1691

Τίτλος : Ἀκολουθία το ἐξοδιαστικοῦ τῶν ἱερέων ἥπερ ἔκπαλαι χρῶνται αἱ τῆς Κερκύρας Ἐκκλησίαι, τὰ νῦν τυπωθεῖσα διὰ δαπάνης Ἰωάννου Βαπτιστοῦ ἱεσέως τοῦ Κιγάλα Ἄρχοντος Μοναστηρίων, καὶ Πρωτοψάλτου. Τῷ παναιδεσιμωτάτῳ, καὶ σεβασμιωτάτῳ Κυρίῳ Κυρίῳ Χριστοδούλῳ τῷ Βούλγαρι. Μεγίστῳ Πρωτοπαπᾷ, καὶ προέδρῳ Κερκύρας. Ταπεινῶς ἀφιερωθεῖσα. Παρὰ δὲ Γεωργίου Ἱεροδιακόνου τοῦ Μαϊώτου ἐπιμελῶς διορθωθεῖσα. Ἑνετίησιν. 1691. Παρὰ Νικολάῳ τῷ Σάρῳ. ,αχϟα΄.

Η πληροφορία που λαμβάνουμε από αυτή την ακολουθία είναι ότι αφιερώνεται στον Μέγα Πρωτόπαπα Χριστόδουλο Βούλγαρη ο οποίος παίρνει τον τίτλο πρόεδρου της Πόλης και ο οποίος αναβαθμίστηκε στην μοναστηριών επιστασία και των υποψηφίων την εξέτασιν.

 

1717

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετὰ τῆς προσθήκης τῶν ἐγκωμίων τῶν ψαλλομένων ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως. Ἐπιμελείᾳ καὶ ἀναλώμασι τοῦ ταπεινοῦ Πέτρου Κασιμάτη, ἰατροσοφιστοῦ Κερκυραίου. Δι’ αἰτήσεως πολλῶν εὐσεβῶν, χάριν εὐλαβείας μετατυπωθεῖσα, καὶ τῷ ἐκλαμπροτάτῳ καὶ παναιδεσιμωτάτῳ μεγίστῳ πρωτοπαπᾷ, τῇ τε ἐκλαμπροτάτῃ καὶ πανευγενεστάτῃ συγκλίτῳ καὶ πολιτείᾳ τῆς αὐτῆς θεοφρουρήτου Κερκύρας αἰσίως, καὶ εἰλικρινῶς ἀφιερωθεῖσα. Ἑνετίης<ι. ᾳψιζ΄. > Παρὰ Νικολάῳ τῷ Σάρῳ. Con licenza de’ superiori, e privilegio.>

 

Όλες οι ακολουθίες των Αγίων περιλαμβάνουν ένα ιστορικό με τον βίο τους το οποίο είναι πανομοιότυπο σε όλες. Ας πάρουμε τον Άγιο Σπυρίδωνα. Σημειώνουμε: O Άγιος ήκμασε επί της βασιλείας του Κωνσταντίνου του Μεγάλου και του υιού αυτού. Στην Κέρκυρα έφθασε μετά από την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους το 1453. Το σκήνωμα μετέφερε στην Κέρκυρα ο Γεώργιος Καλοχαιρέτης (;) και μέσω της κόρης του Ασημίνας, περιήλθε ως προίκα στον Σταματέλο Βούλγαρη και από τότε ανήκε στην οικογένεια Βούλγαρη. Εν αρχή  το λείψανο στεγάστηκε προσωρινά, σε διάφορους ναούς μέχρι να κτισθεί από την οικογένεια των ιεροθυτών Βούλγαρη ο σημερινός μέγας ναός  όπου και τοποθετήθηκε. Αναφέρονται τα θαύματα του Αγίου στην Κέρκυρα. Η σιτοδεία, η θεραπεία της όρασης του εμπόρου Θεοδώρου, η έκρηξη της πυριτιδαποθήκης, η εκ κεραυνού κατακρήμνιση του κωδωνοστασίου του Αγίου, η θεραπεία ναυτικών, η θεραπεία νέας κοπέλας, δευτέρα σιτοδεία, η απώθηση των Αγαρηνών το 1716, κά. Τυχόν διαφοροποιήσεις ή προσθήκες θα σημειώνονται στις επί μέρους ακολουθίες.

 

 1724 

Τίτλος : Ὑμνολογίδιον περιέχον τὴν ἀκολουθίαν τοῦ ὑπερφυοῦς, καὶ φρικτοῦ θαύματος γεγονότος διὰ τῆς ἁγίας, καὶ σεβασμίου εἰκόνος τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου τῆς Κασσιοπίας ἐπὶ τῷ ἀδίκως τυφλωθέντι Στεφάνῳ, καὶ παραδόξως ὀμματωθέντι. Ἔτι δὲ τὴν ἀκολουθίαν τοῦ ἁγίου ἐνδόξου καὶ πανευφήμου Μαρίνου τοῦ μάρτυρος. Καὶ τῶν ἁγίων μαρτύρων, καὶ καλλινίκων παρθένων Πίστεως, Ἐλπίδος καὶ Ἀγάπης μετὰ τῆς μητρὸς αὐτῶν Σοφίας. Καὶ ἐν τῷ τέλει μεγαλυνάριά τινα μερικῶν ἁγίων. Συντεθὲν παρὰ Νικολάου Τριανταφύλλου τοῦ Κερκυραίου, καὶ διὰ δαπάνης αὐτοῦ τοῖς τύποις ἐκδοθέν. Τῷ παναγιωτάτῳ, σοφωτάτῳ τε, καὶ θεοσεβεστάτῳ τε κυρίῳ ἡμῶν Ἱερεμίᾳ ἀρχιεπισκόπῳ Κωνσταντινουπόλεως Νέας Ῥώμης, καὶ οἰκουμενικῷ πατριάρχῃ, ταπεινῶς ἀφιερωθέν. Ἑνετίῃσιν, ᾳψκδ΄. Παρὰ Νικολάῳ τῷ Σάρῳ. Con licenza de’ superiori, e privilegio.

1764

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα μετὰ τῆς προσθήκης τῶν ἐγκωμίων τῶν ψαλλομένων ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως. Ἐν τῷ τέλει προσετέθη καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ γεγονότος ὑπερφυοῦς θαύματος ἐν Κερκύρᾳ κατὰ τῶν Ἀγαρηνῶν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ θαυματουργοῦ, προστάτου καὶ ἀντιλήπτορος. Ἑνετίῃσι, ᾳψξδ΄. Παρὰ Ἀντωνίῳ τῷ Βόρτολι. 1764. Con licenza de’ superiori, e privilegio.

 

1775

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα μετὰ τῆς προσθήκης τῶν ἐγκωμίων τῶν ψαλλομένων ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως. Ἐν τῷ τέλει προσετέθη καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ γεγονότος ὑπερφυοῦς θαύματος ἐν Κερκύρᾳ κατὰ τῶν Ἀγαρηνῶν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ θαυματουργοῦ, προστάτου καὶ ἀντιλήπτορος. Ἑνετίῃσι, ᾳψοε΄. Παρὰ Νικολάῳ τῷ Σάρῳ. 1775. Con licenza de’ superiori, e privilegio.

 

1778

 

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα μετὰ τῆς προσθήκης τῶν ἐγκωμίων τῶν ψαλλομένων ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως. Ἐν τῷ τέλει προσετέθη καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ γεγονότος ὑπερφυοῦς θαύματος ἐν Κερκύρᾳ κατὰ τῶν Ἀγαρηνῶν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ θαυματουργοῦ, προστάτου καὶ ἀντιλήπτορος. 1778. Ἑνετίῃσι, ᾳψοη΄. Παρὰ Νικολάῳ τῷ Σάρῳ. Con licenza de’ superiori, e privilegio.

1786

Τίτλος : Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς εἰς δόξαν τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος τοῦ θαυματουργοῦ. Συντεθεὶς παρὰ Ἀλεξάνδρου Τριβόλι Πιέρι τοῦ Κερκυραίου, Καὶ παρ' αὐτοῦ αἰσίως, καὶ πανευλαβῶς ἀφιερωθεὶς τοῖς ἐν ἱεράρχαις πανιερωτάτοις καὶ ἐν διδασκάλοις Σοφίᾳ, καὶ παιδείᾳ πάσῃ, Ἐγκρίτοις τε, καὶ ἐπισήμοις, κυρίοις κυρίοις Εὐγενίῳ τῷ Βούλγαρι, καὶ Νικηφόρῳ τῷ Θεοτόκῃ, ἀρχιεπισκόποις Προκατόχῳ, καὶ διαδόχῳ Σλαβινίου τε καὶ Χερσῶνος. ,αψπϛ΄. Ἐνετίῃσιν, 1786. Παρὰ Νικολάῳ τῷ Γλυκεῖ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων. Con Licenza de' Superiori.

 

 

 1786

Τίτλος : Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Βλασίου ἀρχιεπισκόπου Σεβαστείας. Συλλεχθεῖσα ὑπὸ Στυλιανοῦ ἱερέως Κύτρακα, καὶ ἀφιερωθεῖσα τοῖς τιμιωτάτοις Ἰωάννῃ Λάσκαρει τῷ ἐξοχοτάτῳ ἰατροσοφιστῇ, καὶ Βλασίῳ Παυλούτζῳ χρησιμοτάτῳ ἐπιτρόποις τοῦ ἐν Κερκύρᾳ πανενδόξου ναοῦ τιμωμένου ἐπ’ ὀνόματι τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιότισας, καὶ ἁγίου Βλασίου. ᾳψπς΄. Ἐνετίῃσιν, 1786. Παρὰ Νικολάῳ Γλυκεῖ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων. Con licenza de’ superiori

 

Ιστορικά στοιχεία στην ακολουθία.

-Είναι γνωστό στους πάντες και κατάδηλο, ότι ο πάνσεπτος Ναός ανέκαθεν ανεγερμένος ευρίσκεται στην παρούσα θεοφρούρητον  πολιτεία, επ’ ονόματι του πανένδοξου Αγίου ιερομάρτυρα Βλασίου του Σεβαστείας  χρηματίσαντος Αρχιεπισκόπου τιμώμενος, αγκαλιά και μετά παραδρομή χρόνων ικανών από της εκείνου οικοδομής, κατά το χιλιοστό δηλαδή πεντακοσιοστό εβδομηκοστό έβδομο έτος,(1577) οι έχοντες κατά κόσμο δικαίωμα της Δεσποτείας του αυτού σεβάσμιου Ναού, απατρίδων και αγενών Ρίκη, μετά τινών επιτρόπων και αδελφών ετέρου ιεροτάτου Ναού της πανυπεραγίου   Θεοτόκου της Σπηλαιότησας λεγομένου, δια γραμμάτων συμφωνήσαντες, τούτον ήνωσαν μετ’ εκείνου, τους δύο εις ένα συνήγαγον κι δια τούτο έκτοτε συνήθεια επεκράτησε, Εκκλησία της υπεραγίας  Θεοτόκου και του Αγίου Βλασίου να ονομάζεται. Τούτου λοιπόν η ετήσιος μνήμη λαμπρά και υπερηφάνως με ιεράς υμνωδίας και με δοξολογία , ως θέμις, επιτελείται κατά την ημέρα της πανιέρου αυτού τελειώσεως, όπου είναι η δεκάτη πρώτη του Φεβρουαρίου μηνός. Αλλ’ επειδή και εις το Μηνιαίον αυτού Ακολουθία να μην απορεί από όλα τα εφύμνια όσα λαμπράν και περίδοξον αποτελούσι την εορτήν  ενός επισήμου Αγίου, όστις ούτω μεγαλοπρεπώς γεραίρεται και πανηγυρίζεται, τούτου χάριν  από ευλάβειαν προς τον αυτόν άγιον κινηθείς, αρμόδιον έκρινα να συλλέξω από διαφόρους υμνωδούς τοιαύτα εγκωμιαστικά τροπάρια, εις τον αυτόν ιερώτατον Άγιον προσφορά και κατάλληλα, όσα αρκούσι προς αναπλήρωσιν του υστερήματος της τούτου Ακολουθίας κα εν τέλει αυτήν να την υποκαταστήσω. Και λοιπόν αποτελεσθείσα, ιδού … (?) και περιχαρής έρχεται προς υμάς, ω ευλαβέστατοι και ελλογιμώτατοι ιερείς και εφημέριοι  στη του χριστού αγίων Εκκλησιών και λοιποί απαξάπαντες ευσεβείς και φιλέορτοι………Στυλιανοῦ ἱερέως Κύτρακα-

 

 1813

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα μετὰ τῆς προσθήκης τῶν ἐγκωμίων τῶν ψαλλομένων ἐν ταῖς ἀγρυπνίαις τῆς αὐτοῦ πανηγύρεως. Ἐν τῷ τέλει προσετέθη καὶ ἡ ἀκολουθία τοῦ γεγονότος ὑπερφυοῦς θαύματος ἐν Κερκύρᾳ κατὰ τῶν Ἀγαρηνῶν ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ θαυματουργοῦ, προστάτου καὶ ἀντιλήπτορος. Ἐν Βενετίᾳ. Παρὰ Νικολάῳ Γλυκεῖ τῷ ἐξ Ἰωαννίνων. 1813.

1833

 

Τίτλος : Κανόνες ᾀσματικοὶ τέσσαρες εἰς τὴν ἀειπάρθενον Θεοτόκον Μαρίαν, εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ιησοῦν Χριστόν, εἰς τὸν ἅγ. ἀπόστολον, ἀρχιδιάκονον καὶ πρωτομάρτυρα Στέφανον, εἰς τοὺς ἀρχαγγέλους Μιχαὴλ καὶ Γαβριήλ. Φιλοπονηθέντες ὑπὸ Μιχαὴλ Στεφάνου Ἱδρωμένου τοῦ Κερκυραίου. Ἀφιερωθέντες δὲ τῷ Ἐμμανουὴλ βαρῶνι Θεοτόκῃ. Κερκύρᾳ. 1833.

 

 

1850

Τίτλος : <Οὐρανοῦ κρίσις, ἤτοι θαῦμα φρικτὸν καὶ ἐξέσιον τοῦ θαυματουργικωτάτου θείου Σπυρίδωνος, δι’ οὗ τὰς βουλὰς τῶν παρανόμων παπιστῶν ἐματαίωσε μὴ συγχωρήσας αὐτοῖς νὰ ἐγείρουν ἀλτάριον, ἤτοι θυσιαστήριον, μέσα εἰς τὸν ἐν τῇ Κερκύρᾳ ἅγιόν του ναόν. Συντεθὲν μετὰ καὶ ἱερᾶς καὶ ἐπινικείου ἀκολουθίας εἰς αὐτὸ παρὰ ζηλωτοῦ τινος ἀδελφοῦ. Σὺν τούτῃ δὲ καὶ ὁ θεοφεγγὺς Bίος τοῦ ἱεροῦ Κλήμεντος τοῦ βουλγαροκήρυκος καὶ ὁμολογητοῦ ἐκδίδοται, ἑτέρα κρίσις οὐρανοῦ, καὶ οὗτος ὢν κατὰ τῶν καινοτόμων παπιστῶν, συντεθεὶς μὲν ἑλληνιστὶ ὑπὸ τοῦ ἐν ἁγίοις Θεοφυλάκτου ἀρχιεπισκόπου Βουλγαρίας, μετενεχθεὶς δὲ παρ’ ἡμῶν εἰς τὴν κοινὴν ἡμῶν διάλεκτον, χάριν τῶν ἁπλουστέρων λαῶν, διὰ τὴν ἐξ αὐτοῦ ἐλπιζομένην κοινὴν ὠφέλειαν Ὧν ἕνεκα νῦν δεύτερον πλήρης ἐκδίδοται, ἅτε κολοβοθεὶς τὰ καίρια παρά τινος ὁ πρότερον ἐν Βενετίᾳ τυπωθείς. Ἐκδίδονται δὲ καὶ τὰ δύω εἰς ἓν τεῦχος διὰ δαπάνης τινῶν φιλαδέλφων Χιοπολιτῶν. Ἔκδοσις δευτέρα ἀμετάβλητος δαπάνῃ Σπυρίδωνος Χαλιώτη. (Αὕτη ἡ ἀκολουθία γίνεται τὴν πρώτην Κυριακὴν τοῦ Νοεμβρίου). Ἐν Ἀθήναις, ἐκ τῆς τυπογραφίας Νικολάου Ἀγγελίδου, κατὰ τὴν ὁδὸν Ἑρμοῦ παρὰ τῇ Καπνικαρέᾳ.

 

 

Για το πιο πάνω κείμενο ο Καθηγητής Νικολαίδης Θεοδόσης έγραψε : Νέα Εστία τευχ.1843  Σκέψεις για την έννοια της ταυτότητας:

Ουρανού κρίσις: Θαῦμα φρικτὸν καὶ ἐξέσιον τοῦ θαυματουργικωτάτου θείου Σπυρίδωνος

Το 1801 δημοσιεύεται στη Λειψία ένα περίεργο κείμενο με τίτλο Ουρανού κρίσης ήτοι θαύμα φριχτόν και εξαίσιον τού θαυματουργικωτάτου θείου Σπυρίδωνος δι’ού τάς βουλάς των παρανόμων Παπιστών εματαίωσε, μη συγχωρήσας αυτοίς να εγείρουν Άλτάριον ήτοι θυσιαστήριον, μέσα εις τον εν τη Κέρκυρα άγιον του Ναόν.

Περί τίνος πρόκειται; Τον Νοέμβριο τού 1718 έγινε

έκρηξη στην μπαρουταποθήκη τού φρουρίου της Κέρκυρας και από

την έκρηξη σκοτώθηκε ό Γενικός Προβλεπτής Θαλάσσης, Άνδρέας Πιζάνι.

 Το επεισόδιο αυτό δίνει την αφορμή στον συντάκτη τού

κειμένου πού μάς απασχολεί, πού δεν είναι άλλος από τον Αθανάσιο

Πάριο, να επανερμηνεύσει όχι μόνο τις πράξεις ενός από τούς ήρωες

τού 1716 αλλά ολόκληρο το θρησκευτικό παρελθόν της πόλης. Ό

Πιζάνι, λέει ό Πάριος, δεν είχε αρκεστεί στην προσφορά τού άσημέ-

νιου καντηλιού αλλά ήθελε να φτιάξει καθολικό αλτάρι μέσα στο ναό

τού άγιου Σπυρίδωνα. Ό άγιος τον ειδοποίησε πολλές φορές να

παραιτηθεί από το σχέδιό του εμφανιζόμενος στον ύπνο του. Ο Πιζάνι

μίλησε γι αυτό στον πνευματικό του, ιερέα της Καθολικής Εκκλη-

σίας φυσικά, ό οποίος όμως τού συνέστησε να μη δίνει σημασία σε

τέτοια οράματα και να επιμείνει. Βλέποντας λοιπόν ό άγιος ότι ό

Πιζάνι είναι «ασυμμόρφωτος» φρόντισε να τον βγάλει από τη μέση,

μαζί βεβαίως με τον απαίσιο πνευματικό του.

  Αυτή ή διήγηση γίνεται αφορμή για μια επίθεση στη Δυτική

Εκκλησία, πού τώρα πια εκδηλώνεται στο επίπεδο τού δόγματος.

Καθώς οι άγιοι είναι πολυλειτουργικά σύμβολα, ό Πάριος από το βίο

τού άγιου Σπυρίδωνα επιλέγει το επεισόδιο της συμμετοχής του στην

Α' Οικουμενική Σύνοδο και τη διδασκαλία του περί Τριαδικού θεού  για να δείξει ότι οι Καθολικοί είναι «κακόδοξοι». Με άλλα λόγια,διαφορές μεταξύ Γραικών και Λατίνων, πού ως τώρα ήταν αντιλη-πτές στο επίπεδο της γλώσσας και της τελετουργίας, τώρα, σε ένακείμενο πού απευθύνεται όχι στους θεολόγους αλλά στο ευρύ κοινό,ανάγονται σε μια σειρά δογματικών θεμάτων με αποτέλεσμα να δίνουνστη διαφορά καινούργια ποιότητα. Μαζί με αυτά βέβαια και μιαολόκληρη σειρά πρωτοφανών ρητορευμάτων για την επιθετικότητα,την αρπακτικότητα της Ρωμαϊκής ‘Εκκλησίας στην Κέρκυρα, τις«διώξεις» πού υποτίθεται πώς είχε υποστεί ό ελληνικός κλήρος κ.λπ.   Το οριστικό συμπέρασμα είναι: στην Κέρκυρα τουλάχιστον, ή θρησκευτική ταυτότητα τού ’Ορθόδοξου φτιάχτηκε εκείνα τα χρόνια της ρωσικής παρουσίας, με αφορμή την κατάληψη τού θρόνου από τον ελληνικό κλήρο και μέσα από κείμενα σαν αυτό τού Πάριου, πού ξανάγραψαν με νέους όρους τη θρησκευτική ιστορία τού νησιού.

 

Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο γράψας το κείμενο αυτό είναι ανεπίτρεπτος και ιδιαίτερα για πνευματικό άνθρωπο της εκκλησίας. Παραθέτουμε αποσπάσματα:

-ο δε θεολόγος ευρέθει έξω από το Τειχόκαστρον, μέσα εις το χαντάκι εκείνο, εις το οποίον συρρέουσι και στραγγίζουσιν οι βρώμαις όλαις των αποπάτων του άστεως…σελ. 12

-Αλλά δια εκείνους τους αυθάδεις…σελ 14

-Τι έχει να αποκριθεί  ο συκοφάντης….σελ 16

-Τόσον βδελυκτή αγνωμοσύνη….σελ 16

-Το άτιμον εκείνο ρίψιμον του θεολόγου έξω του άστεως μέσα εις τον βόρβορον….σελ.17

-να νικηθούν κατά του θείου τούτου θαύματος  γλώσσαι  βλάσφημοι…σελ 18

-στόμα απύλωτον (βωμολόχο-φλύαρο) …σελ 18

- η κατάρατος και υπερήφανος γυνή…. Σελ 19

-αθέμιτον και θεομίσητον Αλτάρι…..Σελ 20

- ήσουν anima persa,ψυχή απωλεσμένη…..Σελ 20

 

…από τας δύο Εκκλησίας βαστά την θείαν αλήθειαν, ήγουν ποία

από τας δύο κρατεί απαρασάλευτα τα θεοπαράδοτα καί αποστο-

λικά δόγματα, και τάς αποστολικάς καί πατρικάς παραδόσεις,

και ποία ήθέτησε και άνέτρεψεν αυτά όλα, και με τας κακάς της

καινοτομίας, έγινεν αφορμή, ή μία ’Εκκλησία να σχισθή εις δύο

εναντίας και πολέμιας αναμεταξύτων και τούτην την ψυχοφθόρον

καί κακίστην διαίρεσιν των δύω Εκκλησιών, δηλαδή τής Ανατο-

λικής καί Δυτικής, σχεδόν δεν είναι τινάς όπου να μην την ήξεύ-

ρη οί πλέον αμαθείς χριστιανοί μας, αν και δεν ήξεύρουν διαφο-

ράς ρητώς την δείνα και την δείνα, ήξεύρουσιν όμως και διά βέ-

βαιον τό εχουσι, πώς οί φράγγοι δεν πιστεύουσι, καθώς πιστεύομεν

ήμείς καί πάλιν εκ τού έναντίου οί φράγγοι, καί γραμματισμένοι

καί άγγράμματοι, σχιματικούς όνομάζουσιν ημάς τούς ανατολι-

κούς. Λοιπόν έκρινε σήμερον ό Ουρανός από τα υψηλά, ποιοι είναι

κατά αλήθειαν καί σχιματικοί, και κακόδοξοι αιρετικοί, καί άξιοί…..

σελ ….21

….ή δεξιά σου χειρ Κύριε, εθραυσεν εχθρούς, και

τω πλήθει της δόξης σου, συνέτριψας τούς ύπεναντίους· απέστει-

λας την οργήν σου, κατέφαγεν αύτούς ώσεί καλάμην έξέτεινας τήν

δεξιάν σου, κατέπιεν αύτούς γή· θαυμαστός ει Κύριε, ένδόξως

ποιών τέρατα· τίς ομοιός σοι εν θεοΐς Κύριε : τίς όμοιος σοι έν

ίσχύϊ, εγώ δε και με την μεγαλοφωνότατον προφήτην ευκαιρώς

φωνάζω σήμερον προς την σύμπασαν Εκκλησίαν τών ορθοδόξων

φωτίζου, φωτίζου ή νέα Ιερουσαλήμ, ή εκλεκτή νύμφη τού Χρι-

στού, η Ανατολική εκκλησία ή γάρ δόξα Κυρίου επί σε άνέτειλεν

εύφραίνου καί κατατερπου, ότι άφεΐλε Κύριος τα αδικήματα σου,

και το παρά των εχθρών σου μακροχρόνιον όνειδος….

… Έθνη Λατίνων, αγέρωχα και πεισματικά έθνη ύπερήφανα καιυβριστικά, έθνη της παπικής λατρείας θεραπεύεται, εσείς όπου ύ-τερκαυχάσθε είς τάς βασιλείας και δυναστείας της γης, ….

 

….και εις τον πλούτον της έξω σοφίας έπαίρεσθε τόσον πολλά, Λα-τΐνοι, έχθροί άσπονδοι της Ανατολικής εκκλησίας, γνώτε, καί ήτ-τάσθε' γνωρίσατε σήμερον και καταλάβετε, ότι μεθ’ ημών ό θεός,μεθ’ ημών ή αλήθεια ό Χριστός, μεθ’ ημών το πνεύμα της αλήθειας…..

-Σελ 22

Άλλες πληροφορίες που λαμβάνουμε από το πιο πάνω κείμενο

Ο Θεολόγος του Ανδρέα Πιζάνι ονομάζετο Φραγκίσκος Φραγγιπάνης

Τις 11 Νοεμβρίου 1718 οι Ορθόδοξοι Πατρωνάτοι ήταν ο Μαρίνος Βούλγαρις Σακελλάριος και μέγιστος πρωτόπαπας ο Σπυρίδων Βούλγαρις.

Οι νεκροί από την έκρηξη ανήλθαν σε εννιακόσιους.

Την πόλη της Κέρκυρας οι ντόπιοι καλούν χώρα, σε αντίθεση με τη πόλη στο κάστρο Τσιντατέλα και που την ξεχωρίζουν από τα Βαρούσια και Καστέλια. Τα Βαρούσια είναι δύο η Γαρίτσα και το Μανδούκι .

Στην Σπιανάδα ευρίσκεται η εκκλησία του Εσταυρωμένου.

Η γέφυρα του φρουρίου ήταν ξύλινη,  βασταζόμενη από κολώνες κτιστές.

Το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας δώρισε ο υιός του  Καλοχαιρέτη Μάρκος στην κοινότητα της Κέρκυρας τις 11 Ιανουαρίου 1483.

  Οι Σύνδικοι  έδωσαν στον Φίλιππο Καλοχαιρέτη, αδελφό του Μάρκου, την εκκλησία του Ταξιάρχη για να μην πάρει το λείψανο του Αγίου στην Βενετία και να παραμείνει στη Κέρκυρα. Η Θυγατέρα του παπα-Φίλιππου Ασημίνα, παντρεύτηκε τον ευγενή Σταμάτιο Βούλγαρη και με προικοσύμφωνο 13 Μαρτίου 1521  ο Άγιος παραχωρήθηκε στην οικογένεια Βούλγαρη.

Το 1527 με την έγκριση του Βάιλου Νικολάου Βραγαδίνου, κτίστηκε η σημερινή εκκλησία και μεταφέρθηκε το λείψανο.

Τον καιρό της πολιορκίας του Μπαρμπαρόσα 1537 το λείψανο μεταφέρθηκε, για λόγους ασφαλείας, στην εκκλησία των αγίων Αναργύρων στο φρούριο.

Κατά τη διάρκεια του τειχισμού, το λείψανο μεταφέρθηκε στον Άγιο Νικόλαο των ξένων στην Γαρίτσα (εκκλησία Σπίνουλα)

Ο Πρωτόπαπας Αρτέμιος στα 1605 με τον Θωμά Μοντζανέγα έφεραν από τη Βενετία την κρυστάλλινη Λάρνακα.

 

 

1851

Τίτλος : Ἀκολουθία τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ἐν ᾗ καὶ δύο παρακλητικοὶ κανόνες τοῦ αὐτοῦ. Ψαλλομένη ἐν ταῖς παρακλήσεσι καὶ ἐν τῇ τῆς Ὑψώσεως ἡμέρᾳ ιδ΄ Σεπτεμβρίου. Ἐκδοθεῖσα, ἐπιμελείᾳ μὲν Α. Πανδῆ, ἀρχιδιακόνου, δαπάνῃ δὲ Α. Τερζάκη. Ἀδείᾳ τοῦ προϊσταμένου τῆς ἐκκλησίας. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον Ἑρμῆς Α. Τερζάκη καὶ Θ. Ῥωμαίου. 1854.

 

 

Η ΑΛΗΘΗΣ ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

        ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΥ ΛΕΙΨΑΝΟΥ ΤΟΥ

              ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ

Η παρούσα έκθεσις εγράφη το έτος 1669 από τον Νικόλαον Βούλγαρι ιατρού και φιλοσόφου Κερκυραίου. Μεταφρασθείσα εκ του ιταλικού κειμένου και με προσθήκες υπό Ν.Τ. Βουλγάρεως και  Ν.Β. Μάνεση 1857

.

Ἀληθὴς Ἔκθεσις περὶ τοῡ ἐν Κερκύρᾳ θαυματουργοῡ Λειψάνου τοῡ Ἁγίου Σπυρίδωνος. Ἐν ᾗ δεικνύεται πῶς ἀπὸ Κωνσταντινουπόλεως μετηνέχθη εἰς Κέρκυραν, καὶ πῶς ἡ οἰκογένεια τῶν Βουλγάρεων ἔχει ἐπ` αὐτοῡ πατρωνικὸν δικαίωμα, Παρά Νικολάου τοῡ Βουλγάρεως ἰατροῡ καὶ φιλοσόφου Κερκυραίου. Νῡν δὲ ἐξελληνισθεῖσα μετά σημειώσεων καὶ πρσθηκῶν ὑπὸ Ν. Τ. Βουλγάρεως καὶ Ν. Β. Μάνεση. ἐκδίδεται δαπάνῃ Α. Τερζάκη. Ἐν Κερκύρᾳ, Τυπογραφεῖον Ἑρμῆς Ἀντωνίου Τερζάκη. 1857.

 

Πληροφορίες από την «Έκθεση…»

Σε επίσημο έγγραφο της Εκκλησίας του Αγίου, συντεταγμένο το έτος 1613, λέγεται ότι ο Γεώργιος  Καλοχαιρέτης ήταν εύπορος και ευγενής Κωνσταντινουπολίτης. Απαντιέται  στο Βυζάντιο το οικογενειακό τούτο όνομα επί της δέκατης τέταρτης εκατονταετηρίδας. Ο Ανδρέας Μαυρομμάτης έκδωσε την «Έκθεσιν» στην Βενετία το 1669 και την προσφώνησε  στον Λατίνο Αρχιεπίσκοπο στην Κέρκυρα Κάρολο Λάβια και εκεί αναφέρεται ότι ο δεξιός βραχίονας του Αγίου βρίσκεται στην Ρώμη. Ο Χριστόδουλος Βούλγαρης, Μέγας Πρωτόπαπας Κερκύρας ,μαθήτευσε στο τάγμα των μοναχών του Αγίου Φιλίππου. To λείψανο της Αγίας Θεοδώρας ήταν αποτεθειμένο  στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Φαίνεται δε ότι εις την αυτήν εκκλησία είχε αποτεθεί και το λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνος. Τούτο μάλλον φαίνεται εκ της φερομένης δωρητηρίου πράξης Λουκά του Καλοχαιρέτου, στην οποία αυτός, το έτος 1512, ομιλεί περί του σε αυτόν ανήκοντος μέρους αναθημάτων και αντιμισθίας από του Αγίου Αθανασίου, ως επίσης από του Ασωμάτου, τουτέστι από του Ταξιάρχου Μιχαήλ, είδαμε δε ανωτέρω, ότι διά της διανομής της Κληρονομίας Γεωργίου τού Καλοχαιρέτου, ο Λουκάς και ο Φίλιππος δεν είχαν δικαίωμα  στο λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, άλλα μόνον στο του Αγίου Σπυρίδωνος. Επομένως ουδέν ήθελε έχει να λάβει ο Λουκάς, ούτε των αναθημάτων ούτε της αντιμισθίας από της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, αν στην εκκλησία εκείνη δεν είχε αποτεθεί το λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνος, αλλά μόνον το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, όπερ αποτελεί την μερίδα της κληρονομιάς του Μάρκου, και το οποίο ο Μάρκος διέθεσε ήδη από του έτους 1483, δωρίσας αυτό εις την κοινότητα της Κέρκυρας. Κατετέθησαν δε τα δύο ιερά λείψανα και στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, ως μαρτυρεί ο Μαρμοράς ότι αφού ο Μάρκος ο Καλοχαιρέτης δώρισε εις την κοινότητα της Κέρκυρας το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας, η κοινότητα εναπόθεσε αυτό εις την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, κείμενη, πριν  ανεγερθούν τα τείχη της πόλεως απέναντι της Βασιλικής Πύλης, στο προάστιο του Σαρρόκου, και ότι σε αυτή την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου ως σε παρακαταθήκη απέθεσαν ο Λουκάς και ο Φίλιππος την μερίδα αυτών, το λείψανο του Αγίου Σπυρίδωνος, μετετέθη έπειτα εις την εκκλησία του Ταξιάρχου Μιχαήλ, ανήκουσα  στην κοινότητα, όπερ, ως λέγει κατωτέρω η παρούσα Έκθεσις, συνέβη ήδη από του έτους 1489. Αναφέρει δε και ο Μαρμοράς ότι το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας μετηνέχθη από της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου εις την του Αγίου Νικολάου υπάρχουσα και την σήμερον εν τη πόλει. Τούτο πιθανώς εγένετο όταν κατεδαφίστηκαν αι έκτος της πόλεως εκκλησίες  μετά πολλών οικιών ίνα έγερθώσι τα τείχη της πόλεως, εν αις και ο ναός του Αγίου Λαζάρου, ούτινος το αγιογράφο, άγιογραφον ον της κοινότητας, σώζετο έπειτα εν τη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, ήτις, σημειωτέον, επικαλείται των Αγίων Νικολάου και Λαζάρου, ώστε και τούτο παρέχει την εικασία ότι προσέλαβε την έπίκλησιν ταύτη εκ της έκτος της πόλεως προϋπαρχούσης τού Αγίου εκείνου. Το λείψανο της Αγίας Θεοδώρας έμεινε εν τη εκκλησία του  Αγίου Νικολάου μέχρι του έτους 1740, όταν μετετέθη εις την άνω μνησθείσα εκκλησία του Ταξιάρχου Μιχαήλ, οπού είχε άλλοτε αποτεθεί και το λείψανο του 'Αγίου Σπυρίδωνος. Εσχάτως δε, το 1841, μετετέθη εις τον ναό τις Υπεραγίας Θεοτόκου της Σπηλιωτίσσης, οπού την σήμερον ευρίσκεται. Δεν είναι από σκοπού να σημειώσουμε ενταύθα ότι η εκκλησία τού ‘Αγίου Αθανασίου εκείτο παρά τους ομωνύμους προμαχώνας· κατεδαφιστεί, δε υπό των Γάλλων το έτος 1808 --Σε δουκικό γράμμα το 1489 προς την προς την Καγκελερία στην Κέρκυρα γράφεται; -Αυγουστίνος Βαρβαδίκος, έλέει Θεού, Δούξ Βενετιών κ.τ,λ.τοις ευγενέσι καί σοφωτάτοις άνδράσι, ’Ιωάννη Βαπτιστή Βα-λαρέσσω Βαϊλω, και Καπιτάνο, και τοις Συμβούλοις των Κορυ-φών και διαδόχοις πιστοίς καί προσφιλεστάτοις χαίρειν. Σώ-ζονται αυτόθι, παρά τω παπα Γρηγορίω τω Πολυεύκτωτινα και άλλα λείψανα Άγιων, άτινα Μάρκος ο Καλοχαιρέτηςέκληρονόμησε παρά του πατρός αυτού παπά Γεωργίου…… - διατάξητε, ίνα τά είρημένα σώματα, λείψανα, κο-σμήματα καί έγγραφα άπαντα, παραδοθώσιν υπό την σφρα-γίδα της υμετέρας αρχής, και υπό κλείδα, κατεχομένη παρ’αυτού του παπά Φιλίππου,, εις πλοίαρχο τινά αρέσκοντας τω  Φιλίππω, παρ’ούτινος πλοιάρχου θέλαμε να λάβετε έγγύη-σιν ικανή, ότι άπαντα εκείνα ασφαλή, άβλαβή, σώα καιαπαραβίαστα θέλει όσον ένεστι τάχιον κατ’ ευθείαν εις Βενετίαν…. - Δημοσιεύονται στην παράγραφο αυτήν τα οικονομικά οφέλη στον έχοντα δικαιώματα επί των λειψάνων των Αγίων όπως αναθήματα και αντιμισθία.

   (10) Πρέπει να σημειώσουμε ενταύθα, ότι της ανεγέρσεως του πε-ριτειχίσματος, και του νέου φρουρίου, ήτις επιχειρηθεί μετά το έτος 1574,η νυν πόλις της Κέρκυρας εθεωρείτο κυρίως ως προάστιο, πόλις δε μόνον το παλαιόν φρούριο, ώστε εις  τα περί την εποχή εκείνην έγγραφα απαντάμε την επίκληση εξωπόλιον Κορυφών ήγουν προάστιο, subar-bium, borgo, εμφαίνουσα το μέρος όπερ συνέστησε την σημερινή πόληκαι μέρος των νυν προαστίων, σπανίως δε βλέπουμε, το μέρος εκείνο ονομαζόμενο τότε πόλη. Διά τούτο εν τω ανωτέρω δουκικό γράμμα η μεν εκκλησία του Ταξιάρχου Μιχαήλ, ήτις υπάρχει και νυν εντός τις πόλεως, λέγεται κείμενη εν τω εξωπολίω των Κορυφών, εις την θέσιν Βρηοβού-νι, ή μάλλον ειπείν Εβραιοβούνιον, την άλλως λεγομένη Ιουδαϊκό όρος και Εβραΐδα, διότι εκεί το πάλαι ήταν ή εβραϊκή συνοικία, μετατεθείσα έπειτα εις το μέρος οπού νυν ευρίσκεται. Περιλάμβανε δε το Ιουδαϊκόν Όρος, από των επιθαλάσσιων τειχών αρχόμενο, το μέρος εκείνο της πόλεως οπού κείνται αι εκκλησίαι: της Υπεραγίας Θεοτόκου της Αντιβουνιωτίσσας, της Υπεραγίας Θεοτόκου της Κρεμαστής, του Ταξιάρχου, του Παντοκράτορος και του Αγίου Νικολάου. Περί ταύτης δέ της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, ειρήσθω εν παρόδω ενταύθα, προς συμπλήρωση των προηγουμένως σημειωθέντων, ότι εις τας συμβολαιογραφικά; πράξεις της εποχής εκείνης,από του έτους 1327 και εφεξής, ονομάζεται μόνον εκκλησία τού ΑγίουΝικολάου, ως επίσης αποκαλεί αυτήν και ο συγγραφεύς της παρούσηςεκθέσεως, ώστε ως εκ τούτου αποδεικνύεται ότι μετά ταύτα προσέλαβε και την επωνυμία του Αγίου Λαζάρου. Περί δε της θέσεως της Κουκωναρίας, όπου επετράπη εις Σταμάτιον τον Βούλγαριν να εγείρει τήν εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, λέγει το ανωτέρω δουκικό γράμμα, ότι εκείτο εκτός του εξωπολίου των Κορυφών, παρά την οδό του Αγίου Λαζάρου. Τ’ αυτά αναφέρων καιο Μαρμορας (σελ, 263) προσθέτει, ότι ή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος εκτίσθει πλησίον της εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου, ήτις, ως προηγουμένως σημειώσαμε, έκειτο απέναντι της Βασιλικής Πύλης. Εκ τούτων λοιπόν γίνεται δήλον ότι η υπό Σταματίου του Βουλγάρεως οικοδομηθείσα εκκλησία, έκειτο κατά το μέρος των προς το νέο φρούριο προμαχώνων της ενεστώσης πόλεως, και όχι βέβαια εκεί οπού σήμερον υπάρχει εν Σαρροκω μικρά εκκλησία του ημετέρου Αγίου, αρκούντως απέχουσα των οχυρωμάτων. Οφειλόμενη προς έτι να μη σιωπήσουμε ενταύθα, ότι εις τας συμβολαιογραφικές πράξεις των εφεξής χρόνων της εκατονταετηρίδας εκείνης, οι εκκλησίες τού Αγίου Σπυρίδωνος και του Αγίου Λαζάρου, υπάρχουσες, Ος ίδωμεν, εις τα μέρη τού Σαρροκου, λέγονται κείμενα: εν τω εξωπολίω των Κορυφών. Τούτο φαίνεται αντιφάσκει προς τα λεγόμενα ανωτέρω, αν δε υποθέσουμε ότι το έξωπολιον των Κορυφών δεν είχε τεταγμένο όριο, ώστε ή συνήθεια εξέτεινε την επωνυμία αυτού περισσότερο παρ’ όσον εννοείται εν τω προκειμένω δουκικό γράμμα, ένθα ή θέση Κουκωναρία λέγεται κείμενη έκτος τού εξωπολίου των Κορυφών. Το δε προτονισθέν έγγραφο τού έτους 1613, σωζόμενο εν τη τού Αγίου εκκλησία λέγει, ότι η θέση Κουκωναριά ήτο εις τα μέρη του Σαρρόκο και ότι η εκκλησία εκείνη κατεστράφη, δια την ανέγερση του νέου φρουρίου.  

Στη περιοχή του Αγίου Σπυρίδωνος, φαίνεται, ότι αι ταφές των Εβραίων ήσαν έκτοτε εις τα μέρη του Σαρροκου, εις τους πρόποδες του όρους Αβράμη,, οπού και νυν ευρίσκονται ώστε δυνάμεθα να πιστεύουμε ότι η περιοχή του Αγίου Σπυρίδωνος γειτνίαζε προς την περιοχή του Αβράμη, ήτις, ως επίσης ή περιοχή των Γαστράδων, και ή της Γαρίτσας, αναφέρεται συχνάκις εις τα τότε συμβόλαια…..  Μεταξύ λοιπόν των άλλων κτιρίων κατεδαφίσθη τότεκαι ό ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, ώστε υποχρεώθηκαν ό Νικόλαος και ό ’Αρτέμιος, αδελφοί Βουλγάρεις, να μεταφέρουν το ιερόν λείψανο, μετά των ιερών σκευών της εκκλησίας των, εις τον ναό του  Είναι ούτος ο και την σήμερον υπάρχων. Σημειωτέον δε ενταύθα,ότι ή προς την σημερινή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος γειτνιάζουσααγορά της πόλεως ονομάζεται κοινώς Πίνια, και ότι ή ιταλική αυτή λέξις ουδέν άλλο σημαίνει ειμή ότι και το δημοτικό κ ο υ κ ω ν ά ρα· ενθυμούμενα δε και ημείς ότι περί το κέντρο της αγοράς ήτο ανάγλυφος κώνος κρεμασμένος εκ σιδηράς ράβδου πηγμένης εις τον τοίχο οικίαςτίνος. Δεν δυνάμεθα να βεβαιώσουμε αν έκπαλαι υπήρχε εκεί ο κώνος εκείνος, η αν εσχάτως μόνον ετέθη, ως σύμβολο του ονόματος της Πίνιας. Αλλά το μάλλον αξιοσημείωτο είναι, ότι και εσωτερικά του θόλου της εκκλησίας τού  Αγίου ευρέθει προσφάτως γλυπτό μάρμαρο, που παριστάνει μορφή ημίσεως κώνου και από τού σχήματος φαίνεται κατασκευασμένος εις τον τοίχο. 0 ανάγλυφος ούτος κώνος έχει αναντιρρήτως άμεσο σχέση μετά τού ονόματος της Κουκωναρίας, οπου έφερε ή έκτος της νυν πόλεως θέσης, οπού εγείρετε ή πρώτη εκκλησία του ημετέρου Αγίου. Αν δε, ως κατά την κοινή παράδοση λέγεται, και ό τόπος της σημερινής εκκλησίας και της γειτνιαζούσης αγοράς έφερε άλλοτε το όνομα Κουκωναρία, νομίζουμε ότι τούτο συνέβη μετά την επ’ αυτού ανέγερση της παρούσης εκκλησίας, μεταδίδοντας εις αυτόν τού ονόματος της θέσεως οπού υπήρξε ή αρχαία, ότε και σύμβολο της εγκαταλειφθείσης πρώτης θέσεως, η μαρμάρινος μορφή τού κώνου είχε πιθανώς τεθεί ως κόσμημα εις μέρος τι της νέας οικοδομής, και συνέργησε εις την μετάδοση τού ονόματος εκείνου, ούτινος παρατροπή φαίνεται το ξενόφωνο Πίνια. Οπωσδήποτε το σχήμα τού κώνου, εκλαμβανόμενο ως σύμβολο της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος, ετέθη και κατ’αυτάς ως κόσμημα επί της θύρας ανακαινισθέντος τίνος κελιού τη επιμέλεια τού νυν εφημερίου.  

Από την έκθεση όπως παρουσιάζεται γεννώνται  κάποια ερωτήματα

-Καταρχήν ο τίτλος « Αληθής έκθεσις…..» μας  κάνει να υποψιαζόμαστε ότι υπήρχαν ερωτηματικά για την απόκτηση του λειψάνου του Αγίου Σπυρίδωνος από την οικογένεια Βούλγαρη. Έτσι με την δημοσίευση αυτή ο Νικόλαος Βούλγαρης θέλει να αποκαταστήσει την αλήθεια και παραθέτει επιχειρήματα, συμβόλαια για να τεκμηριώσει την επί του σκηνώματος κυριότητα.

   -Πολύ αργότερα δημοσιεύτηκαν μελέτες που αποδείκνυαν ότι ο άνθρωπος που έφερε το  λείψανο στην Κέρκυρα δεν ήταν ο Καλοχαιρέτης . Αυτό υποστήριξαν πολλοί νεώτεροι μελετητές. Δημοσιεύουμε σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο « Ιστορία της εκκλησίας της Κερκύρας : Από της συστάσεως αυτής μέχρι του νυν / Σπυρίδωνος Κ. Παπαγεωργίου 1920."

 

--Γρηγόριος ό Π ο λ ύ ε υ κ ο ς, πρεσβύτερος, (ουχί ό Γεώργιος Καλοχαιρέτης ως διεσώθη και κοινώς επιστεφθέν) διασώσας κατά την εν έτη 1453 άλωσις της Κων)πόλεως το λείψανο του Αγ. Σπυρίδωνος, στο Άποστόλειο ήτοι τον ναό των Αγ. ’Αποστόλων στο παρακείμενο τη Μ. Εκκλησία σωζόμενο, μετά του της Αγ. θεοδώρας, και περιπλανήσεις αποκομίζων αυτό μέχρι της Παραμυθίας στη Ήπειρο έμεινε εκεί επί διετία, και το 1456 ελθών εις Κέρκυρα αποθηκών αυτό εις τον ναότου Αγ. ’Αθανασίου, παρά τον ομώνυμο προμαχώνα της πόλεως κείμενο. Περί το τέλος δε του βίου του, μη έχων άλλον έμπιστο φίλο του στην Κέρκυρα, ειμή τον συμπολίτη του Κωνσταντινοπολίτη Γεώργιο Καλοχαιρέτην, προτίμησε τούτον παντός άλλου ίνα μεταβίβαση και δωρίσει σε αυτόν τα λείψανα. Παράδοξο το να μεταβιβάζονταικαι να κληροδοτιόνται τα ιερά λείψανα, και μάλιστα ολόκληρα και ολόσωμα, υπό ιδιωτών εις ιδιώτες, διότι ούτε οι της ’Εκκλησίας Κανόνες ούτε το Κανονικό Δίκαιον, ούτε οι πολιτικοί νόμοι αναγνωρίζουν τούτο, διότι ταύτα είναι κτήματα αναπαλλοτρίωτα της ’Εκκλησίας' αλλ’ εις τους τότε ανωμάλους και ταραχώδεις καιρούς πάντα γίνονταν. Ούτω περιήλθαν εκ κληρονομιάς τα λείψανα τω Καλοχαιρέτη  

 

1857

Τίτλος : Ἀκολουθία εἰς τὸ ἐν τῇ πόλει Πάργῃ γεγονὸς ὑπερφυὲς θαυμάσιον παρὰ τῆς ἁγιωτάτης εἰκόνος τῆς ἀειπαρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας. Ψαλλομένη τῇ ια΄. Φευρουαρίου. Ἀδείᾳ τοῦ πανιερωτάτου Μ. Κερκύρας. Ἐκδίδεται ἐπιμελείᾳ μὲν ἱερομονάχου Σ. Σκορδίλη. Δαπάνῃ δὲ Σταματίου Π. Δεσύλλα. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον Ἑρμῆς Α. Τερζάκη καὶ Θ. Ῥωμαίου. 1857.

 

1858

Τίτλος : Βίος καὶ Μαρτύριον τῶν ἐν Κερκύρᾳ Ἁγίων Ἐνδόξων τοῡ Χριστοῡ Ἀποστόλων Ἰάσωνος καὶ Σωσιπάτρου. Ἐκδίδεται δαπάνῃ Δ. Κοτημανοπούλου. Ἐν Κερκύρᾳ, Τυπογραφεῖον Σχερία. 1858

 … Ύστερον δε από πολλές ερωτήσεις και τιμωρίας διέταξε ό “Έπαρχος να  τούς μεταφέρουν εις το δεσμωτήριο. Κερκύρα δε ή θυγατέρα τού βασιλέως ούσα παρθένος δεκαπέντε ετών σκιρτούσα προς τα έξω διά των θυρίδων άνωθεν τού βασιλικού παλατιού, καθώς είδε τούς Άγιους δεμένους,{ρωτούσε ποιοι ήσαν ούτοι, και γιατί φέρουν τας αλώσεις. Μαθούσα δε από τας ακολουθούσας αυτήν θεραπαινίδας ότι είναι Χριστιανοί και υποφέρουν ταύτα διά τον Χριστό, αναφώνησε μεγαλοφώνως' και εγώ είμαι Χριστιανή, και από τώρα αρνούμαι την πατρική θρησκεία και γίνομαι νύμφη τού Χριστού……  

1861

 

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα μετὰ προσθηκῶν. Ἐν Βενετίᾳ, ἐκ τῆς ἐκκλησιαστικῆς τυπογραφίας τοῦ Φοίνικος. 1861.

 

1866

Τίτλος : Ἀκολουθία τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος Γεωργίου τοῦ ἐξ Ἰωαννίνων. Συντεθεῖσα ὑπὸ φιλοχρίστου Ἰωαννίτου χάριν τῆς πρὸς τὸν ἅγιον αὐτοῦ εὐλαβείας. Ἐκδίδεται δαπάνῃ Νικολάου Παραμυθιώτου. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον Ὁ Κάδμος Νεοφύτου Καραγιάννη. 1866.

 

1868

 

Τίτλος : Ἰαματικὴ χάρις, ἤτοι βιβλιαρίδιον περιέχον κδ΄ οἴκους κατ’ ἀλφάβητον καὶ μίαν εὐχὴν ἱκετηρίως λεγόμενα ἔμπροσθεν τῆς θείας εἰκόνος τῆς μεγαλομάρτυρος ἁγίας Βαρβάρας. Ἀρίστως συντεθέντα παρὰ τοῦ ἱερολογιοτάτου κυρίου Ραφαὴλ τοῦ ἐν τῇ ἱερᾷ σκήτῃ Καυσοκαλύβῃ ἀσκουμένου, τῇ ὑπὸ τὴν μεγίστην καὶ ἁγίαν Λαύραν. Ἐπιμελείᾳ καὶ διορθώσει προηγουμένου Κυρίλου Λαυριώτου. Νῦν δὲ ἐκδοθέντα παρὰ τοῦ κυρίου Χριστοδούλου Μούτσου ἀναγνώστου τοῦ ἱερέως Δημητρίου. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον «Ἀθηνᾶ» Ἀρσενίου Κάου 1868.

 

1869

Τίτλος : Bίος τοῦ ἁγίου καὶ θαυματουργοῦ Σπυρίδωνος προστάτου Κερκύρας. Μετὰ τῶν νεωτέρων θαυμάτων αὐτοῦ καὶ μετὰ προσθήκης τῶν εἰκοσιτεσσάρων οἴκων τοῦ ἁγίου. Ἐκδίδεται ὑπὸ Ἰωάννου Ζερβοῦ πτ. ἱερέως Ἀναστασίου. Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον «Ὁ Κάδμος» Νεοφύτου Καραγιάννη. 1869. (Τιμᾶται Δραχμὰς 2.)

 

1869

Τίτλος : Πανηγυρικὸς τοῦ Ὁσίου καὶ Θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν Γερασίμου τοῦ Θαυματουργοῦ προστάτου Κεφαλληνίας. "Αἰνεῖτε τὸν Θεὸν ἐν τοῖς Ἁγίοις Αὐτοῦ". Ὑπὸ τοῦ Ἱεροκήρυκος Νομοῦ Κερκύρας Χριστόφορος Ε. Ἰγγλέση. Διδασ. τῆς Ὀρ. Χρ. Θεολογίας, Ἐκ τῶν τροφίμων τῆς ἐν Χάλκῃ Ἱερᾶς Θεολογικῆς Σχολῆς. Ἐν Κεφαλληνίᾳ, Τυπογραφεῖον "Ὁ Ποσειδών". Κωνσταντίνου Π. Πολλάνῃ. 1869.

 

 1871

Τίτλος : Ἀκολουθία παρακλήσεως τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Νικολάου ἀρχιεπισκόπου Μύρων τῆς Λυκίας τοῦ θαυματουργοῦ. Συντεθεῖσα ὑπὸ Νικολάου Ἀναγνώστου Καλογέρου. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον «Ἀθηνᾶ» Ἀρσενίου Κάου. 1871.

1872

1

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα καὶ αὐξηθεῖσα. Ἐν Κερκύρᾳ, ἐκ τῆς τυπογραφίας «Ὁ Κοραῆς». 1872.

 

 

1872

Τίτλος : Περὶ τοῦ Ἁγίου Ἀρσενίου Μητροπολίτου Κερκύρας (876-953). Διατριβὴ ἀναγνωσθείσα ἐν τῷ ἐν Ἀθήναις Φιλολογικῷ Συλλόγῳ "Παρνασσῷ" τὸν Ὀκτώβριον τοῦ ἔτους 1871 ὑπὸ Σπυρίδωνος Κ. Παπαγεωργίου. Ἐν Κερκύρᾳ. Τυπογραφεῖον "Ἀθηνά" Άρσενίου Κάου. 1872.

Ο Αγ. Αρσένιος γεννήθηκε όταν  βασιλεύς ήταν ο μακεδόνας Σέλευκος Νικάτορας.  Ο πατέρας του ήταν από την Ιερουσαλήμ και η μητέρα του από την  Βιθυνία. Ζούσαν χωρίς παιδιά. Ο Θεός μετά από δέηση τους δώρισε ένα παιδί. Τριών ετών το παιδί το έκλεισαν σε Μοναστήρι στην Βιθυνία για 12 χρόνια. Εκεί ο Αρσένιος έζησε ενάρετα και έμαθε γράμματα. Μορφωμένος επήγε στην Σελεύκεια όπου έλαβε το αξίωμα της Ιεροσύνης. Επισκέφτηκε του Αγίους Τόπους  και την Κωνσταντινούπολη όπου έγινε δεκτός από τον όσιο Τρύφωνα μετέπειτα Πατριάρχη. Ο διάδοχός του πατριάρχη Θεοφύλακτος, χειροτονεί τον Αρσένιο Αρχιεπίσκοπο Κερκύρας περί το 933.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία μας δίνεται για την τελετή την ημέρα εορτής του Αγ. Αρσενίου.

  Περίεργος είναι ή εν τη λατινική μητροπόλει τελούμενη μεγαλοπρεπής πανήγυρης υπό τε των Λατίνων άμα και των Ορθοδόξων κατά την ημέρα της

μνήμης τού Αγ. Αρσενίου, ης τo πρόγραμμα, συνέταξε αύτη ή Ενετική κυ- βέρνηση το  1758, παραθέτουμε ενταύθα. Το πρόγραμμα τούτο ιταλιστί γεγραμμένο έχει:

   «Τη 19 Ιανουάριου, εορτή τού Αγ. Αρσενίου ό Γενικός Προνοητής συνοδευόμενος υπό τού επιτελείου του και της φρουράς μεταβαίνει εις την μητρόπολιν, παρά την πύλη της οποίας προϋπαντεί αυτόν  ο Πανιερότατος Αρχιεπίσκοπος, εντός δε της πύλης τού ναού ίσταται

κεκλιμένη έχων την κεφαλήν ο Μ. Πρωτοπαπάς και ο Ελληνικός κλήρος, εκεί προηγουμένως ελθόντες.

Ψάλετε λειτουργία ταυτοχρόνως υπό τε των Λατίνων επί του μεγάλου Αλταρίου και υπό των Ελλήνων επί του Αλταρίου τού Αγ. Αρσενίου., Εναλλάξ δε αναγιγνώσκεται ο Απόστολος υπό τού Έλληνος ιεροτελεστού είτα υπό τού Λατίνου, ομοίως δε και το Ευαγγέλιο. Μετά τούτο ο Έλλην ιερεύς προτείνει τω Πανιερ. Αρχιεπισκόπω εις ασπασμό το Ευαγγέλιο, και

τινά άλλην βίβλο ευαγγελίου χειρόγραφο, (ήτις λέγετε ότι ην γεγραμμένη διά χειρός του ίδιου Αγ.Αρσενίου) και τη A. Ε. το Γενικό Προνοητή. Περατωθείσης δε της λειτουργίας υπό των Λατίνων, περιμένουν όταν ο Ιεράρχης και ο γενικός Προνοητής έως ου τελέσουν και οι Ελληνες την ιδικήν των, μετά λιτανεύονται τα λείψανα του Αγ. Αρχιεπισκόπου, τα οποία προσφέρουν ίνα ασπασθούν ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος, ή Α. Εξοχότης και οι άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι. Μετά δε το τέλος της λιτανείας ταύτης ο Μ. Πρωτοπαπάς ασκεπής, έχων παρά το πλευρό αυτού αναγνώστη μετά δίσκου περιέχοντος το αντίδωρο προσέρχεται ενώπιον των θρόνων, στον οποίο κάθονται ο Αρχιεπίσκοπος και ο Προνοητής έχοντας τη μίαν χείρα στο δίσκο. Ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος λαμβάνει τεμάχιο αντιδώρου, και ούτω καθεξής ή Α. Εξοχότης, οι Διαγγελείς και αι άλλες αρχές μετά τούτο. Ο Μ. Πρωτοπαπάς καλύπτεται διά του σκούφου. Τούτου γενομένου αναχωρούσαν οι Έλληνες  περιμένουν δε παρά την λεκάνη του αγιάσματος, ταυτοχρόνως δε ο Πανιερ. Αρχιεπίσκοπος και ή A. Ε. ο γενικός Προνοητής κατέρχονται των θρόνων των ίνα εξέλθουν του Ναού, όταν δε έλθουν πλησίον τού Μ. Ποωτόπαπα, ούτος ποιεί υπόκλιση εις αμφοτέρους, μετά αποχωρίζεται ο ιεράρχης από του Εξοχότατου, όστις επιστρέφει κατά την προηγουμένη τάξη εις το ανάκτορο». 

Τίτλος : Ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἀρσενίου ἀρχιεπισκόπου Κερκύρας. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον Ἀθηνᾶ Ἀρσενίου Κάου.

Στην ακολουθία αυτή σημειώνεται η ακόλουθη παράγραφος.

--Αλλ’ οί Σκύθαι ληστρικά τούτον κρατούντες, διά μονόξυλων τηςθαλάσσης απέβησαν. Όπερ γνώστες οι Κερκυραίοι, και αυτοί διαπλεύσανε, κατά πρόσωπον αυτούς συνάντησαν και ταις του Πημένοςευχές αιτήσαντες, θαρραλέος κατ αυτών όρμησαν, και συν Θεότούτους τροπωμένοι, ους μεν μαχαίρας έργον απέδειξαν, ους δετης θαλάσσης βύθισαν, τούς δε λοιπούς καταδιώξαντες εν τη λεγομένη Τετρανήσω πάντες απώλεσαν ένθα δη και διά προσευχής οΆγιος ύδωρ εξαγωγών εκ πέτρας, όπου και νυν εστί αναβλύζουσα, τον εαυτού διψώντα λαό κόρευσε.—

 

1873

Τίτλος : Ὑμνολογίδιον περιέχον τὴν Ἀκολουθίαν τοῦ ὑπερφυοῦς καὶ φρικτοῦ θαύματος, γεγονότος διὰ τῆς ἁγίας καὶ σεβασμίου εἰκόνος τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου τῆς Κασσιοπίας, ἐπὶ τῷ ἀδίκως τυφλωθέντι Στεφάνῳ, καὶ παραδόξως ὀμματωθέντι. Συντεθὲν δὲ καὶ τύποις ἐκδοθὲν ἐν ἔτει 1724 ὑπὸ Νικολάου Τριανταφύλλου Κερκυραίου. Νῦν δὲ μετατυπωθὲν ὑπὸ Ἀναστασίου Ι. Ἀρβανιτάκη, δημοδιδασκάλου. Τῷ πανιερωτάτῳ ἀρχιεπισκόπῳ Κερκύρας Ἀντωνίῳ πανευσεβάστως ἀφιερωθέν. Ἐν Κερκύρᾳ. Ἐκ τοῦ τυπογραφείου «Ἡ Κέρκυρα». 1873. 

Λόγω του ότι πρόκειται περί μιας περιγραφής του θαύματος της Θεοτόκου Κασσωπίτρας πολύ ζωντανής, με τα γεγονότα έντονα περιγραφικά σε μια γλώσσα λαϊκής καλλιέργειας, αποφάσισα να μην κάνω ουδεμία παρέμβαση στα γραφόμενα αφήνοντας το κείμενο όπως γράφηκε.  

«Ηγεμονεύωντας εις την Κέρκυραν Σίμων Λειόνος Μπάΐλος είς

τους χιλίους πεντακοσίους καί τριάντα χρόνους άπό ένσαρκον

οικονομίαν τού Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κάποιος νέος το όνομα

Στέφανος, έρχόμενος εις την Χώραν διά τινά χρείαν του, καί καθώς συμβαίνει ανταμωθείς εις την στράταν μέ άλλους τινάς ανθρώπους καί τελειώνωντας το ποθούμενον εις την χώραν, έγύριζε μέ

αύτούς άντάμα εις το χωρίον καί ώς έμάκρυναν από την χώραν ύπήντησαν κάποιους νέους, όπου έρχονταν από τον μύλον φέροντας

άλευρα και έπειδή έκεΐνοι ήσαν πονηροί καί κακόγνωμοι τί μάς έμποδίζει εΐπον, νά πάρωμεν έτουνών τά άλευρα, μοιράζοντας τα ημείς

εις ιδικήν μας τροφήν; τινάς δεν μάς βλέπει· άμή ό Στέφανος ώντας δίκαιος, καί άγαθόγνωμος, ετζι γροικώντας, τούς έμπόδιζε μέ πολλαις νουθεσίαις όσον έδύνοτουν, άναθυμίζωντάς τους, πώς είναι

πράγμα θυριώδες, καί ότι δεν θέλουν φύγη τήν δικαίαν τιμωρίαν ωσάν ληστάδες καί κακοποιοί' καί εκείνοι ωσάν ή ασπίδα όπου κλεϊ

τά αυτιά της, την συμβουλήν δεν άφοκραστήκανε, μάλιστα έπαρακινούσαν καί τον Στέφανον νά συγκοινωνήση καί αύτος εις την ληστείαν καί ετούτος μην θέλωντας παντελώς νά συγκατέβη αυτοί δέρνοντες τούς νέους τούς έπήραν τά άλευρα καί έκεΐνοι κλαίοντας,

έτούτοις έπήγεναν είς τά σπήτια τους μέ τό πράγμα χαρούμενοι. Πα-

γενοντας λοιπον οι νέοι εις τα σπητια τους αδειοι, είπανε των εδικών τους εκείνο όπου τούς έσυνέβη εις την στράταν, καί έκείνοι μέ

κάθε επιμέλειαν έρευνήσαντες, καί μαθαίνοντας ποιοι ήτανε όπουτούς έληστεύσανε εις την στράταν, άναφέρνουσι τού ‘Ηγεμόνας τάγενέμενα καί ώσαν κακούργος και ό Στέφανος μέ τούς άλλους κα-τηγορημένους αντάμα γράφεται, έπειδή έκείνοι όπου αδικηθή-κανε, έγνώρισαν καί τον Στέφανον όπου έπροβάτεινε μ' έκείνους,άμή δεν έγνώρισαν ούτε νά τούς έμπόδιζε, ούτε νά έσυγκατέβη,ούτε νά έκαμε τί πράγμα εις την ληστείαν μά οί φταίσταις ήξεύροντας τά καμώματά τους, είχανε έγνοιαν νά μην πιασθουνε καί πέσουνε εις ταΐς παγίδες των Κυριευόντων άμή ό Στέφανος ώνταςάφταιστος, δίχως άλλην περιεργίαν καί χωρίς τινά φόβον, έμπαίνο-τας είς τήν χώραν πιάνεται από τούς ύπηρέτας τού ‘Ηγεμόνος, βάνεται εις φυλακήν, καί κατόπι δεμένος παραστέκει έμπροσθεντού αύτού Ήγεμόνος είς έξέτασιν, ό όποιος πώς νά έπροβάτειε μετούς κακοποιούς τό ώμολόγα, μά όχι νά έκαμε ούδένα πράγμα άπόεκείνα οπού άδικα έκατηγορούτουνε αλλά έφαίνετο πώς βάνει νερόείσέ κατατρυπημένον πιθάρι, διατί ό Κριτής λογιάζωντάς τον διαληστήν, ωσάν όπου ήτανε συντροφιασμένος μέ τούς ληστάς τόνκαταδικάζει νά διαλέξη, οποίαν τιμωρίαν θέλει ή την στέρησηντων ματιών, ή των χεριών τό κόμμα και επειδή του εφράνηαλαφροτερη τιμωρία, έκείνη των ματιών αυτήν διαλέγει,Παίρνοντάς τον λοιπόν θρηνούντα καί όδυρόμενον είς τον συνηθισμέ-νον τόπον της καταδίκης του έβγαλαν τα μάτια όντας παρόν πολύς λαός, καί ή μητέρα του κλαίοντας και οδυρόμενη απαρρηγόρηταη όποια από την τύφλωσιν, τον έπήρε καί υπήγε εις κάποιαν’Εκκλησίαν τού αγίου Λαζάρου διά νά ζήτα ελεημοσύνην μά έπειδήΕκεί ήτανε περισσότεροι όπου τον έπεριγελούσαν καί τον όνείδιζαν.Πως δικαίως έπαθεν ωσάν ληστής καί όπου έπήρε τό ξένον πράγμαπαρά εκείνοι όπου τον έλεημονούσαν, βάνει βουλήν, από θεϊκήν βέβαια πρόνοιαν νά ύπάγη άνταμώς μέτήν Μητέρα του, εις την’Εκκλησίαν τής Θεοτόκου εις το Κασσώπη (έτσι κράζεται κάποιοςτόπος άνταμώς μέ τον λιμιώνα οπού είναι εις την Κέρκυραν, μακράαπό την χώραν δεκοχτώ μιλιά, μέσα δέ εις την Εκκλησίαν εύρί-σκεται εικόνα τής Θεοτόκου θαυματουργικωτάτη^· εις τον όποιοντούτον τόπον, διά νά ήναι ό λιμιώνας έπιτήδειος, καί διά την εύλά-βειαν τής Παρθένου, τά πλεούμενα' καί τά καράβια τά πραγματευ-τάρικα αράζουνε, καί ετζι θέλει ζήτα έλεημοσύνην από εκείνους όπουέρχονται νά προσκυνούν εις την Εκκλησίαν. Εις τούτο τού άφοκράζεται ή Μητέρα του, καί παγένοντας αντάμα εις τον Ναόν τής Πανενδόξου Θεομήτορος, προσκυνούσι κατά συνήθειαν, καί μέ θρη-νους καί αναστεναγμούς την άδικον συμφοράν μοιρολογούνται,καιδιηγούνται του τότε Μοναχού την αιτίαν όπου έπήγαν εκεί.Του γυρεύουν παραμικράν κατοικίαν νά σταθούνε, καί εκείνος τούς είπε, πώς εως νά έλθη ό αδελφός όπού έχει το κλειδί τού δεινός Κελλίου, νά μείνουν εις την εκκλησίαν, όντας δέ ή Μητέρα του άγανακτισμένη από τον κόπον και στράταν, άποκοιμήθη* άμή ό Στέφανος μην δυνάμενος απότον πόνον νά άποκοιμηθή, άλλα όλίγον τι μόνον κλέφτοντας τον ύπνον(ώ των θαυμασίων σου Δέσποινα) παρά καιρόν της νυκτός γροικά χέρια να το εγγίζουν καί νά ψηλαφούν κατά τά μάτια του δυνατά τόσον οπού έζύπνησε μέ φωναϊς, καί εστοχαζότουν, ποιος τον αγγιζε έτσι δυνατά, καί ίδοντας κάποιαν γυναίκα λαμπροτάτην ύπέρ μετρος καί περίδοξον, ή οποία έστοντας εις όλίγον νά χαθή από τά μάτια του άμφίβανε εις τούτο, πώς νά ήναι όνειρο, καί όχι αληθινόν καί γυρίζοντας βλέπει τά κανδήλια αναμμένα, καί πολλά έθαύμαζε διαλογιζόμενος, πώς καί τί νά ήναι εκείνο όπου έσυνέβη. Ξυπνάει λοιπόν την Μητέρα του, καί τής λέγει ποιος άναψε τά κανδήλια ; και έκείνη λογιάζωντας πώς πλανιέται εις τον ύποντου, άρχινώντας να θρηνή πάλιν, τού έλεγε νά σιωπαίνη καί νά κοιμάται, καί ετούτος δεν αφογκραζότουν , αλλά τής έλεγε πώς βλέπει τά Κανδήλια, μάλιστα και την αγίαν εικόνα τής Θεομήτορος κατά αλήθειαν, καί δεν φαντάζεται έπειτα διηγάται, καί εκείνο όπου τού έσυνέβη όλίγον προτήτερα καί πώς την έκραζε, άμή δεν αγροίκα διατί έκοιμούτουνε·Τότες ή μητέρα του,στοχαζομένη να ήναι θεική βοήθεια,ασηκώνεται εύθύς από την κλίνην καί περιεργότερον βλέποντας τον εις τό πρόσωπον, τόν βλέπει, καί αληθινά έχει μάτια, καί άντίς όπου τά εϊχε πρώτα μελανά, ύστερον τά είχε γαλανά. "0θεν από την πολλήν χαράν και τόν φόβον, έκραύγαζε με δάκρυα, δοξάζοντας καί επικαλούμενη συχνά το ονομα της ενδόξου θεομήτορος, ανταμώς με τον φωτισθέντα υιόν της, χτυπώντας τά χέρια τους, καί μεγαλύνωντας τήν έτζι ογλήγορην βοήθειαν. Ακούει ταΐς φωναϊς καί κτύπους ό Μοναχός τής Εκκλησίας καί επειδή έξύπνησε πριν καιρού, άρχινά νά οργίζεται,ονειδίζοντας τους ώς άτακτους καί κακούς ανθρώπους, καί πώς πρεπούμενα επάθανε καί έτούτοι διηγούνται τά μεγαλεία τού Θεού, καί εκείνος θαυμάζωντας καί κακοπιστευωντας τό τέτοιον φρικτόν θαύμα, κατεβαίνει καί βλεπωντας τόν ολίγον προτήτερα τυφλόν, νά έχη μάτια και να βλεπη. Εύθύς κινάει καί έρχεται εις τήν χώραν καί εύρίσκώνταςΜπάϊλον εις τό Κριτήριου, έφώναζε εναντίον του, καλώντάς τον άνομον, σκληρόν, καί ασυμπάθητου, ώσάν όπού άδικα έτύφλωσε τονΣτέφανον, καί εκείνοι οπού έστεκαν μέ τόν‘Ηγεμόνα, έδιώχναυε τον Μοναχόν λέγοντας δεν είναι νόμιμον τέτοιας λογις αδιάντροπα να τολμά να διηγάται εναντίον εκείνους όπου κυριεύουν, καί νά ύψηλοφρονά και εκείνος περισσότερον έκραύγαζε λέγωντας, ότι άν δ Στέφανός δεν έτυφλώνοτουν άδικα από αύτούς, δεν τού ήθελε δώσει ο Θεός με την μεσιτείαν τής Θεομήτορος άλλα μάτια, βεοαιώνωντας καί ύποσχόμενος, ότι άνίσως και τό πράγμα δεν είναι ετζι, νά εύγάνουν καί αύτουνού τά μάτια. 'ΌΟεν πέμπωντας τινάς άπό τούς προκρί-τους, έγύρισαν λέγωντας πώς είναι άληθινά τά λόγια τού Μοναχού.  Τότες· εύτρεπίζωντας ένα Κάτεργον, έμπαίνωντας ό Μπάιλος μέ τού;πλέον πρώτους της χώρας, καί φθάσαντες τόν τόπον, βλέποντας μετά μάτια τους τα το μέγα τούτο τεράστιον, καταπολλά έθαυμασαν ώς έ-πρεπε· αλλά ό Μπάϊλος ακόμη άμφίβανε, ή πώς δεν είναι αύτός ό Στέ-·φανός, ή πώς δέν έτυφλώθη άληθινά ώσάν έναν καιρόν οί ’Ιουδαίοιεις τον τυφλόν οπού έλαβε μάτια από τόν Δεσπότην Χριστόν, άλλοιέλεγαν, ότι έτούτος είναι, άλλοι δέ, ότι τού ομοιάζει, καί έκεϊνος έ-λεγεν, εγώ είμαι ετζι καί τώρα το πολύ παράδοξον τού θαύματος,δεν άφηνε κάποιους να πιστεύουνε παρευθύς  Γυρίζοντας τό λοιπόν ό Μπάιλος εις την χώραν καί κράζωντας τον Δήμιον, τού λέγει,έτζι έβγαλες  τα μάτια τού Στεφάνου όπου άποφασίσθη άπο εμένα,και εκείνος έβεβαίωνε πώς αληθινά τον έτύφλωσε, μάλιστα τά εύγαλμέναμάτία νά εύρίσκωνται άκόμα μέσα εις ένα μπούσουλα, τάόποια φέρνοντας τα έδειξε τού Ηγεμόνας, καί ετζι έπίστευσε δίχωςαμφιβολίαν πώς είναι άληθινόν το τεράστιον, ίδόντας μάλιστα αύτάνά ήναι αλλής όψεως άπο έκεΐνα όπου έλαβε τήν δευτέραν φοράνό Στέφανος, ό όποιος είχε καί τό σημάδι τού σιδέρου εις ταματόκλαδά όπου ακόμη έφαινοτουν, καί τούτο βέβαια από θεϊκήν πρόνοιανδιά νά κηρύττεται καί νά πιστεύεται αναμφίβολον το θαύμα από τούτο τό σημάδι καί από τήν διαφορετικήν όψιν διατί ανήτανε ή ίδια όψις, είχανε νά είπούνε πώς είναι αύτά τα πρώταμάτια, καί όχι αληθινά νά τού τά εύγαλαν. Έτζι λοιπόν εις ολην την χώραν καί τό Νησί νά διαλαληθή τό θαύμα, καί νά πιστευθή απόολους, ό Μπάϊλος κράζωντας τον Στέφανον, του έγύρευε συμπάθειαδιά την αδικίαν όπού από άγνωσίαν του έκαμε και άντιμεύγωντάςτον μέ πλούσια χαρίσματα και φιλοτιμώντας τον μέ πολλήν άγα-θωσύνην τον εστελλε σπίτη του καί έξανάκτισε καί το περιτρίγυροντης Εκκλησίας της Θεοτόκου μέ πολλήν επιμέλειαν καί πολλοίτότες όπου ήτανε αστερέωτοι εις τήν πίστιν τού Κυρίου ημών Ιη-σού Χρίστου, έστερεώθησαν έκεινα τά παλαιά όπου εις ταΐς θείαιςΓραφαις άναφέρνονται, καί όπου μέ μόνην ακοήν πιστεύονται, βλέ-ποντας τα εις τούς καιρούς τους μέ την δοκιμήν, καί μέ τά ίδια τουςμάτια τελιωμένα. "Οσοι δέ έμειναν εις την απιστίαν, μήν τιμώνταςτά παράδοξα θαύματα, έκαταντροπιασθήκανε διατί. έχοντας μάτιακαθώς λέγει ό Προφήτης Ιεζεκιήλ, διά νά βλέπουνε, δεν βλέπουνε,καί αυτιά διά νά ακούουνε,δεν ακούουνε. Προσδράμωμεν λοιπόν πάντεςεις την φωτοπάροχον Παρθένον καί Θεοτόκον Μαρίαν μέ πίστιν καιεύλάβειαν, παρακαλώντας νά φωτίση καί ήμών τής διανοίας τά όμ-ματα, νά μήν περιπατουμεν εις τό σκότος των άμαρτιών καίόπου έχει παρρησίαν νά μεσιτεύση προς τον εξ αυτής τεχθέντα Θεόνδιά νά μάς λυτρώση άπό κάθε πειρασμόν του πονηρού και να μαςάξιώση τής Ουρανίου βασιλείας αύτου ότι αυτώ πρέπει δόξα  ευχαριστία, τιμή, καί προσκύνησις συν τώ άνάρχω αύτου Πατρί, καίπαναγίω καί άγαθω, καί ζωοποιώ αύτου Πνεύματι, νυν καί άεικαι εις τούς αιώνας των αιώνων. Άμήν.»            

 

 1878

Τίτλος : <Οἱ εἰκοσιτέσσαρες οἶκοι τῆς ὑπεραγίας δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας εἰς τὴν ἁπλῆν γλῶσσαν παραφραστικῶς μετενεχθέντες παρὰ τοῦ ἐν ἱερομονάχοις Μελετίου Καλλονᾶ, ἀνατυπωθέντες δὲ δαπάνῃ Γ. Δ. Πολυλᾶ. Κέρκυρα, τυπογρ. Ὁ Κάδμος. 1878.>

 

1878

Τίτλος : Ἐπιστολιμαία ἀπάντησις πρὸς τὸν κύριον S.G.U. Δὲ – Βιάζην εἰς τὸ ὑπ’ αὐτοῦ ἐκδοθὲν φυλλαδάκιον ἐπιγεγραμμένον «Alcuni Documenti intorno l’ accidentale catastrofe avvenuta nell’ isola di Corfù nell’ anno 1718 κτλ. Καὶ κδ΄. οἶκοι εἰς ἔπαινον τοῦ θαυματουργοῦ καὶ πολιούχου Κερκύρας, ἁγίου Σπυρίδωνος. Συντεθέντες ὑπὸ τοῦ ἀρχιμανδρίτου μοναχοῦ Νικοδήμου Κάππου, τοῦ ἐν ἔτει ᾳωο΄. ὑπὸ τοῦ ἁγίου ἰαθέντος τὰ ὄμματα ἐν τῇ Μονῇ Κερκύρας Ὑ. Θ. Πλατυτέρας, ὑπὸ Ἀρσενίου Ἰερ. Πανδῆ. Ἐν Κερκύρᾳ, τυπογραφεῖον ὁ Κάδμος Νεοφύτου Καραγιάννη. 1878.

 

 Για να αντιληφτούμε αυτή την έκδοση πρέπει να υπενθυμίσουμε τα γεγονός της έκρηξης της πυριτιδαποθήκης το 1718 .

Την νύχτα της 28 'Οκτωβρίου 1718 μια τρομερή καταιγίδα σάρωσε την Κέρκυρα. "Ένας κεραυνός υπήρξε αφορμή να πάρουν φωτιάκι’ οι τρεις πυριτιδαποθήκες μέσα στο Κάστρο. Ή καταιγίδα, οι εκρήξεις κι’ ή φωτιά, δημιούργησαν μιαν Αληθινή κόλαση. Ανάμεσα τους ό Ανδρέας Πιζάνης κι’ άλλοι εξήντα δικοί του θάφτηκαν μέσα στα ερείπια του βενετσιάνικου διοικητηρίου.

Σε ηλικία είκοσι εννέα ετών (1878) ο Σπυρ. Δε- Βιάζης εξέδωσε στον τόπο του, δηλ.στην Κέρκυρα, σε ιδιαίτερο φυλλάδιο, «Alcuni Documenti intorno l’ accidentale catastrofe avvenuta nell’ isola di Corfù nell’ anno 1718», διάφορα ανέκδοτα έγγραφα σχετικά με την καταστροφή της Κέρκυρας το 1718. Ο Σπυρ. Δε - Βιάζης υπήρξε μαθητής του ιστορικού Ιωάννη Ρωμανού και του φιλόσοφου Πέτρου Βράϊλα Άρμένη. Με τέτοιους κορυφαίους δασκάλους καλλιέργησε την έμφυτη κλίση του στα γράμματα. Από τα μαθητικά θρανία έγραφε άριστα και καταπιανόταν με ιστορικά δοκίμια και μεταφράσεις.

Από το φυλλάδιο εκείνο δημιουργήθηκαν επεισόδια μεταξύ Δυτικής  και Ανατολικής εκκλησίας και φούντωσε τόσο πολύ ο θρησκευτικός φανατισμός, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει ο Δε - Βιάζης οριστικά την γενέτειρά του και να εγκατασταθεί στη Ζάκυνθο. Τα επεισόδια ήσαν τόσο έντονα και η πίεση προς το πρόσωπο του ανυπόφορη. Είδαμε και πιο πάνω την άσχημη συμπεριφορά του ορθόδοξου κλήρου και λαού προς την αντικειμενικότητα ενός εξαίρετου ιστορικού όπως ο Σπ-Δε Βιάζη.

 

Από την «Ἐπιστολιμαία ἀπάντησις» παραθέτουμε μόνο μια υποσημείωση που διακρίνει το ύφος της.

 

-Δήλον, ότι ως θαύμα έκτοτε ό ορθόδοξος ούτοςλαός διακατέχει τον εμπρησμό εκείνον και τον του Πιζάνη δι’αυτού, τού Αγίου εκδίκηση, εκ της έτι και σήμερον εις το στόμααυτού διασωζομένης κατάρας. «Να σε κάψει ό Άγιος, σαν τον Πι-ζάνη»

 

 

1880

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα καὶ αὐξηθεῖσα. Δαπάνῃ τῆς ἐν Βενετίᾳ φιλογενοῦς καὶ φιλοθρήσκου οἰκογενείας Μελίκη. Βενετία, ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ τυπογραφείου Ὁ Φοῖνιξ. 1880

 

 

1883

Τίτλος : Συλλογὴ τῶν ᾀσματικῶν ἀκολουθιῶν καὶ τῶν συναξαρίων τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τῆς Κύπρου τοῦ θαυματουργοῦ, προστάτου καὶ πάτρωνος Κερκύρας. Μετὰ προλεγομένων Σπυρίδωνος Κ. Παπαγεωργίου, καθηγητοῦ. Ἐν Ἀθήναις, ἐκ τοῦ τυπογραφείου Ἡ Ἤπειρος τοῦ ἐκδότου Σεργίου Χ. Ραφτάνη. ᾳωπγ΄.

 

Το λείψανο του Αγ. Σπυρίδωνος κατατέθηκε από όταν ήλθε στη Κέρκυρα στις πιο κάτω εκκλησίες:

 - Κατ’ αρχάς κατετέθη στο Ναό τού άγ. ’Αθανασίου στη πόλη εντός του φρουρίου

- Εις τον ναό τού άγ. Λαζάρου, κείμενος στο προάστιο άγ. Ρόκκου

-  Εις τον ναό τού Ταξιάρχου Μιχαήλ (1489 ),

-   Στο νεόδμητο ναό το 1531

- Το έτος 1537 εις το παλαιό φρούριο στο παρεκκλήσιο των άγιων Κοσμά και Δαμιανού- Εις το προάστιο Γαρίτσης ναό τού αγ. Νικολάου,(1577)- Στον υπάρχοντα τού Αγίου Ναό, όστις εγκαινιαστείς το 1589

 

 

-Την κλείδα της Λάρνακας τού Λειψάνου είχε κατ’ αρχήν ο κτήτορας. Επί των δύο κτητόρων Αρτέμιου και Νικολάου προσετέθη και δευτέρα κλεις,

λαμβάνοντας έκαστου μίαν. Μετά τινά έτη προσετέθησαν και έτεραι δυο

κλείδες ( εν όλο τέσσαρες), ων μίαν κρατεί ο της Νήσου Βάϊλος και

μίαν εις των Συνδίκων. Όλαι αι κλείδες αύται μαρτυρούν την έλλειψη αμοιβαίας πίστεως και φόβου μη το Λείψανο αίφνης, γενόμενου ανάρπαστο, απαχθεί έκτος της Κερκύρας ή και αυτού τού Ενετικού

κράτους. Κατ’ αρχάς τα τού Ναού διαχειρίζονταν μετά των κτητόρων

και τέσσαρες επίτροποι, μη ανήκοντες τη οικογένεια Βούλγαρη. Τω

1679 προσετέθη και πέμπτος επίτροπος τω 1711 περιορίσθηκαν εις

δύο τω 1721 τέλος απεδόθη ή διαχείρισης εις μόνην την οικογένεια,

μη καταργηθέντων και των επιτρόπων.-

1886

 

Τίτλος : Ἀκολουθία καὶ Bίος τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Βαρβάρου τοῦ Πενταπολίτου. Ψαλλομένη τῇ ιε΄. Μαΐου. Νῦν τὸ δεύτερον ἐκδιδομένη μετὰ τῆς εἰκόνος τοῦ ἁγίου ὑπὸ Ἰωάννου Α. Ἀλεξάκη, ἀδείᾳ τοῦ προϊσταμένου τῆς Ἐκκλησίας. Ἐν Κερκύρᾳ, ἐκ τοῦ τυπογραφείου «Ὁ Κοραῆς» Ἰ. Ναχαμούλη. 1886.

 

Η εκκλησία του Αγίου Βάρβαρου στον Ποταμό.

 

 

….Δια να μην πέσει και το Άγιο τούτο λείψανο εις  χείρας τυράννων και ασεβών, δια τούτο σηκώνεται απ’ εκεί το οποίον έχοντας το ο Καπετάνιος  (Σκλαβούνος) νιος εις χείρας του, εκίνησε μετά χαράς μεγάλης, και πήγανε εις τον τόπον του εις την Ιταλία καιδιαβαίνοντας από το νησί των Κερκυραίων, άραξε ειςένα λιμένα λεγόμενο τού Ποταμού και τούτο διάνα κηρυχτεί περισσότερο ο Άγιος, διότι ακούσατε καιάλλον θαύμα τού ‘Αγίου, και θέλετε γνωρίσει πόσηνπαρρησία αυτός είχε προς τον θεό εις εκείνον τοντόπον ήταν ένας γέροντας, και είχε ένα υιό μονογενή κρατημένο, ως άλλον παράλυτο χρόνους τρεις και ευθύς όπου άραξαν τα καράβια, βλέπει εις τον ύπνο του ο γέροντας, ότι να ήθελε υπάγει εις τοκαράβι του δεινού Καπετάνιου, και να προστρέξει ειςτον Άγιο, και θέλει γιατρευθεί ο υιός του και τηναυγή τρέχει, ως τού απεκαλύφθη και βλέποντας τονο Καπετάνιος, τον εδέχθη μετά χαράς, και τού διηγήθηκε τα πάντα, και τον παρακινά να φέρει τον υιό του, και θέλει λάβει την ίαση ταύτα άκουσας ο γέρων, έδρασε και σήκωσε τον υιό του με το κρεβάτικαι τον έφερε εις τον "Άγιο και ώ του θαύματος! εντω άμα τα κρατημένα μέλη λύθηκαν, και στερεώθηκαν και ο ποτέ βασταζόμενος υπό τεσσάρων περιπατάει δοξάζων τον θεό, και κηρύττοντας τον 'Άγιο οι δε Χριστιανοί τού τόπου εκείνου, λέγω οι απότον Ποταμόν, βλέποντες τέτοιον θαύμα, παρεκάλεσαν τον Καπετάνιο να βγάλει το Άγιο λείψανο εις το περιγιάλι να το ασπαστούν άπαντες ο δε Καπετάνιος βλέποντας την ευλάβεια όπου είχαν εις τον Άγιο,τον έβγαλε, και τον άφησε έξω δύο ημέρας, και πήγαιναν όλοι και το ασπάζονταν πληρούσουν ευωδίας πνευματικής και πολλοί ασθενείς εξ αυτών ιατρεύτηκαν διά πρεσβειών τού Αγίου Βαρβάρου· όθεν και Ναό περικαλλή μετά κωδωνοστασίου θαυμαστού του έκτισαν, και εορτή λαμπρά κάθε χρόνο του κάνουν τη ιέ. τού Μαΐου Μηνός· ότι λέγω εκείθεν τον Άγιο και θαυμαστό λείψανο διαπέρασε· μετά δε τας δύοημέρας, έλαβε ο Καπετάνιος το Άγιο λείψανο, καιτο έμπασε μέσα εις το καράβι του και επίσεισε (απέπλευσε)…….

 

 

1895

Τίτλος : Ἡ θεία καὶ ἱερὰ ἀκολουθία τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Σπυρίδωνος ἐπισκόπου Τριμυθοῦντος τοῦ θαυματουργοῦ, πατρὸς καὶ προστάτου Κερκύρας. Νεωστὶ μετατυπωθεῖσα καὶ αὐξηθεῖσα. Βενετία, ἐκ τοῦ ἑλληνικοῦ τυπογρ. Ὁ Φοῖνιξ. 1895.

 1909

Τίτλος Ιάσων και Σωσίπατρος απόστολοι εκ των Εβδομήκοντα Κερκύρα η βασιλίς Ζήνων, Βιτάλιος, Ευσέβιος και Νέων μάρτυρες Αρσένιος αρχιεπίσκοπος Κερκύρας Θεοδώρα η αυγούστα Βλάσιος επίσκοπος Σεβαστείας, ιερομάρτυς

 

Από την τελευταία αυτή ακολουθεία σημειώνουμε:

- και λέγομε τούτο, διότι εστίν

όντως περίεργο πώς ημείς οι Κερκυραίοι περί τοιαύτης ιδία ένδοξου

Κερκυραίας ουδέν μέχρι τούδε ποιήσαμε, ούτε ιστορικές μελετάς,

ούτε περί τού πού και πώς πέθανε εζητήσαμε, ούτε ναό και ίδιαι-

τέραν περί αυτής ιδρύσαμε εορτή. Εμείς προστεθέντες να εγείραμε 

ναό αυτής, εν τη εν Άγιο Ρόκκω πλατεία, ουδέν μέχρι τού σήμερον

κατορθώσαμε, άλλον δε δεν γνωρίζομαι εάν σπουδαία ενδιαφέρεται.

Αλλά ή καρτερική και πολλά παθούσα αγία Κέρκυρα φωτίσει ημάς, ίνα

εγερθούμε από τοιούτου λήθαργου.

 

-εκείνος Ιοβιανός, όστις τον εν τη ενταύθα Παλαιοπόλειναό των ειδώλων εις Χριστιανικό μετέβαλε, επιγράψας επί τηςζωοφόρου και του επιστυλίου τούς εξάμετρους τούτους:        « Πίστιν έχων βασίλιαν έμών μενέων συνεριθον,        Σοί μάκαρ Ύψίμεδον, τόνδ’ ιερόν έκτισα νηόν,        Ελλήνων τεμένη καί βωμούς έξαλαπάξας,        Χειρός απ’ ουτιδανής Ιοβιανός έδνον Ανακτι». 

 

Η παρουσίαση όλων αυτών των ακολουθιών μας έδωσε πολλά στοιχεία για την εκκλησιαστική ζωή στο νησί, τα στίγματα των εκκλησιών και τις διχόνοιες των δογμάτων. Εκθέσαμε όλα αυτά για να μας δώσουν δύναμη να αποφύγουμε στο μέλλον λάθη του παρελθόντος και να επικρατήσει λογική στις πράξεις και τα έργα των θρησκευόμενων, σε όποια θρησκεία και αν ευρίσκονται.