Η Χρυσάνθη Μπρογκίνη το 1947 σε ηλικία  85 ετών.

διηγείται στον Ιωάννη Μπουνιά την Άμπελο. *

Η ακριβής αφήγηση :

<< Η άμπελος ήτανε χαρτί και όποιος το είχε, το άνοιγε και το διάβαζε και τις έγλεπε όλες τις γυναίκες γαλαπίδικες .Όποια γυναίκα ήτανε, την έκανε δική του, τη κατεβίβαζε εκεί που ήθελε. Ήθελε μια κοπέλλα, εδιάβαζε το χαρτί αυτό και την έπιανε, και πήγαινε μακάρι στο κουνουφάδι να τον βρη.

Τσι άμπελες τσι κάψανε, γιατί γινήκανε αφορισμοί. Ήτανε πράγματα διαολικά. Ο Αγγελέτος είχε την άμπελο και είχε δέκα γυναίκες. Αυτά εκαταχθονιαστήκανε. Είπε σε κάποιανε : «εσύ, παιδί μου, έχεις στο γιομάρι σου  ένα σφάχτη και πήγε πράγματις και τον ευρήκε. Εγώ ήμουνα 25 χρονώ και αυτός ο (Μπρογκίνης – ο άνδρας της ) 17  και τον αρραβώνιασα.

[1] Γυμνές

[2] Έλος δύο ώρες μακράν από το χωριό Παντελέημονας

[3] Συγχωριανός

[4] Δέμα ξύλων που εζαλώνοντο οι γυναίκες

[5] Είδος οχιάς φαρμακερής

Μούβανε τα περόνια του Χριστού, γιατ’ ήτανε μικρό παιδί και δεν ήξερε από γυναίκα. Τούλεγα, όταν έλθη η ηληκία σου, και δεν ήθελα να του κάνω εγώ τζίνια  γιατί αυτός μπορεί νάλεγε η πύξια ή δείξια (αμφιβόλου ηθικής). Ήρθα εκεί, εκλείστηκα και τον αρραβώνιασα, γι’ αυτό εκλείστηκα.

Ο Σταθάς και ο Κόκκινος είχανε πάλε την άμπελο. Τώρα αυτοί δεν είναι ούτε πρέζα …(πεθαμένοι) Τζα… Τόσα χρόνια…βέβαια. Τα σπίτια τα καταστρέψανε. Όταν μια γυναίκα είναι με τύπο, τίμιες γυναίκες, παραγγολίσιες, ο άνδρας με τη γυναίκα του δεν ξενοψωμίζει … μια βέβαια… Όταν μια είναι γνήσια με τον άντρα της, το μυστήριο είναι νέτο

( καθαρό).Του πατέρα μου το σπίτι είναι σουκιές (συκιές) ,αφού γινήκανε τέτοια πράμματα εκεί μέσα.

Αυτός πούχε την άμπελο, ο Αγγελέτος, όλες τις κατάφερνε. Ήτανε η Καλή μου τίμια, μέσα στη μποτίλια (γυάλα), και τη κατάφερε , και βρέθηκε έγκυος, έβαλε μια φουρνόπλακα και το πλάκωσε το παιδί, και κει, που έγινε το έγκλημα, εκάηκε η κοπέλλα, η αδερφή μου, έξη χρονώ. Είχαμε ένα κασούνι (μεγάλο κιβώτιο) 40 κιλά και έλεγε στη μάνα της «ξέρεις τι μ’ αποβουλεύεται, μάνα, να ρίξω το κασούνι να σε κόψω μεσ’ τη μέση», κι άμα μας είπε αυτά εφυλαγόμαστε.

Ο Σταθάς, αν έπαιρνε κανείς ένα μόδι γέννημα  τούπαιρνε έξη, ήτανε πλεονέκτης, κι’ έκαμε αμαρτία με μια κουμπάρα του. Τον πήρανε οι διαόλοι σύσκαρα (σηκωτό) δεν τον δέχτηκε ο Θεός και βρυκολάκιασε. Ασκώθηκε ντυμένος, πεθαμένος στο στασίδι. Τον εύρηκε ο παπάς και τον απετίμησε τρεις φορές στην Αγία Τριάδα και ο παπάς εγύρισε πισώπλατα από το φόβο του , συμμαζώθηκε το χωριό, και τέσσεροι παπάδες τον εβάλανε στη μέση με τα ψαλτήρια. Τούπανε, γιατί δε σε δέχτηκε η γης; Κι’ είπε: «έκανα πολλές αδικίες κι’ ανυπόφερτες και το χειρότερο, που έκαμα αμαρτία με τη κουμπάρα μου και δεν με δέχτηκε ο Θεός. Τούπανε: « όλο τι κάνεις, που διάγεσαι;» «από τον Μέγα Λάκκο γυρίζω στο Κρεμμυδάκι» «Και τι γίνεσαι, μόλις αλωνίζουνε;» «Από κάτω από ένα σπλόνο σγουρδουλιάζομαι και μετά , το λάκκο, λάκκο, έβγαινα πάνω».Τον ασκώσανε οι διαόλοι φύλλος αέρος. Τον εβάλανε στη μέση τέσσερι παπάδες με τα ψαλτήρια, του τινάζανε τα βρακιά και του λέγανε «έτσι να σκορπίση, να χαθή από το χωριό» Τα μοχτερά (γουρούνια) πήγανε να σκοτωθούνε και τα’ άλογα , φρουμαχτά ( Χλιμιντρίζοντας), όταν πήγαινε αυτός σπίτι του.

Ήτανε μιας κακής ψυχής άνθρωπος και ήτανε στα βούρβουρα (Τάρταρα), και το παιδί της ήτανε αγγελόπουλο, και περικαλέστηκε την Παναγία να βγάλη τη μάνα απόκεια μέσα. Η Παναγιά τούπε, τι ψυχή είχε; Και το παιδί τα’ αποκρίθηκε «ένα πρασόφυλλο έδωσε όλη τη ζωή της, ένα ψυχικό έκανε». Κι’ η Παναγιά είπε, «στέκα(περίμενε), να της δώσω τα πρασόφυλλα κι αν βγεί απάνω από τη Κόλασι, γλυτώνει». Της τώδωκε κι άβγαινε επάνω. Μια άλλη κολασμένη την είδε, που έβγαινε και της λέει «βγάλε με και μένα….» και την έπιασε από την μπάντα , αυτή όμως, φτονερή, της δίνει μια αλιπουτανισιά και την έριξε μέσα στη βούρβουρη (Τάρταρα). Και η Παναγία λέει του παιδιού : «Κακούργα η μάνα σου και στης γης κι’ εδώ» Κι’ έτσι έπεσε και η μάνα με το πρασόφυλλο.

Ο Σταθάς έλεγε: «Να ξέρετε πόσο κακό είναι το ανάθεμα…., κάθε, που θα με αναθεματίσουνε, σκάζω σαράντα οργυές μες τσι τραφιές, Ο Κόκκινος, ο Πισκεψιώτης, είχε σπίτια και πολλά χτήματα στη Σκίζα, στην Επίσκεψη, και τα πήρε όλα ο διάολος, γιατί ήτανε πλεονέκτης. Ότι κάμης εδώ, θα τα παραλάβεις εκει, στον Παράδεισο, νάχης στο τραπέζι σου του Αβραάμ τα καλά».

[6] Παιγνίδια

[7] Από το γειτονικό χωριό Επίσκεψις

[8] Νόννα, γιαγιά, μαμμή

[9] Μπαρμπαρό , καλαμπόκι

[10] Χείμαρρος ψηλά, κοντά στην Επίσκεψη

[11] Τοποθεσία χαμηλά, κοντά στα Σφακερά.

[12] Είδος άγριου θάμνου (αθανασιάς).

Ανάλυση επί του μύθου «Η άμπελος»

Διαβάζοντας την πιο πάνω αφήγηση της Χρυσάνθης  Μπρογκίνη ετών 85 το έτος 1947, εξετάζουμε μια περίοδο επιδράσεων στην ανθρώπινη ύπαρξη στο 2ο ήμισυ του 19ου αι. μέχρι και το 1ο ήμισυ του 20ου αι..

Το πρώτο και ουσιαστικό σ’ αυτή τη γυναίκα είναι το μεγάλο βάρος  και ο φόβος που είχε για μια οργανική ανάγκη, κάθε μορφής ζωής επί της γης. Αυτή είναι η αναπαραγωγή μέσα από το σεξ. Οι σεξουαλικές ορμές των ανθρώπων δεν διευθύνονται από καμία λογική, αλλά μόνο από μια φυσική ανάγκη. Βέβαια, ο κύκλος της ζωικής ύπαρξης καταντά αδικαιολόγητος αν υποθέσουμε ότι γεννιόμαστε για να φθάσουμε στην ηλικία της τεκνοποίησης και της φροντίδας της ενηλικίωσης των απογόνων μας και μετά απορριπτόμαστε από την ίδια την φύση γερνώντας και πεθαίνοντας. Έτσι λοιπόν η Χρυσάνθη γαλουχημένη από μικρή ηλικία ότι το σεξ μπορεί να γίνεται μόνο μετά από ένα γάμο και μόνο με ένα άτομο, τον άνδρα της, κρύβεται  όσο καιρό είναι αρραβωνιασμένη. Απαρνείται τις ορέξεις του αρραβωνιαστικού της.

Η θρησκεία, αλλά και άλλες προλήψεις που δημιουργούνται από παρεξηγήσεις των ανθρώπων σχετικά με τις θείες γραφές, τους οδηγούν  να θεωρούν μεγάλη αμαρτία την συνεύρεση  ανδρών και γυναικών εκτός του θεσμικά νόμιμου συντρόφου. Η φύση όμως άλλα προστάζει. Ο μόνιμος σύζυγος προέρχεται μόνο από το συναίσθημα που λέγεται αγάπη και που οδηγεί στην ολοκλήρωση του γάμου και όχι από θεσμοθετημένους  κανόνες, από όπου κι αν αυτοί προέρχονται.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η εύρεση μιας διαβολικής πονηριάς, ώστε να δύναται, αν και απαγορεύεται, ο άνδρας, σαν κυνηγός, να αμαρτάνει. Αυτό το εύρημα είναι ένα φύλο χαρτί που ονομάζεται «Άμπελος» και το οποίο, όποιος το κατέχει κάνει όποια γυναίκα θέλει δικιά του. Έτσι με αυτό τον τρόπο απαλλάσσεται κάθε γυναίκα που κάνει σεξ με ένα άλλον άνδρα, εκτός από τον δικό της, γιατί αυτό το διαβολεμένο χαρτί την κάνει να οδηγείται στη αμαρτία. Αμαρτωλή αλλά και αθώα γιατί δεν μπορεί ν’ αντισταθεί στο χαρτί αυτό.

Για τους αμαρτωλούς δεν υπάρχει άλλη σωτηρία παρά μόνο η Κόλαση. Εκεί είναι η θέση που τους ανήκει και φτάνουμε στην εξαιρετικά εικονική μορφή της  αφήγησης του βρικόλακα Σταθά. Τι έχει βάλει στο μυαλό της Χρυσάνθης και σε όσους πριν από αυτήν τα έχουν διηγηθεί, ο φόβος  του μύθου της Κόλασης και του Παραδείσου! Τον μοιχό δεν τον δέχεται η γη και βγαίνει έξω και κάθεται σ’ ένα στασίδι της εκκλησίας. Εκεί έρχονται οι στρατιώτες του καλού, οι παπάδες, και αφού τον λιβανίζουν συνέχεια συνομιλούν μαζί του. Που ζεις;  Πως ζεις; Οι απαντήσεις ικανοποιούν όλους. Σέρνομαι από γκρεμό σε γκρεμό για το μεγαλύτερο αμάρτημα που έκαμα. Έκανα έρωτα με τη Κουμπάρα μου!!!.

Μετά την κακομοιριά του δαιμονισμένου και παρόλο που η διήγηση παρουσιάζεται σαν μια μορφή εξορκισμού το αποτέλεσμα είναι: Τον εβάλανε στη μέση τέσσερι παπάδες με τα ψαλτήρια, του τινάζανε τα βρακιά και του λέγανε «έτσι να σκορπίση, να χαθή από το χωριό».

Μιας αμαρτωλής το παιδί, ζητά από την Παναγία να γυρίσει η μάνα του από την Κόλαση. Παρόλη την δοκιμασία η μάνα του δεν γυρίζει γιατί συμπεριφέρεται άσχημα σε μια άλλη αμαρτωλή!!!

Και τέλος η παραδοχή της ίδιας της Χρυσάνθης για το ίδιο της το σπίτι που είχε γεμίσει συκιές. Μην  ξεχνάμε ότι η συκιά ήταν το δένδρο που κρεμάστηκε ο Ιούδας.

Έτσι λοιπόν, στην Ορθοδοξία, η κατανόηση του εξορκισμού επέρχεται κυρίως μέσω της πατερικής  μαρτυρίας, που υποδεικνύει ότι η αιτία του κακού στον κόσμο είναι ο διάβολος και οι αμαρτωλοί  άγγελοι, που μετατρέπονται σε δαίμονες. Όλα τα ορθόδοξα προσευχητάρια περιλαμβάνουν τις προσευχές του εξορκισμού που χρησιμοποιούνται από τους ιερείς για να αντιπαλαίψουν τη δύναμη του κακού

Και στην περίπτωσή μας έχουμε μια πλήρη διήγηση ενός ατελέσφορου εξορκισμού, γιατί όποιος δεν θέλει να  ακολουθήσει τους πατέρες και δεν μπορεί  ή  δεν υπάρχει κάποιος να τον εξορκίσει οδηγείται στα τάρταρα. Βλέπουμε τον Σταθά να επιθυμεί να φύγουν από μέσα του οι δαίμονες αλλά κανείς δεν τον εξορκίζει.

Μετά την Γαλλική επανάσταση και τον διαφωτισμό,  τα πράγματα έχουν εξομαλυνθεί κάπως . Ο ορθολογισμός έχει αντικαταστήσει τα ευφυολογήματα των κηρύκων του φόβου. Εάν ζούσε  σήμερα   η συμπαθής  Χρυσάνθη  και ήταν 85 ετών ίσως θα έλεγε: «Εσείς στη χώρα τα βλέπεται διαφορετικά».

*ΙΩΑΝΝΟΥ ΜΠΟΥΝΙΑ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΜΟΣ β!

ΚΕΡΚΥΡΑ 1952 Σελ.202