Έλενα Αρμένη - Μοτσενίγου, «Η μάνα της Κέρκυρας»

Η Ελένη Αρμένη κατάγεται από την Κέρκυρα όπου γεννήθηκε  το 1780,  κόρη του ιατρού και Γραμματέα της Ιονίου Βουλής Ιωάννη Αρμένη (1753-1837)  από την Κέρκυρα και της Ρετζίνα Φαλιέ από τη Βενετία. Ήταν απόγονος της μεγάλης  Κερκυραϊκής  οικογένειας Αρμένη με τους Ιωάννη Αρμένη (1521-1574) Βοεβόδα της Μολδαβίας, Πέτρο Βράιλα-Αρμένη Υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδος και φιλόσοφο(γεν.10/12/1812),Αντώνιος Αρμένης (1776),Δρ. Δημήτριος Αρμένης (Ποταμός 1729),Δρ. Κάρολος Αρμένης (1772),Αντώνιος Αρμένης (Ποταμός 1756), Καπετάνιος Λεονάρδος Αρμένης, Επίσκοπος Ιωάννης Αρμένης (Ποταμός 1753). Η Ελένη  ήταν κληρονόμος μεγάλης περιουσίας.

Η οικογένειά της φρόντισε για τη μόρφωσή της. Μεγαλώνοντας, και όταν πια εγκαταστάθηκε στη Βενετία, βρήκε ενδιαφέρον στα φιλολογικά σαλόνια της εποχής και στη συντροφιά κοριτσιών από την Κέρκυρα, που είχαν αντίστοιχη καλλιέργεια με τη δική της, όπως η Ισαβέλλα Θεοτόκη και η Μαρία Πετρεττίνη με τις οποίες δημιούργησε και ισχυρή φιλία. Η ίδια διακρινόταν για την ομορφιά και την εξυπνάδα της.

Ο πρώτος της γάμος, μια «ένωση κατά συνθήκη», έληξε σύντομα καθώς, ο σύζυγός της δεν ταίριαζε με τα ιδεώδη και την καλλιέργειά της.(1)

Έργο του Ιωάννη-Βαπτιστή Καλοσγούρου  (Κέρκυρα 1794 – 1878).

Παντρεύτηκε τις 7 Ιανουαρίου 1807 τον εκ Ζακύνθου Κόμη Γεώργιο Μοντσενίγο (περίπου 1762-1839) γιο του Δημητρίου Μοντσενίγου. Ο γάμος έγινε με κάθε δυνατή λαμπρότητα, ο δε Αντώνιος Μαρτελάος αφιέρωσε «επιθαλάμιο» από 54 τετράστιχες στροφές.  Ο πατήρ Δημήτριος υπηρετούσε στη Ζάκυνθο ως πρόξενος της Ρωσίας. Τις 8 Μαΐου του 1748 η Βενετία του έδωσε τον τίτλο του Κόμη της Ζακύνθου. Ευνοήθηκε πολύ από την ρωσική αυ­λή για την περίθαλψη την οποία χορήγησε προς τους στην Ζάκυνθο καταλήξαντες  έλληνες επαναστάτες. Το διάστημα εκείνο η Ρωσία είχε εξεγείρει τούς λαούς της Πελοποννήσου σε επανάσταση καθώς   βρίσκονταν σε πόλεμο με την Τουρκία. Για τις υπηρεσίες του προς τη Ρωσία η Αικατερίνη Β΄ του απένειμε το βαθμό του Συμβούλου του Κράτους και τον ονόμασε πληρεξούσιό της στη Φλωρεντία, στην αυλή του Μεγάλου Δούκα της Τοσκάνης. Όταν πέθανε ο Δημήτριος, διορίστηκε πρεσβευτής στην ίδια αυλή ο γιός του Γεώργιος  κι αυτός με το βαθμό του Συμβούλου του Κράτους. Για λόγους άγνωστους, ο Τσάρος Παύλος τον έπαψε. Ο Μοτσενίγος πήγε τότε στη Νεάπολη, όπου επεδίωξε με τους εκεί Ρώσους αξιωματούχους, ν’ αποκτήσει την αυτοκρατορική εύνοια και μαζί την πρεσβεία της Φλωρεντίας. Δεν το πέτυχε και γι’ αυτό δέχθηκε πρόθυμα την αποστολή, που του ανατέθηκε από τη Γερουσία της Επτανήσου, κατόπιν συστάσεως του Τομάρα, Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη, να υποβάλει στο νέο Αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλέξανδρο Α΄ τα συγχαρητήρια της «Δημοκρατίας των Επτά Ηνωμένων Νήσων». Συγχρόνως του δόθηκε εντολή να ζητήσει από τη ρωσική κυβέρνηση να στείλει στρατό στα νησιά για να εξασφαλίσει την εσωτερική ειρήνη και να τα προστατέψει από την οθωμανική «προστασία». Ο Μοτσενίγος πέτυχε τόσο καλά στην αποστολή του, ώστε, όχι μονάχα απέκτησε την εμπιστοσύνη του νέου Αυτοκράτορα, αλλά και εστάλη στα Ιόνια νησιά ως πληρεξούσιός του με ευρύτατες αρμοδιότητες. Στις 4 Αυγούστου του 1802 ο ρωσικός στόλος μπαίνει στο λιμάνι της Κέρκυρας, αποβιβάζοντας 1600 στρατιώτες καθώς και τον Κόμη Mocenigo, ως πληρεξούσιο Υπουργό της Ρωσίας.

 Έμεινε στα νησιά, τα οποία και ουσιαστικά κυβερνούσε, παρά τη δημιουργία της Επτανήσου Πολιτείας και την ύπαρξη κυβερνήσεως, ως το 1807.(1)

Στα χρόνια της υπηρεσίας του στα νησιά ο Μοντσενίγος συνδέθηκε στενά με τον Καποδίστρια, του οποίου εκτίμησε τις ικανότητες. Σε δική του άλλωστε σύσταση οφείλεται η πρόσκληση του Καποδίστρια στη Ρωσία. Επίσης τα χρόνια αυτά, σαν να ήταν ένας Αρμοστής, στάλθηκε στην Κέρκυρα με δύο κύριους στόχους. Ο ένας ήταν να ηρεμήσει τα πνεύματα που είχαν οξυνθεί, κύρια στη Κεφαλονιά, και δεύτερο να επιβάλει σύνταγμα στο νεοσύστατο κράτος. Ο Μοντσενίγος, εκτός των καθηκόντων του προς την Ρωσία, ήταν ένας Έλληνας που φρόντιζε την βελτίωση κάθε κλάδου παροχής υπηρεσιών κι επιθυμούσε πολύ την ανάπτυξη της παιδείας. Απόδειξη αυτού είναι και τα δύο μετάλλια που δινόντανε στους άριστους μαθητές.

ΕΤΟC ΠΙ ΤΗC ΠΟΛΙΤΕΙΑC. ΚΟΡΚΥΡΑ

Παρουσιάζει ιπτάμενο Πήγασο. Όπισθεν Η ΒΟΥΛΗ ΤΩΙ ΦΙΛΟΜΟΥCΩΙ ΝΕΩΙ ΔΙΑ ΤΑΣ ΧΡΗΣΤΑC ΕΛΠΙΔΑC μέσα σε στεφάνι από κλάδους ελιάς.

ΕΤΟC ΠΙ ΤΗC ΙΟΝΙΚΗC ΠΟΛΙΤΕΙΑC

Με την κεφαλή της Παλλάδας Αθηνάς προς τα δεξιά και κάτω από αυτήν πλώρη πλοίου. ¨Οπισθεν Ο ΡΩCCΙΚΟC ΠΛΗΡΕΞΟΥCIOC ΤΩΙ ΝΕΩΙ CΠΟΥΔΗC ΕΝΕΚΕΝ .Μέσα σε δρύινο στεφάνι.(3)

Η κερκυραία Έλενα Αρμένη - Μοτσενίγου,  αφήνει με τη διαθήκη της σε συγγενείς και άλλα φιλικά της πρόσωπα αξιόλογα χρηματικά ποσά και πολύτιμα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων εικόνες και πίνακες επώνυμων ζωγράφων, δείγματα των συλλεκτικών ενδιαφερόντων της οικογένειας των ευγενών από την οποία και η ίδια προέρχεται. Είδε με τα δικά της μάτια την εκμετάλλευση και την συμπεριφορά των κατακτητών που περνούσαν από το νησί, και των οποίων κυριότερος σκοπός ήταν η καταπίεση του λαού και μάλιστα των φτωχών τάξεων. Χωρίς αμφιβολία, την κερκυραία κόμισσα μπορούμε να την κατατάξουμε στην πλειάδα των μεγάλων ευεργετών της χώρας, η οποία μολονότι ζούσε έξω από την Ελλάδα, εντούτοις την ευεργέτησε όσο λίγοι άνθρωποι, αφού άφησε την τεράστια περιουσία της για την ενίσχυση διαφόρων ιδρυμάτων και ιδιαίτερα για τη μόρφωση των νέων της ιδιαίτερης πατρίδας της, την Κέρκυρα (4)

Η διαθήκη της Ελένης Μοντσενίγου Αρμένη είναι χειρόγραφη στα Ιταλικά

 Η εφημερίδα «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ» αριθ. φύλου 523 της 2ας  Ιανουαρίου 1840 δίνει μια πλήρη μετάφραση της Διαθήκης στα ελληνικά. Από την μετάφραση αυτή διαλέξαμε να παραθέσουμε τα αφορούντα την Κέρκυρα και τους Έλληνες.

…Όπως προηγούμενα συμφωνήσαμε με κοινή συναίνεση με τον αποθανόντα σύζυγό μου Κόμητα Γεώργιον Μοντσενίγον  και όπως αυτός σημείωσε στην προαναφερθείσα Διαθήκη του, ούτω δίδω και καταλείπω εις το εν πόλη της Βενετίας Γένος των Γραικών την ποσότητα Ιταλικών Λιρών τεσσαράκοντα χιλιάδων, εκ των οποίων θέλω οι τριάκοντα χιλιάδες να είναι προς ωφέλεια της Γραικικής Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και οι άλλες δέκα χιλιάδες Ιταλικών Λιρών εις ωφέλεια του Ελληνικού Φροντιστηρίου Φλαγγίνη, με την εντολή γι’ αυτό ότι αμφότερα τα κεφάλαια να δοθούν μετά από προφύλαξη σε τόκο δια των Κων Επιτρόπων του ρηθέντος Γένους των Γραικών……..

……..

Καταλείπω και θέλω ώστε τό ενιαύσιον προϊόν η τόκος της χρηματικής ποσότητας εξ χιλιάδων φλωριών, ενδεδυμένης  εις οικίας και έγγεια κτήματα εν τω Δήμω της Πόλεως Κέρκυρας, μέρος της οποίας ποσότητος ήταν ήδη ιδιαίτερης εμού ιδιοκτησίας , και μέρος με περιήλθε εκ της κληρονομιάς τού τεθνεώτος ανδρός μου του Κόμη Γεωργίου Μοτσενίγου, που πηγάζει από χρήματα, δοθέντα ποτέ εις την Συντροφιά Οράτιος Πολιτής, και νυν επιστραφέντα εις οικίας, έγγεια κτήματα κ.τ.λ καταλείπω και θέλω ώστε ό ετήσιος καρπός του ρηθέντος κεφαλαίου να δίδεται κατ’ έτος προς ευεργεσία, και εν ίδει και λόγω ·προικός τεσσάρων κορασίδων γεννηθέντων εν τη ιδία Πόλη Κέρκυρα τη Πατρίδα μου και εις τρόπον ώστε να ημπόρει ν' ανήκει εις έκαστον λόγο προικός η ποσότητα χιλίων περίπου λίρων αυστριακών, υπονοημένου καλώς, ότι τα ειρημένα τέσσαρα κορίτσια πρέπει να είναι εκ των ενδεέστερων και  χρηστοηθεστέρων. Τούτου ένεκα παρακαλώ τούς Κυρίους διοικητές του Δήμου της των γενεθλίων μου πόλεως Κερκύρας να ευαρεστηθούν να συμπράξουν όπως  το ρηθέν κεφάλαιο μένει  «πάντοτε ενδεδυμένο και ανέπαφο εσαεί επί τω σκοπό ώστε το προμνησθέν διάφορο να δύναται και αυτό να διανέμεται εσαεί εις τας τεσσάρας επιγάμους κόρας λόγω προικός, και τούτο ανά παν έτος, τουτέστιν άπαξ κατ’ ενιαυτό.

Θέλω ώστε εν τη εικοστή έβδομη ημέρα Ιανουάριου έκαστου έτους διά παντός να εξακολουθεί, εις την Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Γραικών εν τη Βενε­τία, ή τελετή της Λειτουργίας εις μνημόσυνου των ψυ­χών, της τεθνεώσης προσφιλούς μητρός μου, του τεθνεώτος ανδρός μου και της ιδικής μου, και θέλω ώστε κατ' εκείνην την ιδίαν ημέρα να διανέμονται λίρες Αυστριακές τετρακόσιες εις τούς πτωχούς της εν Βενετία ιδίας Γραικικής Εκκλησίας. Ωσαύτως θέλω ώστε η δοτέα ελεημο­σύνη δια την ρηθείσα λειτουργία να συνίσταται εκ λιρών αυστριακών εβδομήκοντα δύο.

Καθ' ην περίπτωση δεν ήθελα εκτελέσει τον σκοπό του να τεθεί, προλαβούσας της αναγκαίας άδειας ζητούμενης παρ’ ούτινος ανήκει να την δώσει, εις την ρηθείσα Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Γραικών εις την Βε­νετία, εγκωμιαστική επιγραφή εγχαραγμένη εις μάρμαρο, προς ενθύμηση της μνήμης του τεθνεώτος ανδρός μου τού Κόμη Γεωργίου Μοτσενίγου, τού εν τη εκκλησία εκεί­νη τιθεμένου, παρακαλώ τον εκτελεστή της παρούσης Διαθήκης μου, τον οποίον θέλω ονοματίσει κατωτέρω να ευαρεστεί  να κάμει να εκτελεσθεί, εν ονόματι μου, και να κάνει να θέσουν την επιγραφή εις ένα των τοίχων της ιδίας εκείνης Εκκλησίας……..

…….Θέλω ώστε ό νεκρός μου, ληφθείσης της αδείας παρά της Υπέρτερης Αρχής, να μετακομισθεί εις την Βενετία δια να ενταφιαστή εις το Κοιμητήριο των Γραικών, και αυτόθι να κατατεθεί, ομού με την κόνιν της τεθνεώσης προσφιλέστατης μητρός μου, και κυρίως εις την θέση, μάλιστα εις την ιδίαν κάλπη, ή λάρνακα εκ λίθου, λάρνακα κειμένη εν τω ρηθέντα Κοιμητηρίου των Γραικών εις τον Άγιο Χριστόφορο, εις την σκέπην του οποίου είναι εγχαραγμένη άνωθεν και κάτωθι ενός Γραικικού Σταυ­ρού η εξής επιγραφή:

 ………….   Θέλουσα εν τοσούτο εγώ ή υποφαινόμενη να ευεργετήσω εν τρόπω διηνεκή την Πόλη Κέρκυρα, αγαπητή μου Πατρίδα, χορηγούσα εις τίνες νεανίσκους ενδεών αλλά

τίμιων οικογενειών, αξιέπαινους ένεκα χρηστοήθειας επιθυμούντες ν’ αφιερωθούν εις τα μαθήματα, και επιτήδειους να τα περιποιηθούν με διακεκριμένη ευδοκίμηση

παν ούτινος δύνανται να έχουν ανάγκην διά να λάβουν πλήρη αγωγή περί την Ηθική, Γράμματα και Επιστήμες, με την οποία να μπορέσουν να προσφέρουν επωφελείς και έντιμους εκδουλεύσεις εις την Πατρίδα των, και να συντελέσουν ισχυρά με την παραδειγματική διαγωγή των, και με τας αποκτηθείσας γνώσεις να προτάξουν τα χρηστά

ήθη και να διεγείρουν εν αύτη έτι μάλλον την καλλιέργεια του πνεύματος, τις επωφελείς τέχνες, το εμπόριο, και πάν ό,τι άλλο δύναται να συντείνει εις τα

να καταστήσει ομόφωνο, σεβάσμιο, αναπαυμένη και ευτυχή την κατάσταση των συμπολιτών των, διατάσω τα εξής:

   Α!) Καταλείπω εις την Πόλη της Κέρκυρας, λόγω κληροδοσίας εξαιρούμενων των άνωθεν διατεθειμένων ποσοτήτων δια τα άλλα κληροδοτήματα, και εξαιρούμενων  όλων των πραγμάτων παρ’ εμού επίσης διορισθέντων εις τα ρηθέντα άτομα χάριν ενθυμήσεως ή λόγω κληροδοσίας, καταλείπω, επαναλέγω, εις την Πόλη της Κερκύρας λό­γω κληροδοσίας όλα τα εναπολειφθέντα  υπάρχοντα μου, συγκείμενα εκ κεφαλαίων, τιμαλφών λίθων, μαργαριτών, αργυροσκευής, χρυσού εξεργασμένου, οικοσκευής κ.τ.λ., τα οποία  θέλουν συνιστάτε εις κεφάλαιο ενός επέκεινα εκατομμυρίου ή χιλίων χιλιάδων λιρών Αυστριακών, επί συμφωνία του να ενδυθεί όλη ή ρηθείσα ποσότητα προφυλακτικά και ασφαλώς, και να μένει, πάντοτε ανέπαφος, και να διανέμονται εξ αυτής μόνον οι τόκοι κατά τον όποιο κατωτέρω θέλω εκθέσει τρόπον.

   Β!) Καθιστώ την σεβαστή Αρχήν, την προϊσταμένη της Δημοτικής Διοικήσεως τις Πόλεως Κέρκυρας, Φύλακα τις ποσότητος εξ ης σύγκειται το προμνησθέν κληροδότημα, δίδουσα αυτή την άδεια να εισπράττει τούς τόκους καθ’ ον τρόπον κρίνει ασφαλέστερο παράλληλα και οικονομικότερο και της δίδω προς τούτους την άδεια, οσάκις ήθελε το απαιτήσει η ανάγκη και το πρέπον ν’ αποσύρει εν η πλιότερων των ρηθέντων τοκοφόρων κεφαλαίων, και να τα ενδύσει ,με τον ασφαλέστερο και ωφελιμότερο τρόπον, ή παρά ιδιωτικές οικογένειες, ή διά της αποκτήσεως έγγειων κτημάτων, ή εις προσόδους του δημοσίου χρέους τίνος οποιουδήποτε Κράτους.   Γ!) Η ρηθείσα Δημοτική Διοίκηση θέλει φυλάσσει εις το ταμείο τις Πόλεως τις εισπραττόμενες ποσότητας λόγω τόκων, και θέλει κρατεί περί αυτών ειδικό Βιβλίο, χωρίς, εάν είναι δυνατόν, ν’ απαντήσει δια τούτο, ουδεμία δαπάνη, τείνουσα εις ελάττωση των ιδίων τόκων.   Δ'.) Ορίζω ώστε ή ρηθείσα Αρχή να εκλέξει, και όχι εκ των ιδίων αυτής Μελών, διά μυστικής ψήφου, και καθ’ ον τρόπον κρίνει καταλληλότερο, τρεις εκ των Πολιτών διαπρέποντας εν τιμιότητα, παιδεία και ζήλου υπέρ του κοινού καλού, και δυναμένους να προσφέρουν την υπηρεσία των δωρεάν, οι τινές θέλουν είναι περιβεβλημένοι με τον τίτλο και τας εξουσίας διαχειριστών του Καταλύματος της Κ ό μ ι σ σ α ς  Ε λ έ ν η ς  Α ρ μ έ ν ο υ  Μ ο τ σ ε ν ί γ ο υ.   Ε! )Ο πρεσβύτερος την ηλικία εκ των ρηθέντων Διαχειριστών θέλει λαμβάνει πάντοτε την προσηγορία Προέδρου, θέλει έχει την εξουσία να προσδιορίζει τον αριθμόν των ταχτικών συνεδριάσεων των Διαχειριστών, και τας ημέρας, καθ’ ας μέλλουν να συγκροτούνται, και δύναται περιβλέπον, χρείας καλούσης, νι προσκαλέσει τους Συντρόφους του να συνέλθουν εκτάκτως σε συνεδρίαση. Αυτός προσέτι θέλει να είναι επιτετραμμένος την παρακαταθήκη και φύλαξη των γραπτών εκθέσεων , και όλων των εγγράφων των ανηκόντων εις την αλληλογραφία και εις τας Πράξεις της Διαχειρίσεως, Κανονισμός συντασσόμενος υπό της Δημοτικής Αρχής, θέλει προσδιορίζει την διάρκεια των καθηκόντων των διαπιστευόντων εις τους Διαχειριστές, και τον τηρητέο τρόπον διά την αυτών αντικατάσταση διαδοχικώς.    Στ!) Εις τούς μόνους Διαχειριστές δίδω την εξουσία, και διαπιστεύομαι την εκλογή των νεανίσκων εκείνων, οι τίνος μέλλουν να μεθέξεων του ευεργετήματος της κλη-ροδοσίας μου, διατάζουσα ότι χρεωστούν περί την εκλογή τούτην να συμμορφώνονται εις τούς εξής ορισμούς:    Δεν θέλουν είσθε δεκτοί, ως επισπουδάζοντες εις την απολαυήν της Κληροδοσίας μου, ειμή οι νεανίσκοι της ηλικίας ουχί ελάττωνες των δώδεκα, ούτε υπερβαινούσηςτα δέκα τέσσαρα έτη, υγιούς και εύρωστου κράσεως, επαινετής διαγωγής, οι τινές να σπούδασαν με διακεκριμένη ευδοκίμηση τα μαθήματα των στοιχειωδών Σχολείων, και τουλάχιστον εκείνο του πρώτου έτους της συνήθους γυμνασιακής σειράς, να έχουν ικανή γνώσιν της Γαλλικής Γλώσσης, και ν’ ανήκουν εις οικογένειας αποκατεστημένες με τρόπον διηνεκή εις την Πόλη της Κέρκυρας,  και πασιδήλως τοσούτον πτωχές ώστε να μη μπορούν ούτε ολοσχερώς, ούτε εν μέρει να απαντήσουν τ’ αναγκαία έξοδα διά να «προμηθεύσουν εις τα τέκνα των εν τη αλλοδαπή εντελή εκπαίδευση περί τα Γράμματακαι τις Επιστήμες.    Η!)Εκ των διαγωνιζομένων οι τινές ανταποκριθούν εις τούς προγνωσθέντες όρους, θέλουν πάντοτε προτιμάσθε όσοι, έδωσαν αυστηρά και δημόσια εξέτασιν επί τηπαρουσία των Διαχειριστών, ήτις θέλει περιστρέφεται εφ όλα τα θέματα των άνωθεν ρηθέντων μαθημάτων, προσφέρουν αποδείξεις ότι κέκτηνται ευρύτερης και στερεότερης παιδεύσεως.    Θ!) Ο Διαγωνισμός θέλει γενέσθαι μόνον ανά δύο έτη, και εν τοιαύτη ώρα του έτους ώστε, γινομένης της εκλογής των αξιοτέρων νεανίσκων, μένει εις έτι διαθέσιμος ό αναγκαίων καιρός διά να μπορούν να φθάσουν εις το Γυμνάσιο, ένθα μέλλουν να λάβουν την περαιτέρω εκπαίδευση των, ολίγας ημέρας πριν εις αυτό γενεί η έναρξη των μαθημάτων του σχολικού έτους.       Ι!) To Κοινοβιακό Γυμνάσιο εν τω οποίω οι νεανίσκοι, οι ευεργετούμενοι παρά της Κληροδοσίας μου, μέλλουν να εκπαιδευθούν, θέλουν το εκλέξει οι Διαχειριστές εις την Ελβετία, τόπον έχοντα πλήθος άριστων εκπαιδευτηρίων, και ισαξίων, επαινούμενο  για τα χρηστά ήθη των κατοίκων του, προσέχοντας ώστε το Γυμνάσιο να είναι εις Νόμο, ένθα να ομιλείται η Γαλλική Γλώσσα, και να είναι τοιούτον ώστε οι νεανίσκοι να δύνανται να διδάσκονται όλη την σειράν των γυμνασιακών και φιλοσοφικών μαθημάτων, να σπουδάζουν εν αυτό, εκτός της Ελληνικής και Λατινικής Γλώσσης, και την Γαλλική, την Γερμανική και την Αγγλική, και να λαμβάνουν αυτόθι την καλυτέρα ηθική αγωγή.    ΙΑ!) Έκαστος των υποτρόφων νεανίσκων, τελειώσης  την σειράν των ειρημένων σπουδών, δύναται κατ’ αρέσκεια του ή να επανέλθει εις τας αγκάλες τις ιδίας αυτού οικογένειας, ή να εξακολουθήσει την εκπαίδευση του αφιερωμένος εις την ιδιαιτέρα Εκμάθηση των Ιατρικών, Νομικών και Μαθηματικών Επιστημών εισέτι άλλα τέσσαρα, η το πολύ πέντε έτη, εις λαμπρό τι Κατάστημα Δημοσίας Παιδεύσεως της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Αγγλίας, έχων επίσης έκαστος νέος την πλήρη ελευθερία του να εκλέξει τόσον τον κλάδο της μαθήσεως, τον οποίον θέλει να καλλιεργήσει, όσον το Επιστημονικό Καθίδρυμα, εις το οποίον σκοπεί να εκπαιδευτεί·    IB!) Όλη ή αναγκαία δαπάνη, ουδεμιάς εξαιρούμενης, προς την διατροφή των νεανίσκων εν τω Κοινοβιακό Γυμνάσιο θέλει γενέσθαι διά φροντίδες των Διαχειριστών εκ του κεφαλαίου του Καταλείμματός  μου. Τα κεφάλαιαταύτα  θέλουν επίσης χρησιμεύσει εις το να χορηγούνται σε όσους νέους θελήσουν να τρέξουν ευρύτερο στάδιο Παιδεύσεως αι ενιαύσιοι συντάξεις, τας οποίας οι Διαχειριστές κρίνουν επαρκούσες εις απάντηση όλων των εξόδων διά το ταξίδι, διατροφή, ιματισμό, και άλλων λογιζομένων απολύτως αναγκαίων, εφ’ όλον τον προσδιορισθέντα καιρόν δια την συμπλήρωση της ρηθείσης Παιδεύσεως.   ΙΓ!) Η Δημοτική Αρχή θέλει επισήμως γνωστοποιεί τους Διαχειριστές, κατά τας αρχάς πάσης εξαμηνίας, την κατάσταση εις την οποίαν ευρίσκεται το Ταμείο τωνΠροσόδων του Καταλείμματός μου, και τας ποσότητας, αι οποίαι συμπερασματικά μέλλουν να εμβάσουν  εις αυτό και την ιδίαν εξαμηνία.   ΙΔ!) Οι Διαχειριστές, γνωρίζοντες την κατάσταση του Ταμείου, το ποσόν των κεφαλαίων τα οποία θέλουν εμβαίνει εις αυτό ανά πάσα εξαμηνία, και περιπλέον γνωρίζοντας την δαπάνη την αναγκαίουσα εις τούς νέους εκείνους, ή διατροφή των οποίων άρχισε ήδη να γίνεται εκ των κεφαλαίων του Καταλείμματός μου, θέλουν έχειόλα τα αναγκαία δεδομένα διά να μπορούν να προσδιορίζουν επί πάντα διετή διαγωνισμό τον αριθμόν των παραδεκτών εις την απολαυή της αγαθοποιού εγκαταστάσεως μου, προσέχοντας ώστε ο αριθμός αυτός να κανονίζεται πάντοτε εις τρόπον ώστε να μένη πάντοτε εν τω Ταμείο ανάλογο κεφάλαιο επιφυλάξεως, και ώ-στε οι διετείς διαγωνισμοί να μην υποφέρουν κάποτε καμμίαν διακοπή.   ΙE!) Οι εκλεχθησόμενοι νέοι πρέπει να συνοδεύονται έκΚέρκυρας εις τον τόπον του Κοινοβιακού Καταστήματος,και παραπλήσια κατά την επάνοδο των, οσάκις δεν θελήσουν να λάβουν την ανωτέρα επιστημονική εκπαίδευση, μ’  έξοδα διδόμενα εκ των κεφαλαίων της Κληροδοσίας μου, ή υπό τίνος των Διαχειριστών, η, υπό τίνος άλλου τιμίου, πεπαιδευμένου και ζηλωτή ονοματισμένου παρά των ιδίων Διαχειριστών, όστις να τους επαγρυπνεί, διαρκούντος του ταξιδιού, να τους συστήνει θερμώς εις τούς Ανώτερους των και Καθηγητές, και επανερχόμενος να παρουσιάζει εγγράφως εις το Σωματείο των Διαχειριστών και εις την Δημοτική Αρχήν τις ακριβεστέρας και λεπτομερεστέρας ειδήσεις περί την καλοσύνη καιέκταση της διδασκαλίας, την αξία και τον ζήλο των Καθηγητών, περί το κατάλυμα και την διατροφή των Μαθητών όχι μόνον του Γυμνασίου εις το οποίον θέλουνοδηγήσει τους νεανίσκους, αλλ’ εισέτι των άλλων, τα οποία έλαβαν τυχόν την ευκαιρία να επισκεφτούν, η  να έχουν περί αυτών ακριβή γνώσιν εκ γνησίων πηγών. ΟιΔιαχειριστές θέλουν ωφελείσθε από τας πληροφορίας ταύτας δια την εφεξής εκλογή του προκρίτου Γυμνασίου   και διά να βάλουν ωσαύτως εάν το κρίνουν αναγκαίο,τούς νεανίσκους τους αρχόμενους ήδη την εκπαίδευση των.ΙΣΤ!) Όσοι δε των νέων, τελειώσαντες εν τω Κοινοβιακό Γυμνάσιο σειράν των φιλοσοφικών μαθημάτων, θελήσουν να εξακολουθήσουν τας ανωτέρας επιστημονικέςσπουδές, θέλουν λάβει παρά της Διαχειρίσεως του Καταλείμματος μου, παρεκτός της αναγκαιούσης ποσότητος δια ν’ απέλθουν εις το  παρ’ αυτών εκλεγέν Εκπαιδευτήριο και διά την εις την πατρίδα επάνοδο των, ενιαύσιον σύνταξη ήτις, λαμβανομένης ύπ’ όψιν της Πόλεως εις ην μέλλουν να δια τρίψουν, να επαρκεί ν’ απαντήσει τηνόλη δαπάνη της διατροφής των, και τ’ αναγκαιούνταέξοδα προς απόληψη του Ακαδημαϊκού Βαθμού Προλύτου (Δόκτορος). ΙΖ!) Εάν τις των ενεργηθέντων νέων, επί τον καιρόν της Αγωγής των, ήθελε κατασταθεί ανάξιος της οποίας έτυχε χάριτος ,ή διά της επιλήψιμου διαγωγής του, ή διότι δεν ήθελε καταγίνεσθε μετ’ επιμελείας και μετά διακεκριμένης ευδοκιμήσεως εις τις σπουδές, θέλει χάνει δι’ αποφάσεως των Διαχειριστών, την οποίαν καθιστούν ισχυρά δύο μόνοι ψήφοι, την απολαβή του οποίου  έτυχε ευεργετήματος, και θέλει επανέρχεται εις τηνοικογένεια του αναλώσας του Καταλείμματος μου, συνοδευμένος υπό του ιδίου εκείνου ανθρώπου, του οδηγήσαντος τυχόν νέον τινά μαθητή εις το Γυμνάσιο. Εάν δε ο νέος, όστις ήθελε περιπέσει εις τοιαύτην τιμωρία, ήθελε σπουδάζει τ’ ανώτερα επιστημονικά μαθήματα,  οι Διαχειριστές θέλουν φροντίζει να του χορηγούν με την απαιτούμενη προφύλαξη τα χρειώδη χρήματα δια την εν Πατρίδα επάνοδο του.  

IΗ!) Οι Διαχειριστές έχουν χρέος να πορίζονται συ­νεχώς, και τουλάχιστον ανά πάσα τριμηνία, παρά του Διευθυντού του Κοινοβιακού Γυμνασίου, η παρ’ εκείνων, εις τούς οποίους φρόντισαν να συστήσουν την επαγρύπνηση των νέων, των αφιερωμένων εις τας ανωτέρας επιστημονικώς σπουδές, μυστικές κα ακριβείς πληροφορίας περί της αυτών διαγωγής και περί της επιμελείας και προκοπής των εις τα μαθήματα. Αι ειδήσεις αύται, και αι έννομοι πιστοποιήσεις, αφορούσες την έκβαση των δοθεισών παρά τών ευεργετούμενων νέων εξετάσεων, τάς οποίας  οι Διαχειρισταί θέλουν προμηθεύεσθαι τακτικώς, θέλουν τούς θέτει εις κατάστασιν  να γνωρίζουν έν  ποία περιπτώσει θέλει είσθε ωφέλιμον   να αποδοθούν εις τούς ειρημένους νέους ισάξιοι έπαινοι, εν ποία θέλει είσθε αρμόδιον  να τους προσκαλέσουν να εκπληρώσουν ακριβέστερον τα καθήκοντα των, δια καταλλήλων επιπλήξεων, η απαιτούντες εις αυτούς την άνωθι τεταγμένην τιμωρίαν, και εν ποία  τέλος οφείλουν οί  Διαχειρισταί νά κάμουν την εφαρμογήν αυτής. Καί αί ίδιαι αύται ειδήσεις θέλουν χρησιμεύσει και εις τους Διαχειριστές δια νά εκπληρώσουν την όποιαν επιβάλλω εις αυτούς υποχρέωσιν του νά παρουσιάζουν ες τα τέλη πάσης εξαμηνίας, τόσον είς την Δημοτικήν Αρχήν, όσον εις έκαστην των οικογενειών εις τάς οποίας  ανήκουν οι ευεργετούμενοι νέοι, έγ­γραφον  έκθεσιν, εμφαίνουσα  την διαγωγήν των ειρημένων νέων, και τάς εις την εκπαίδευσιν προόδου  των.

ΙΘ') Τα κεφάλαια τα οποία μέλλουν νά διαθέσουν οι Διαχειρισταί διά νά πληρώνουν εκ προκαταβολής από τριμηνίας εις τριμηνίαν τις συντάξεις των νέων Γυμνασιαστών, καί τών άλλων των διδαχθησομένων τά ανωτέρω επιστημονικά μαθήματα , και δια ν’  απαντήσουν όλην την άλλην δαπάνην, ητις μέλλει νά γίνεται εκ του Καταλείμματος μου , θέλουν τά λαμβάνει εκ του Ταμείου δι’ ενταλμάτων εκδιδομένων παρά τής Δημοτικής Αρχής μετά ρητήν αίτησιν την οποίαν, υπογεγραμμένην και από τους τρεις, θέλουν κάμει εις την ίδιαν Αρχήν , έν τη οποία θέλουν αιτιολογεί την ανάγκην  και την οποίαν θέλουν κάμει χρήσιν της ζητηθείσης ποσότητος παρά της ειρημένης Αρχής. Χρεωστούν άφ’ ετέρου νά παρουσιάζουν εις τά τέλη έκαστου έτους τακτικήν Λογοδοσίαν περί της αυτών διαχειρήσεως συνοδευομένην με τα αναγκαία αποδεικτικά, ήτις θέλει υποβάλλεσθαι εις την Επιθεώρησιν των διαπιστευομένην εις δύο Μέλη του Δημοτι­κού Συμβουλίου νομίμως επιτετραμμένα ταύτην. Αν ή Δημοτική Αρχή, κατά συνέπειαν της Αναφοράς τών δύο Ελεγκτών, ευρή εν τάξει καί προσηκόντως δικαιολογημένα καί αποδεδειγμένα πάντα τά έφ’ ολον το έτος παρά τών Διαχειριστών γενόμενα αναλώματα, θέλει περί τούτου δί­δει εiς αυτούς την αναφορικήν διακήρυξιν, καί έν τη εναντία περιπτώσει καί ωσαύτως αν δι’ άλλου λόγου οί Διαχειρισταί ήθελαν  κατασταθή ανάξιοι τής εντελούς εμπιστοσύνης και εγκρίσεως τής Δημοτικής Αρχής, εννοώ και διατάττω ώστε ή τελευταία αυτή νά έχει την εξουσίαν νά τους παύει ανυπερθέτως τής υπηρεσίας των, διαπιστευμένη παρά χρήμα ταύτην εις τρία άλλα υποκείμενα, τά οποία θέλει εκλέγει και ονοματίζει καθ’ ον τρόπον ώρισα εν το τετάρτω Άρθρω.

Κ!) Δίδω τέλος εις την διάταξίν μου ταύτην κηρύττουσα ότι όσοι τών νέων θέλουν ωφεληθή εκ ταύτης διά να αποκτήσουν πλήρη Αγωγήν περί την ηθικήν, τά γράμ­ματα καί τάς επιστήμας, δεν δίνονται κάλλιον νά τι­μήσουν την μνήμην μου καί να ευχαριστήσουν ολοσχερώς πάσαν προσφιλεστέραν επθυμίαν μου, ειμή μεταχειριζόμενοι τάς αποκτηθείσας γνώσεις πρός ωφέλειαν τής ιδικής μου καί ιδικής των αγαπητής Πατρίδος, εις τρόπον ώστε νά κατασταθούν άξιοι τής υπολήψεως καί ευγνωμοσύνης του Κοινού.

........

Ο πατριωτισμός και η κοινωνική αλληλεγγύη που χαρακτηρίζει την Ελένη Μοντσενίγου Αρμένη είναι εμφανής και μπορούμε να πούμε ότι είναι μοναδικό φαινόμενο  με την προσφορά περιουσίας για την εκτέλεση παρόμοιου κοινωφελούς έργου. Του έργου της μόρφωσης των παιδιών της ιδιαίτερης πατρίδας της, της Κέρκυρας. Είναι μια εποχή που η ίδια, από εύπορη οικογένεια, δεν βλέπει μόνο τον κύκλο ανθρώπων που την περιβάλουν αλλά ζει την αγωνία των φτωχών Κερκυραίων και θεωρεί ότι τα φτωχά παιδιά, κορίτσια και αγόρια, πρέπει να τα βοηθήσει με όποιον τρόπον μπορεί. Διαλέγει κύρια τον τρόπο της παιδείας, μόρφωσης, καλλιέργειας, ηθικής και υπακοής. Αλήθεια ποιο από αυτά δεν οδηγεί ένα νέο άτομο στο πως θα μπορέσει να αντιμετωπίσει  τη ζωή; Θέλει οι νέοι Κερκυραίοι μεγαλώνοντας να έχουν όσο περισσότερα  εφόδια μπορούν.  Με τη διαθήκη της συνέδεσε το όνομά της με το ομώνυμο κληροδότημα, που ανέδειξε πολλούς Κερκυραίους επιστήμονες. Δίκαια νομίζω πρέπει να της δώσουμε τον τίτλο «Η Μάνα της Κέρκυρας».

Ευεργεσίες σε περίληψη :

• Ίδρυση Ταμείου για τη συντήρηση και περίθαλψη των ελληνικής καταγωγής ορφανών στην Ιταλία.
• Διάθεση 10.000 ιταλικών λιρών υπέρ του Ελληνικού Φροντιστηρίου Θ. Φλαγγίνη (Βενετία)
• Δωρεά 30.000 ιταλικών λιρών υπέρ της ελληνικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου (Βενετία)
• Δωρεά - κληροδότημα 1.000.000 αυστριακών λιρών στη γενέτειρά της πόλη, την Κέρκυρα, για εκπαιδευτικές υποτροφίες απόρων νέων σε ελβετικά εκπαιδευτήριαΚαταβολή των αναγκαίων κεφαλαίων για την προίκιση απόρων
• κοριτσιών από την Κέρκυρα

• 

• Σχετική ανακοίνωση στην Γκαζέττα Ιόνικα  24/8/1850

  Μετά τον θάνατο της μεγάλης ευεργέτιδας  και αφού έγινε πλήρης εκκαθάριση, το κληροδότημα Μοντσενίγου απέφερε 40.000 λίρες στερλίνες, οι οποίες κατατέθηκαν το 1845 στο δημόσιο ταμείο. Και από εκεί ήρθε η βοήθεια των 500.000 δραχμών, όταν χρειάστηκαν λεφτά για τη διαμόρφωση της παραλίας της Γαρίτσας, το ρίξιμο των οχυρών και της Πόρτας Ρεμούντα, όταν βρίσκονταν ακόμη οι Άγγλοι στην Κέρκυρα.

   

  Σήμερα το κληροδότημα ανήκει στην ευθύνη της Περιφερείας των Ιονίων νήσων.

•  

  

• Ο Δήμος Κερκυραίων, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά της Κόμισσας Ελένης Μοντσενίγου - Αρμένη, έδωσε εντολή στον κερκυραίο γλύπτη Ιωάννη Βαπτιστή Καλοσγούρο, μαθητή του Παύλου Προσαλένδη, να φιλοτεχνήσει την προτομή της, την οποία είχε τοποθετήσει στη μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου της Κέρκυρας.

•  

  

• ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
• Μουσείο Καποδίστρια: https://www.capodistriasmuseum.gr/persons/elena-armeni-motsenigo/
• Σελ.6 - Σελίδα 6 (corfu-museum.gr)

•  

  -------------------------------