Ανδρέας Μουστοξύδης: Ο άνθρωπος που έσωσε την Ακρόπολη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 06/04/2019 07:02

 ΕΝΗΜΕΡΩΘΗΚΕ: 06/04/2019 15:19

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ

 Ένας από τους πιο μορφωμένους Έλληνες της εποχής του, ήταν ο πρώτος που έφτιαξε νομοθεσία προστασίας των ελληνικών αρχαιοτήτων από τους αρχαιοκάπηλους. Ήταν υπέρμαχος του αγώνα για να μην χτίσει ο Όθωνας παλάτι πάνω στην Ακρόπολη.

Σήμερα, κανένας δεν θα θυμόταν τον Ανδρέα Μουστοξύδη, αν το όνομα του δεν είχε δοθεί στον δρόμο που περνά ανάμεσα στο Πεδίον του Άρεως και τα δικαστήρια της Ευελπίδων. Κι όμως, ο Μουστοξύδης ήταν ένας από τους πιο μορφωμένους Έλληνες της εποχής του και η Ελλάδα του χρωστά πολλά, πιθανότατα και το γεγονός ότι σήμερα πάνω στον βράχο της Ακρόπολης υπάρχει ακόμα ο Παρθενώνας και όχι ένα εκτρωματικό παλάτι.

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα, σπούδασε στην Πάντοβα της Ιταλίας όπου έγινε νομοδιδάκτορας, ήταν μέλος της αρχαιολογικής εταιρείας της Φλωρεντίας. Πηγαινοερχόταν από τα Επτάνησα στην Ευρώπη και ξανά πίσω, πλουτίζοντας τις γνώσεις του, συλλέγοντας βιβλία και χειρόγραφα που αφορούσαν την Ελλάδα, εντρυφώντας στην ελληνική ιστορία και διαφημίζοντας την στην Ευρώπη. Πέρασε απ’ όλα τα πνευματικά κέντρα της εποχής. Μιλάνο, Παρίσι, Γερμανία, Ελβετία, ενώ κατείχε και τον τίτλο του επίσημου ιστοριογράφου των Επτανήσων, που πήρε από την Επτανησιακή Πολιτεία. Ο Μουστοξύδης ήταν ένας εξαιρετικά μορφωμένος άνθρωπος της εποχής του.

Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, προπαγάνδιζε με γράμματα και άρθρα τα κατορθώματα των Ελλήνων και μόλις ανέλαβε ο Καποδίστριας κυβερνήτης, τον κάλεσε. Του έδωσε την διεύθυνση ενός μεγάλου πολυδύναμου οικήματος που έχτισε στην Αίγινα (σήμερα το ξέρουμε ως Καποδιστριακό ορφανοτροφείο) που περιλάμβανε ορφανοτροφείο, αλληλοδιδακτικά σχολεία, εργαστήρια ξυλουργικής και σιδηρουργίας και διδασκαλική ακαδημία. Στην αυλή του ο κυβερνήτης συγκέντρωσε διάφορες αρχαιότητες, φτιάχνοντας έτσι το πρώτο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας.

Ο Μουστοξύδης ήταν τότε ένας απ’ τους ελάχιστους Έλληνες που γνώριζε ιστορία και ίσως ο μόνος που ήξερε από αρχαιολογία. Αμέσως έβαλε τον κυβερνήτη να υπογράψει διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν η πώληση και η εξαγωγή αρχαιοτήτων, καθώς και κάθε ανασκαφή σε ελληνικό έδαφος που δεν είχε κρατική άδεια. Το εμπόριο αρχαιοτήτων με την Ευρώπη ήταν τότε πολύ διαδεδομένο, καθώς αετονύχηδες έμποροι αγόραζαν για ψίχουλα ό,τι αρχαίο εύρισκαν οι πάμφτωχοι και αγράμματοι Έλληνες στα χωράφια τους και το φόρτωναν αμέσως στα καράβια για να το μοσχοπουλήσουν στην Ευρώπη.

Ο Μουστοξύδης δεν ενδιαφερόταν για ανασκαφές. Στα γραφτά του λέει ότι το χώμα της πατρίδας θα φυλάξει τις αρχαιότητες στους κόλπους του, μέχρι να περάσουν οι εποχές της φτώχειας και τότε αυτοί οι θησαυροί του παρελθόντος μας θα αποκαλυφθούν στις επόμενες γενιές. Προσπάθησε όμως να προφυλάξει όσα ήταν ήδη πεταμένα εδώ κι εκεί ή έστεκαν ρημαγμένα. Έβαλε τους κρατικούς υπαλλήλους και τους δασκάλους να καταγράψουν και να περιγράψουν όσες αρχαιότητες υπήρχαν στην περιοχή τους κι ας μην ήξεραν περί τίνος επρόκειτο.

Αρκούσε να καταγραφούν ως κρατική περιουσία, να μπλοκαριστούν τα λιμάνια για να μην φεύγουν έξω κομμάτια μαρμάρων, ανάγλυφες επιγραφές και αγάλματα. Επίσης ήταν ζωτικό να απαγορευθεί στους πάμφτωχους ντόπιους να ξηλώνουν περικαλλείς ναούς για να χρησιμοποιήσουν τα μάρμαρα ή τους κίονες τους ως οικοδομικά υλικά για τα σπίτια και τις στάνες τους.

Ο Ανδρέας Μουστοξύδης αποχώρησε αηδιασμένος από την Ελλάδα μετά την δολοφονία Καποδίστρια, καθώς οι αντίπαλοι του νεκρού κυβερνήτη τον κατηγόρησαν ως κλέφτη και καταχραστή. Απέδειξε στο δικαστήριο την αθωότητα του και έφυγε. Τον ξανακάλεσαν αργότερα, αλλά αρνήθηκε. Στα Επτάνησα που πήγε, εκλέχτηκε γερουσιαστής και ήταν αρχηγός της αντιπολίτευσης. Συνέχισε να γράφει στα ευρωπαϊκά έντυπα υπέρ της Ελλάδας, παρά την πικρία του.

Όταν ο Όθωνας έγινε βασιλιάς και έψαχνε το σημείο στο οποίο θα έφτιαχνε το παλάτι του, ο αδελφός του μαζί με τον Γερμανό αρχιτέκτονα ονόματι Schinkel είχαν την φαεινή ιδέα να το χτίσουν πάνω στον βράχο της Ακρόπολης. Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, το σχέδιο δεν προέβλεπε να γκρεμιστούν αρχαιότητες, αλλά το παλάτι να χτιστεί στον ανοικτό χώρο του βράχου, ώστε να έχει για αυλή του τον Παρθενώνα και για μπαλκόνι του το Ερεχθείο. Φρικώδη πράγματα.

Ο Μουστοξύδης, μαζί με άλλους ξεσηκώθηκε αμέσως. Άρχισε να γράφει γράμματα σε ευρωπαϊκές εφημερίδες και σε πανεπιστήμια, καλώντας τον πολιτισμένο κόσμο να ματαιώσει ένα σχέδιο που θα κατέστρεφε το υπέροχο και διάσημο βιβλίο. Το ακολούθησαν και άλλοι, τόσο Έλληνες όσο και ευρωπαίοι. Δημιούργησε τόσο θόρυβο στην Ευρώπη η οποία τον ήξερε και τον εκτιμούσε, ώστε ο πατέρας του Όθωνα Λουδοβίκος απέρριψε τελικά το σχέδιο.