρίσκονται εις τας Αθήνας, προσκαλεσμένες από μέρες από την Επιτροπή, πήραν μιά-μιά τη θέση τους στο στίβο του Σταδίου, η ορχήστρα καμμιά ογδονταριά επαγγελματίαι και ερασιτέχναι, αι χορωδίαι εν τάξει γύρω από την εξέδραν του αρχιμουσικού, όταν δε η τρομπέττα έδωσε το σημείον της ενάρξεως και ο Σαμάρας ροδαλός και ολοστρούμπουλος, σήκωσε την μπακέτα του ο ύμνος «αρχαίον πνεύμα αθάνατον» εδόνησε με τις μεγαλοπρεπείς συγχορδίες του την εθνική χορδή στις ψυχές των μυριάδων θεατών που γέμιζαν το Στάδιον και μ’ εθνική υπερηφάνεια χειροκροτούν αλλόφρονες την αναβίωσιν των αρχαίων Ολυμπιάδων.

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ 1896 (Φωτογραφία από τα Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη) προσφορά Τάσου Ζωχιού