Miraculous treatment of plague in the island of Corfu from Saint Spyridon: contribution to the History of Medicine 

Georgios Panteleakos

While studying the life and miracles of the saints of the Eastern Orthodox Church, onecan discover many cases pertaining to the research interest of the History of Medicine.Saints, Martyrs, Hierarchs, have bestowed many charities and miracles, have treated illnesses and diseases which the human medical means could not treat. Thus, there are many Saints who are considered to be patron saints of certain medical specialisations,and we could say that they are “specialised” in the treatment of certain diseases.Typical examples of such saints are the following: the Holy Unmercenaries Cosmas andDamian, considered to be the patron saints of Medicine in general and of doctors;

"ANTRANIK"

Το  άρθρο μας αυτό αφορά έναν άνθρωπο που έδωσε το όνομά του, σ’ ένα σημείο στη μέση περίπου της διαδρομής στην περιοχή Μουράγια της Κέρκυρας. «ΑΝΤΡΑΝΙΚ».

Πάμε στου Αντρανίκ να φάμε παγωτό καϊμάκι !! Στάση Αντρανίκ φώναζε ο εισπράκτορας  του λεωφορείου όταν  περνούσε παλιά το λεωφορείο από τα μουράγια. Πού αυτοκτόνησε αυτός;;; Έπεσε από του Αντρανικ!!

Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου 1571 και η συμμετοχή των Επτανησίων.

Η  μεγαλύτερη ναυμαχία της Αναγέννησης, θεωρείται η  Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 και είναι ένα από τα γεγονότα που επηρέασαν την ιστορική διαδρομή του τόπου μας αλλά και όλης της Ευρώπης.Η Ναυμαχία εντάσσεται στις γενικότερες πολεμικές αψιμαχίες μεταξύ Οθωμανών και Βενετών στην ευρύτερη Μεσόγειο, αλλά έχει ειδικό ενδιαφέρον, διότι σ’ αυτήν συμμετείχαν πολλοί Έλληνες, ελπίζοντας πως πιθανή νίκη θα οδηγούσε σε νέα Σταυροφορία και απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Οθωμανούς.( 1)Κύρια θα εξετάσουμε  την συμμετοχή των Επτανησίων στην Ναυμαχία αυτήν.

Ο πάπας Πίος Ε', ύστερα από κοπιαστικές προσπάθειες, κατόρθωσε να γεφυρώσει τις ισπανοβενετικές  διαφορές οι οποίες αφορούσαν τον τρόπο αντιμετώπισης των Οθωμανών και έτσι επεγράφη η Ιερή συμμαχία (Santa Liga) και το σπουδαιότερο που πέτυχε ο πάπας ήταν να αποσπάσει κοινή δήλωση για την προσεχή δραστηριοποίηση των δύο στόλων-Παπικού και Βενετικού- για την αποστολή τους στην ανατολική Μεσόγειο.( 2)

Οι Οθωμανοί αλώνιζαν κυριολεκτικά το Αιγαίο. Κατάφεραν την οριστική  κατάληψη της Κύπρου από τον Σελίμ Β' το 1570-1571.   Έκαναν καταστροφές στην Βενετική Κρήτη και ανέβηκαν προς το Ιόνιο Πέλαγος, όπου και εκεί συνέχισαν τις τακτικές των επιδρομών. Πολλές  από αυτές υπέστησαν τα Ιόνια Νησιά και ιδιαίτερα η Κέρκυρα.

Παραμονές σχεδόν της Ναυμαχίας, 31 Αυγούστου 1571, το νησί της Κέρκυρας δέχθηκε μια πρώτη επίθεση των Τούρκων ξεκινώντας από τα Γουβιά ,συνεχίστηκε την 1^η Σεπτεμβρίου στις Μπενίτσες  και κορυφώθηκε στις  2  Σεπτεμβρίου με την επίθεση όλου του τουρκικού στόλου, στην περιοχή του Ποταμού. Η μεγάλη αντίσταση ανάγκασε τους Οθωμανούς στις  6 Σεπτεμβρίου να υποχωρήσουν και να συγκεντρωθούν στην απέναντι ακτή, στο Βουθρωτό. Αυτές οι 6 ημέρες επέφεραν μεγάλες υλικές καταστροφές στο «ξωπόλι» διότι

Η μεγάλη αντίσταση ανάγκασε τους Οθωμανούς στις  6 Σεπτεμβρίου να υποχωρήσουν και να συγκεντρωθούν στην απέναντι ακτή, στο Βουθρωτό. Αυτές οι 6 ημέρες επέφεραν μεγάλες υλικές καταστροφές στο «ξωπόλι» διότι (εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε  ένα  μελανό σημείο) δεν έφθανε στους Κερκυραίους η καταστροφή  από τις επιδρομές,  αλλά εξ’ αιτίας  της υποχώρησής  και την αγκυροβολία των Οθωμανών  στο Βουθρωτό, οι Βενετοί στρατιώτες πανικοβλήθηκαν για  τυχόν νέα επίθεση.  Υπήρξαν βανδαλισμοί  από το στρατό και τα πληρώματα του βενετσιάνικου στόλου σε βάρος του πληθυσμού, εισβάλλοντας  στα σπίτια των κατοίκων, παραβιάζοντας πορτοπαράθυρα,  σπάζοντας  μπαλκόνια και μεσότοιχους, ξηλώνοντας  πατώματα, αρπάζοντας  τρόφιμα και ότι άλλο τους έπεφτε στα χέρια.  Η καταστροφή πήρε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις όταν ξεχύθηκαν οι Βενετοί στην ύπαιθρο και ρίχτηκαν στους αμπελώνες, ρημάζοντάς τους  κυριολεκτικά, ενώ παράλληλα έκοψαν οπωροφόρα δέντρα και ελιές.

Η Κέρκυρα πάντως  έπρεπε να σωθεί από την Ιερή συμμαχία,  πάση θυσία. Η σημασία της ήταν πάρα πολύ σημαντική , ήταν μία θέση κλειδί για τη Μεσόγειο, η οποία δεν έπρεπε να πέσει στα χέρια των Οθωμανών.  

Άμεση ανάγκη ήταν η αναχαίτιση  των δράσεων αυτών στην θάλασσα, καθότι επικράτησε ο φόβος από τα χριστιανικά κράτη, της υποταγής τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η αρχηγία του συμμαχικού στόλου ανατέθηκε στο ισπανό Δον Χουάν της Αυστρίας.  Ως τόπος συνάντησης όλων των δυνάμεων του στόλου καθορίστηκε η Μεσσήνη της Σικελίας.  Ο Πάπας Πίος τον Αύγουστο του 1571 ευλογεί  τον Δον Χουάν ως εκπρόσωπο του στόλου, δηλαδή επί της ουσίας ευλογεί τον ίδιο τον στόλο.

Αναμνηστικό Μετάλλιο που απεικονίζει την ευλογία

Στην Μεσσήνη έφτασε η πληροφορία πως ο Οθωμανικός στόλος βρισκόταν ήδη στα κερκυραϊκά ύδατα. Έτσι λοιπόν αποφασίζεται ο χριστιανικός στόλος να κατευθυνθεί προς την Κέρκυρα για την αντιμετώπιση των αλλόθρησκων ναυτικών δυνάμεων. Σε αντίθεση ο οθωμανικός στόλος πληροφορήθηκε την κατεύθυνση των συμμάχων και αποφάσισε να συγκεντρωθεί στον Πατραϊκό Κόλπο.

. Ο Δον Χουάν είχε φτάσει στην Κέρκυρα το βράδυ στις 9 Αυγούστου. Περίμενε ότι οι δύο στόλοι θα τον περίμεναν εκεί, όμως βρίσκονταν μακριά από εκεί. Τους περίμενε με ακραία ανυπομονησία για περισσότερες από δύο εβδομάδες, και στις είκοσι οκτώ έστειλε δύο γαλέρες στον Colonna και στη de Andrade με τη διαταγή "que toda la armada fuese en Corfu"(Όλη η αρμάδα να συγκεντρωθεί στη Κέρκυρα). Επιστρέφοντας στη Ζάκυνθο, ο Colonna και οι συνάδελφοί του πήραν τα πλοία και ταξίδεψαν προς τα βόρεια  με πλήρως ανοιγμένα τα πανιά. Στις 31 Αυγούστου, η Αρμάδα έφτασε στο λιμάνι της ηπειρωτικής Ηγουμενίτσας, απέναντι από το νότιο άκρο της Κέρκυρας, σταματώντας για να πάρει νερό, αλλά ο Δον Χουάν διέταξε τον Colonna και τον Φοσκαρίνη έλθουν αμέσως στην Κέρκυρα. Έτσι το μεσημέρι η Αρμάδα έφτασε στην Κέρκυρα , χωρίς το βαρύ πυροβολικό και τα αρκεβούζια. Εκεί βρήκαν την Υψηλότητά του με 50 γαλέρες, πέντε γαλόττες, δύο γαλεάτσες του Δούκα της Φλωρεντίας και τριάντα πλοία. Έμειναν στο νησί για δέκα ημέρες. Τέσσερις ημέρες αργότερα δηλ. στις τρείς Οκτωβρίου, η διευρυμένη αρμάδα έφυγε από την Κέρκυρα για την Ηγουμενίτσα.

Εικάζουμε ότι μέσα σε αυτές τις ημέρες της παραμονής στη Κέρκυρα, μελετάται και αποφασίζεται από τους μεγάλους αρχηγούς των συμμαχικών δυνάμεων, δηλ. τον  Δον Χουάν της Αυστρίας, τον ναύαρχο του παπικού στόλου Μαρκαντόνιο Κολόννα και τον  Σεμπαστιάνο Βενιέρ του βενετικού στόλου η διάταξη των πλοίων  για την επερχόμενη ναυμαχία.

 Επίσης προσπάθησαν να αποφασίσουν αν θα έπρεπε να επιτεθούν σε θέσεις ξηράς όπου είχαν συγκεντρώσει στρατό οι Οθωμανοί, κυρίως στο Μαργαρίτι. Στις 3 Οκτωβρίου ο Δον Χουάν κατευθύνθηκε προς το λιμάνι της Ηγουμενίτσας για να ελέγξει τις πληροφορίες αυτές .

Τελικά, αφού δημιουργήθηκαν διάφορες έριδες μεταξύ των πλοιάρχων του συμμαχικού στόλου, ο ενωμένος πλέον στόλος κατά διαταγή του Δον Χουάν  πήρε ρότα προς τον Νότο και τις 4 Οκτωβρίου αγκυροβόλησε στο Φισκάρδο της Κεφαλονιάς. Εκεί γαλέρες «κατάσκοποι» και από τις δύο πλευρές μετέδιδαν πληροφορίες για τις κινήσεις του αντίπαλου στόλου.. Ο συμμαχικός στόλος περιελάμβανε 210 γαλέρες (οι μισές βενετικές), 30 ισπανικές και 24 μεταφορικά σκάφη (από τα οποία 22 ισπανικά). Στα βενετικά πλοία περιλαμβάνονταν και αρκετά πλοία που εξοπλίσθηκαν και διοικούνταν από Έλληνες υπηκόους της Βενετίας. Οι τουρκικές δυνάμεις (ανεξακρίβωτες ακόμη αριθμητικά) με αρχηγό τον Τούρκο αρχιναύαρχο Μουεζίν – ζαντέ Αλή είχαν επιβιβασθεί σε 230 περίπου γαλέρες και 50 μικρότερα σκάφη.

Οι θέσεις των επτανησίων που κατέλαβαν μέσα στο στόλο εμφανίζονται στον χάρτη.

Τα συμμαχικά σκάφη ύψωσαν τη Σημαία του Σταυρού, ενώ τα ελληνικά πλοία ύψωσαν και λάβαρα με την εικόνα των προστατών Αγίων. Έτσι τα πλοία των Ζακυνθινών είχαν την εικόνα του Ιωάννου του Προδρόμου, προστάτη της Ζακύνθου εκείνη την εποχή, ενώ τα Κερκυραϊκά την εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνος. (3 )

Τελικά η συνάντηση έγινε γύρω από τις Εχινάδες νήσους στις 7 Οκτωβρίου του 1571.  Η Ναυμαχία δεν κράτησε πολύ. Μέσα σε 4 με 5 ώρες ο οθωμανικός στόλος είχε κατατροπωθεί. Παρόλο που η σύγκρουση διήρκησε λίγο, υπήρξαν πάρα πολλοί νεκροί και τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Τα στοιχεία σχετικά με τις απώλειες δεν είναι απόλυτα ακριβή αλλά με βάση την μέχρι τώρα βιβλιογραφία υπολογίζονται σε μερικές χιλιάδες.  Από τις 230 τουρκικές γαλέρες διασώθηκαν μόνο περίπου 35 και κάποια από τα μικρότερα σκάφη. Οι νεκροί των Οθωμανών ξεπερνούσαν τις 20.000, ενώ 117 τουρκικές γαλέρες έπεσαν στα χέρια των συμμάχων. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και στο συμμαχικό στρατόπεδο οι απώλειες ήταν μεγάλες: 7.500 νεκροί και 14.000 τραυματίες, από τους οποίους 4.000 πέθαναν τις επόμενες μέρες από τα τραύματά τους. Στις απώλειες αυτές πρέπει να προστεθούν και 2.300 κωπηλάτες που πνίγηκαν κατά την καταστροφή 15 συμμαχικών σκαφών. Στην εκατόμβη αυτή των ανθρώπινων ζωών οι Έλληνες είχαν τραγικό προβάδισμα καθώς το ποσοστό των Ελλήνων κωπηλατών, τόσο στα τούρκικα πληρώματα όσο και στα βενετικά πολεμικά πλοία, ήταν μεγάλο. Στους νεκρούς της συμμαχικής παράταξης μεγάλο μέρος ήταν Έλληνες της Κρήτης και των Ιονίων νησιών. ( 4 )

Ο νικηφόρος στόλος με τους τρείς αρχηγούς πήρε το δρόμο της επιστροφής για την Κέρκυρα. Σύμφωνα με τον Αμερικανό ιστορικό Kenneth Meyer Setton στο βιβλίο του «The Papacy and the Levant 1204-1571», στην Κέρκυρα ο συμμαχικός στόλος μετέφερε 180 αιχμάλωτες γαλέρες και μάλιστα σημειώνει πως μερικές από αυτές, που ήταν σε άσχημη κατάσταση, παρέμειναν στο νησί για επιδιόρθωση. Ο Παπαρηγόπουλος αναφέρει πως οι αιχμάλωτες γαλέρες ήταν 117. 

Ο Μιγκέλ ντε Θερβάντες, που αγωνίστηκε στη ναυμαχία της Ναυπάκτου και είχε χάσει το αριστερό του χέρι, έκανε αναφορά του γεγονότος στον «Δον Κιχώτη». Παρατίθεται το σχετικό απόσπασμα, όπως έχει μεταφραστεί από τον Κ. Καρθαίο:

«Και κείνη την ημέρα, που στάθηκε τόσο τυχερή για την Χριστιανοσύνη, γιατί γίνηκε αφορμή να σκορπιστεί η πλανερή ιδέα πούχε όλος ο κόσμος κι’ όλα τα έθνη, πως οι Τούρκοι είτανε τάχα ανίκητοι στη θάλασσα – εκείνη την ημέρα, λέω, όπου συντρίφτηκε η οθωμανική αλαζονεία κι’ η φαντασία, ανάμεσα σε τόσους ευτυχισμένους που βρέθηκαν εκεί (γιατί όσοι χριστιανοί σκοτώθηκαν  εκεί πέρα ήταν ακόμη πιο τυχεροί από κείνους που έμειναν ζωντανοί και νικητές) εγώ μονάχα είμουνα ο κακότυχος».

Μία πρώτη περίθαλψη όλων των τραυματιών πρέπει να έγινε στην Κέρκυρα, αλλά ταυτόχρονα και άμεσα μεταφέρθηκαν  στη Μεσσήνη, όπου και έγινε η πλήρης περίθαλψη τους.

Η Συμμετοχή των Επτανησίων

Δεν ήταν δυνατόν στο κάλεσμα του χριστιανικού στόλου να μην ανταποκριθούν και οι Επτανήσιοι. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Οι Οθωμανοί ήταν αλλόθρησκοι, οι απέναντι ακτές βρισκόταν στα χέρια τους, ζούσαν υπό το καθεστώς φόβου από τις πειρατικές και Τουρκικές επιδρομές και το φόβο μιας ενδεχόμενης κατάληψης. Πρόθυμα λοιπόν βοήθησαν  με γαλέρες, με χρήματα και με ανθρώπινο δυναμικό. Ο αριθμός των συμμετεχόντων και εδώ δεν είναι καθορισμένος, αλλά αν υπολογίσουμε ότι κάθε γαλέρα είχε 250 κωπηλάτες, 50 άτομα πλήρωμα και 200 πολεμιστές, τότε αφού οι επτανήσιοι συμμετείχαν με 8 γαλέρες, το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού ανέρχεται περίπου σε 4.000 άτομα.  Πέραν τούτου είναι άγνωστος ο αριθμός των Ιόνιων που επάνδρωσαν και άλλα πλοία του στόλου.

1. Παραθέτουμε μέρος της εισήγησης  της Κας Ευρυδίκης Λειβαδά, 1 Μαΐου 2014, στο Ι Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα. 

Μετά την γενική εικόνα της εποχής, των επαφών και τη συγκρότηση της  Sagra Liga η Κα Λειβαδά εξειδικεύει στην κατά νησί την συμμετοχή των Επτανησίων.

 ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΙ

Στις 31 Μαρτίου του 1570 ο βάϊλος της Κέρκυρας Fransesco Corner ανέφερε πως οι Κερκυραίοι αποφάσισαν με δικά τους έξοδα να εξοπλίσουν πέντε γαλέρες στις οποίες είχαν ήδη καθορισθεί οι κυβερνήτες και τα πληρώματα . Τελικά εξοπλίσθηκαν με μεγάλες θυσίες –λόγω της μεγάλης φτώχειας και της έλλειψης ανδρών- τέσσαρες. Πρώτα εξοπλίσθηκαν δυο από αυτές. Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1570 έγινε η εκλογή των δυο σοπρακόμιτων, του Πέτρου Μπούα και του Χριστόφορου Κοντόκαλη. Και στις 20 Φεβρουαρίου του 1571 επακολούθησε η εκλογή του Γεωργίου Κοκκίνη και του Στυλιανού Χαλικιόπουλου .

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1571 τέσσερες επανδρωμένες γαλέρες με 300 Κερκυραίους , και σημαία με τον Άγιο Σπυρίδωνα προσετέθησαν στον ενωμένο χριστιανικό στόλο που μια μέρα πριν είχε καταφθάσει με τον επικεφαλής του Don Juan Αυστριακό στην Κέρκυρα. Εκτός όμως από αυτές τις γαλέρες οι Κερκυραίοι εξόπλισαν αυθόρμητα και άλλα μικρότερα σκάφη που ήλθαν ως αρωγοί στην ναυμαχία. Σε ένα μάλιστα από αυτά καπετάνιος ήταν κάποιος συμπατριώτης τους ονόματι Πετρόπουλος .

Η γαλέρα του Γεώργιου Κοκκίνη (Giorgio Cochini) ήταν η «San Michele da Venezia» . Ακολούθησε τον Alvaro de Bazan μαρκήσιο Santa Cruz, και αν και ανήκε μαζί με άλλες 29  γαλέρες στην εφεδρεία που έφερε λευκές σημαίες, είχε άμεση και καθοριστική εμπλοκή στην ναυμαχία καθώς εφοδίαζε συνεχώς με πυρομαχικά και πολεμιστές τόσο το αριστερό κέρας όσο και το κέντρο, Η γαλέρα του Κοκκίνη είχε επιπλέον σημαία κόκκινη με άσπρο σταυρό, ίδια δηλαδή με αυτήν της Capitana της Μάλτας.. Ο Κοκκίνης αιχμαλώτισε μετά από σκληρό αγώνα, έδεσε κι έσυρε την γαλέρα του Marin reis , και παράλληλα ήλθε αρωγός και σε άλλες γαλέρες που έχρηζαν βοήθειας .

Ο Χριστόφορος Κοντόκαλης ήταν παρών με την γαλέρα «Christo da Corfu»  και στοιχήθηκε με τον Agostino Barbarigo στην αριστερή πτέρυγα που έπαιξε σημαντικό ρόλο καθώς ενεπλάκη προς τα βόρεια, προς την πλευρά της ξηράς, με τον Σιρόκο. Μάλιστα κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει την Capitana της Ρόδου με κυβερνήτη τον Hasan reis  και την οδήγησε με όλο το πλήρωμά της στην Κέρκυρα.

Ο Κοντόκαλης για να έχει εκλεχθεί σοπρακόμιτος, κυβερνούσε κοινοτική γαλέρα. Ήταν εξέχον μέλος καθώς από το 1556 έως το 1595 αναφέρεται συνεχώς στις πράξεις της κερκυραϊκής κοινότητας από μέλος του συμβουλίου, μέχρι esattor della magnifica comunita, proveditor al fondego, capitolare, σύνδικος, σοπρακόμιτος και cavalier . Το ότι η γαλέρα δεν ήταν δική του αλλά την εξόπλισε εγκαταλείποντας την οικογένειά του και την περιουσία του «να ερημωθεί» , συνάγεται και από την αναφορά του προς τον Δόγη όπου ζητεί να του παραχωρηθούν έσοδα από τα ιχθυοτροφεία του Βουθρωτού. Επίσης από την ίδια αναφορά συνάγεται πως ήταν κυβερνήτης σε περισσότερες της μιάς γαλέρες

Ο Στυλιανός Χαλικιόπουλος, ευγενής κι αυτός, είχε τη γαλέρα «L’ Angelo di Corfu»  την οποία για χρόνια συντηρούσε με δικά του έξοδα . Τόσο αυτός, όσο και ο Πέτρος Μπούας που είχε τη γαλέρα «L’ Aquilla di Corfu» συντάχθηκαν με την πτέρυγα τη δεξιά με επικεφαλής τον Andrea Doria μαζί με άλλες 49  γαλέρες με πράσινες σημαίες. Το δεξί κέρας έπλεε προς τον νότο με πορεία εξακολουθητική έκκεντρο, ακολουθώντας τον ορκισμένο εχθρό του Ουλούτζ Αλή (Uluc Ali Pasa). Το γεγονός αυτό επέτρεψε στον Ουλούτζ να στραφεί με ταχύτητα και απότομα στο επικίνδυνο χάσμα, να υπερφαλαγγίσει και να συντρίψει το ανυπεράσπιστο άκρο της πτέρυγας του Doria, αλλά και το δεξί άκρο του κέντρου. Μέσα σε φωτιά και μαζί με άλλες γαλέρες κατελήφθη, μετά από ηρωική αντίσταση, κι αυτή του Μπούα ο οποίος  είχε το ίδιο τέλος με αυτό του Bragadin στην Κύπρο . Η γαλέρα του οδηγήθηκε στην Ναύπακτο από άλλες μωαμεθανικές που. Όμως, εκτός από το φρικτό τέλος των ανδρών του Πέτρου Μπούα και οι άλλες κορφιάτικες γαλέρες μέτρησαν μεγάλες απώλειες.

Τόσο ο Κοκκίνης, όσο και ο Κοντόκαλης τιμήθηκαν με το παράσημο του Cavalier στις 21 Ιουνίου του 1572 για την προσφορά τους στη Γαληνοτάτη από τον Δόγη Alvise Moncenigo I.  Επιπλέον τιμήθηκε και ο νεκρός Πέτρος Μπούας για την συμβολή του στην νίκη. Οι τιμές αποδόθηκαν στο πρόσωπο του αδελφού του.

    Ιδιαίτερης μνείας τυγχάνει ο Κερκυραίος Πέτρος Λάντζας  κατά το αμέσως προ –αλλά και μετά- της ναυμαχίας διάστημα. Τυχοδιωκτική μορφή συνεργάστηκε με τους κουρσάρους των Ισπανών αντιβασιλέων της Ιταλίας και από το 1568 απέσπασε Άδεια Ελεύθερης Ναυσιπλοΐας αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να κατασκοπεύει τις κινήσεις των μωαμεθανικών πειρατικών -και μη- δυνάμεων στο Ιόνιο, ιδιαίτερα στις περιοχές από  Κέρκυρα μέχρι Ναύπακτο. Συμμετείχε σε παράτολμες επιχειρήσεις και λίγο πριν την ναυμαχία με δυο φούστες και μερικά μεταγωγικά πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίθεση στο Δέλβινο από όπου άρπαξε μεγάλο αριθμό αλόγων και τα πήγε στην Κέρκυρα. Σκότωσε τον Τούρκο διοικητή της Παραμυθιάς, έναν μπέη στα Γιάννενα, τον τοπικό βοεβόδα της Πρέβεζας κι αφού λεηλάτησε δεκάδες χωριά στην ενδοχώρα μετέφερε τα τρόφιμα στην λεηλατημένη από τον Ουλούτζ Αλή Κέρκυρα όπου μετετράπη σε τοπικό ήρωα και, αργότερα, καθώς τα συμφέροντά του ήταν ενάντια των Βενετών, στράφηκε και κατά των Κερκυραίων.

Μέσα από έγγραφα αιτήματα προς την βενετική κυβέρνηση πληροφορούμεθα την παρουσία και άλλων Κερκυραίων ήσσονος σημασίας ως προς την ναυτική ιεραρχία. Ένας από αυτούς ήταν ο άνδρας της κόρης κάποιου Γκιόλμα, κυβερνήτη φρεγάτας υπό τις διαταγές του capitano al Golfo Marco Querini. Ο γαμπρός του Γκιόλμα είχε αιχμαλωτιστεί στην ναυμαχία όπου υπηρετούσε ως comito στη γαλέρα του magnifico Vicenzo Maria de Priuli .

Μετά από απόφαση της Βενετικής Γερουσίας,  έλαβε μέρος και ο Κορφιάτης Πέτρος Καραβέλλας του ποτέ Δήμου . Με δικά του έξοδα είχε εξοπλίσει φούστα με 20 πάγκους και μάλιστα δεν είχε πληρωθεί άμεσα από την Βενετία, γεγονός που ανέφερε σε αίτημά του προς απόδοση οφειλομένων .

Διάφορες υπηρεσίες προσέφεραν και οι Δομήνικος γιός του ποτέ Πέτρου ως «comito» σε βενετική γαλέρα σε όλες τις φάσεις του Δ΄ Βενετοτουρκικού πολέμου και ο Δήμος Πολίτης μαζί με τα δυο αδέλφια του υπηρέτησαν στη γαλέρα του Πέτρου Μπούα και βρήκαν φρικτό τέλος .

Ένας από τους Κερκυραίους που υπηρετούσαν στην γαλέρα του Μπούα ήταν ο Θεόδωρος Πικέρνης από τους Καλαφατιώνες, ο οποίος αντικατάστησε τον υπόχρεο σε θητεία Αντώνιο Μαύρο από τους Κουναβάδες .

ΖΑΚΥΝΘΙΟΙ

Συνολικά έλαβαν μέρος τέσσαρες γαλέρες και όλες έφεραν σημαία και με τον Άγιο Ιωάννη . Η βενετική είχε κυβερνήτη τον σοπρακόμιτο Αντώνιο Κουτούβαλη ,. Οι άλλες τρεις γαλέρες είχαν κυβερνήτες τους Νικόλαο Μονδίνο, Δημήτριο Κομμούτο και Μάρκο Σιγούρο. Οι Διονύσιος Ρώμας, Κ. Καιροφύλας, Ι. Χασιώτης και Π. Χιώτης αναφέρουν επίσης ως κυβερνήτη ιδιόκτητης γαλέρας τον Νικόλαο Φωσκάρδη .

Στη γαλέρα του Μονδίνου «Nostra Signora di Zante»  που κατετάχθη στην αριστερή πτέρυγα με τον Barbarigo πολέμησαν πέντε αδελφοί Φωτεινού . Οι τέσσαροι σκοτώθηκαν και ο Αλέξανδρος πληγώθηκε .

Ο κυβερνήτης ιδιοκτήτης Μάρκος Σιγούρος  είχε την γαλέρα «Guiditta di Zante» - «Ιουδήθ» . Αυτή έφερε ακροστόλιο μια γοργόνα που διασώζεται σήμερα στο Μουσείο Διονυσίου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων. Μαζί του πολέμησε και ο γιός του Μαρίνος. Η «Ιουδήθ» ανήκε στη δύναμη του κέντρου με επικεφαλής τον Don Juan και τον Venier κι έφερε σημαία κυανή.

Επίσης έλαβε μέρος ο Ιωάννης (Zuanne) Μοντσενίγο με δική του γαλέρα. Μαζί του πολέμησε «aventuriero» ο ένας από τους δυο γιούς τού Θωμά Μοντσενίγου, ο Φραγκίσκος. O πατέρας είχε αναλάβει την πολιτοφυλακή στη Ζάκυνθο και ο άλλος γιός του, Αλέξιος Μοντσενίγο πολέμησε στη γαλέρα του Μονδίνου .

Ο Χριστόφορος Μοντσενίγο, ευγενής κι αυτός, γιός του Ιωάννη που υπηρέτησε στη φρουρά της Ζακύνθου, ακολούθησε κι αυτός τους συμπατριώτες του στην ναυμαχία. Προηγουμένως είχε υπηρετήσει ως σημαιοφόρος στο ελαφρύ ιππικό (compania greca)  .

Ο Ζακύνθιος Ιωάννης Κοντοκάλης υπηρέτησε κι αυτός άλλοτε ως κυβερνήτης φρεγάτας, άλλοτε ως προμηθευτής τροφίμων για τις ανάγκες του στόλου, άλλοτε ως κατάσκοπος, άλλοτε ως ταχυδρόμος. Οι πληροφορίες αυτές, αν και αχρονολόγητες, δίδονται από τον ίδιο σε αίτημά του προς την βενετική κυβέρνηση το 1585 ..

Καθοριστική για την έκβαση ήταν η προσφορά του Γεωργίου Μινώτου, Ζακυνθίου, στον οποίο ανέθεσε την αρχηγία, εκγύμναση και πειθαρχία των στρατολογηθέντων για την ναυμαχία Ζακυνθίων στις 22 Ιουνίου 1571 ο προβλεπτής Ζακύνθου Paolo Contarini . Ισάξια προσφορά είναι και αυτή του Άγγελου Σαλβιάτη που το καλοκαίρι ενίσχυσε την άμυνα της Ζακύνθου  και διατηρούσε στενές σχέσεις με τους Ισπανούς στη Σικελία .

ΚΕΦΑΛΛΗΝΕΣ

Μέσω πηγών έχει διατυπωθεί η άποψη πως αρματώθηκαν τρεις γαλέρες από την Κεφαλλονιά (tre galie)  , αλλά και πως «η Κεφαλονιά θα λάβει μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου με μια γαλέρα της Κοινότητας, αλλά και κάποιες ιδιωτικές» .

Ο θαλασσοπόρος  Ιωάννης Απόστολος Φωκάς Βαλεριάνος γνωστός ως Juan de Fuca  επιλέχθηκε από τον Φίλιππο Β΄, να πλοηγήσει την ναυαρχίδα «Reale» στην οποία επέβαινε ο 27χρονος τότε αδελφός του, o Don Juan και ως εκ τούτου μπορεί να συμπεριληφθεί στους Επτανήσιους που συμμετείχαν στην ναυμαχία.

Μαρκαντόνιος Τζιμάρας . Δισέγγονος του Νικολάου , γενάρχη του οίκου και γιός του μηχανικού του Κάστρου Αγίου Γεωργίου . Η γαλέρα του «Εσταυρωμένος και δυο δένδρα»  είχε ζωγραφιστό σταυρό  και πλήρωμα ναυτικούς Κεφαλλήνες .

Ο Ιωάννης Τζιμάρας, γιός του Μάρκου, συμπολεμιστής του στην ναυμαχία, και πρεσβευτής της κοινότητας , έγινε ισόβιος πάτρωνας της Ι.Ν. Σισσίων. Οι Pignatorri και ο Κωστής Λοβέρδος αναφέρουν πως η γαλέρα κατά την συμπλοκή περικυκλώθηκε από δυο εχθρικά πλοία, πολέμησε και με τα δυο και κατόρθωσε να βυθίσει το ένα –το άλλο το κυρίευσε -. Ενώ βυθιζόταν τραυματίστηκε θανάσιμα ο Μαρκαντόνιο και το πλήρωμα του πλοίου του άρχισε να αποθαρρύνεται. «Τότε ο γιός του Ιωάννης με τόλμη έλαβε το ξίφος του πατέρα του και έσπευσε και ενεψύχωσε όλους. Περιφρονήσαντες τον θάνατον ήραντο νίκη περιφανή και κυριεύσαντες πλοίον εχθρικόν, απήγαγον εις Κέρκυραν  όπου ο Μαρκαντώνιος επέθανε από το επικίνδυνον τραύμα..

Χριστόφορος ή Χριστόδουλος Κρασσάς : Τριηράρχης που διέμενε στο Εξώμπουργκο (Προάστιο) Κάστρου Αγίου Γεωργίου. Το 1563 ήταν πρεσβευτής της Κεφαλλονιάς στην Βενετία και το 1583, πρεσβευτής πάλι, απαντά ως «μεγαλοπρεπής» . Η γαλέρα του «Santa Vergine de Venezia»   (Αγία Βιργινία) είχε ακροστόλιο γλυπτή απεικόνιση της Παναγίας  και πολέμησε στην αριστερή πτέρυγα στο πλευρό του Agostino Barbarigo  ανάμεσα σε άλλες 51  γαλέρες με σημαίες κίτρινες. Το κέρας αυτό έπλεε κοντά στην ακαρνανική ακτή, -όσο το επέτρεπε ο βυθός, γεγονός που γνώριζαν οι πιλότοι που ήταν Έλληνες και ήξεραν πολύ καλά τις ακτές-, για να μην υπάρχει κενό μεταξύ στόλου και ακτής και υπερφαλαγγίσει η πτέρυγα του Μεχμέτ Σιρόκο που ηγείτο του δεξιού εχθρικού. Τελικά η πτέρυγα των χριστιανών υπερίσχυσε.

Γραμματικός του πλοίου του Χ. Κρασσά «Santa Vergine de Venezia» ήταν ο Ζαχαρίας δε Μοντεσάντο . Απαντά και σε νοταριακές πράξεις  με τον χαρακτηρισμό μισέρ και χαίρει εκτιμήσεως ως μάρτυρας και εκτιμητής.

Συμμετέχει στην ναυμαχία και ο Ιωάννης Βαπτιστής Μεταξάς . Οι Pignatorri σημειώνουν για αυτόν χαρακτηριστικά: «Ήταν (ο Τζοβάνι Μπατίστα Μεταξά) ο πρώτος που διακρίθηκε, γνωστός για την αξία του, επικεφαλής 200 συμπατριωτών του στρατευμένων για την πατρίδα τους, πέτυχε τα πιο κολακευτικά και επάξια χειροκροτήματα και την αναγνώριση του βαθμού που του δόθηκε ως κυβερνήτη. Γνωρίζοντας αυτός ότι η δωρεά χρημάτων είναι ωφέλιμη σε καιρό πολέμου, δάνεισε το ποσό των 4.125 reali, ποσό σεβαστό για το Θησαυροφυλάκιο κατ’ αυτήν την εποχή και κατ’ αυτές τις συνθήκες» .

Ο Αθανάσιος από την Κεφαλλονιά (Dalla Zaffalonia) χρησιμοποιείτο από τον Sebastian Venier ως κατάσκοπος πριν από την ναυμαχία. Αιχμαλωτίσθηκε όμως από τον περιβόητο πειρατή Kara Koza, αλλά δραπέτευσε και γύρισε στη γαλέρα του Daniel Barbarigo με την οποία βρέθηκε στην ναυμαχία μαζί με τρία αδέλφια του τα οποία έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας .

Ιωάννης Λούζης . Αναφέρεται από τον Νικ. Τζουγανάτο, άγνωστο όμως από ποια πηγή.

Νικόλαος και Δημήτριος Λούζης αναφέρονται από τους Τσιτσέλη , Pignatorri , Λοβέρδο Κωστή, Χασιώτη, Καιροφύλα . Lusi Dimitri capitano και Lusi Nicolo capitano απαντάμε στα Πρακτικά του Συμβουλίου Κεφαλληνίας του 1593 . Όμως ο Δημήτριος ήταν capitano stradia (στρατεύθηκε στην Δαλματία το 1541 λένε οι Pignatorri Σταμάτιος Βολτέρας . O Tσιτσέλης, εκτός από αυτόν , αναφέρει ως τριηράρχη και τον Ευστάθιο, ενώ ο Μανουήλ ανδραγάθησε στην Ναύπακτο το 1572 (;) . Ο Βολτέρας συμμετείχε και στο Συμβούλιο Κεφαλληνίας το 1593 . O Σταμάτιος απαντά ως «ευγενής μισέρ» σε νομικές πράξεις και είχε «εργαστήρι» ο «τιμιώτατος αφέντης μισέρ» στο Κάστρο Αγίου Γεωργίου .

Φωκάδες: «Γαλέρες υπό τους Φωκάδες» αναφέρει πως συμμετείχαν ο Ακαδημαϊκός Αθανασιάδης Νόβας  χωρίς να αναγράφει ονόματα . Fuca capitanο ήταν μέλος στο Συμβούλιο Κεφαλληνίας το 1593 .

Αγαπητός Λοβέρδος: Ο Ηλ. Τσιτσέλης αναφέρει, εκτός από τους: Μάρκο Τσιμάρα και τον υιόν του Ιωάννη, Νικόλαο Λούζη, Σταμάτιο Βολτέρρα, Χριστόφορο Κρασσά και άλλους τριηράρχες και πολεμιστές, και τον Αγαπητό Λοβέρδο. Ειδικά για τον Λοβέρδο τις πληροφορίες του αντλεί από περγαμηνή που σωζόταν στους Λοβέρδους Μικελακάτους μέχρι το τέλος του 18ου αι. οπότε και κάηκε .

Δράκος Αμπατιέλος: Κωπηλάτης στη γαλέρα του Χρ. Κρασσά –ως αναφέρει ο κ. Μαραγκάκης-. Τραυματίστηκε κατά την ναυμαχία και πιθανόν πέθανε. Στις 10 Οκτωβρίου 1571 συνέταξε τη διαθήκη του στο Δραγομέστο  με μάρτυρες τους: Τζώρτζη Βολτέρα Ευγενή, -δεν τον αναφέρει ο Τσιτσέλης στους Βολτέρα-, και Αλιβίζη Πετρίτζη.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινιστεί το εξής : Στον επίσημο κατάλογο, τον οποίο δείξαμε άνωθεν, συμπεριελήφθησαν οι επιφανείς Επτανήσιοι, οι οποίο είχαν λάβει επίσημα από τη Βενετία τον τίτλο του «Σοπρακόμιτου». Αυτοί είχαν γαλέρες και στον κατάλογο δεν αναφέρονται άλλοι επτανήσιοι, οι οποίοι συμμετείχαν με μικρότερα σκάφη, όπως φούστες και γαλιότες. Ανακαλύψαμε τρεις εξ’ αυτών οι οποίοι συμμετείχαν αλλά δεν καταγράφονται. Τον Αντώνιο Κουτούβαλη και Δημήτριο Κομούτο από τη Ζάκυνθο, και τον Οφιομάχο από την Κέρκυρα. Ενδεχομένως λοιπόν να υπήρξαν και άλλοι. Υπογραμμίζουμε πως για να αποκτήσει κάποιος τον τίτλο «Σοπρακόμιτος», έπρεπε να έχει τίτλο ευγενείας.

Κατά την ιστορία του Ελληνικού Έθνους σημαντική συμβολή στον εξοπλισμό των πλοίων και στη χρηματοδότηση της αποστολής είχαν οι: Πέτρος Αυγουστίνης, Ιωάννης Δαπιράς, Ανδρέας Καλλέργης, Γεώργιος Καλλέργης, Δράκος Μακρής, Ανδρέας Στρατηγός, Γεώργιος Γαβράς, Αντώνιος Ευδαιμονογιάννης, Μανούσος Θεοτοκόπουλος (αδελφός του περίφημου ζωγράφου). Κ.α. Σημειώνουμε πως οι πιο πάνω αναφερόμενοι δεν είναι όλοι επτανήσιοι, αλλά ένας σημαίνον αριθμός από γαλέρες ήλθαν από την βενετοκρατούμενη Κρήτη.

Η Γαλέρα του Π. Μπούα πυρπολήθηκε και ο ίδιος με όλο το πλήρωμα βρήκαν τον θάνατο. Το ερώτημα πόσοι επτανήσιοι έχασαν την ζωή τους; Οι νεκροί επτανήσιοι στη βιβλιογραφία διαφέρουν από εκτίμηση σε εκτίμηση. Ένα μπορούμε να θεωρήσουμε σίγουρο ότι ήταν αρκετοί.

Οι νεκροί καθολικών ευγενών θάφτηκαν στην εκκλησία των Annunziata στην Κέρκυρα (μεταφέρθηκαν μετά τον βομβαρδισμό των Γερμανών στις 13 Σεπτεμβρίου 1943 στο καθολικό νεκροταφείο στην Κέρκυρα) ενώ οι ευγενείς νεκροί της Ορθόδοξης θρησκείας θάφτηκαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. με το όνομα "Dei Vechi" και οι μη ευγενείς σε μια μικρή εκκλησία έξω από τα τείχη της Κέρκυρας που ονομάζεται "Dei martiri" . Πολλοί Οθωμανοί κρατούμενοι, ιδιαίτερα οι πολύ εξειδικευμένοι και πολύ εκπαιδευμένοι τοξότες και ξυλουργοί, σκοτώθηκαν από τους Ενετούς, και οι δύο ειδικότητες για να εκδικηθούν τους κρατουμένους που σκοτώθηκαν από τους Τούρκους σε προηγούμενες περιπτώσεις, και για να αποτρέψουν την τουρκική ναυτική ανάκαμψη. Στη συνέχεια, τα πλοία επέστρεψαν στη Νάπολη. Η σημαία της τουρκικής ναυαρχίδας του Alì Pascià, που ελήφθη από δύο πλοία των Ιπποτών του Santo Stefano, το "Capitana" και το "Grifona", βρίσκεται στην Πίζα, στην εκκλησία αυτής της τάξης .(6)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. 1)Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίωνhttp://zakynthos-museumsolomos.gr/i-naumaxia-tis-nafpaktou.html
2. 2)O.π.
3. 3)Ο.π
4. 4)Ο.π
5. 5)https://it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Lepanto
6. 6)Kenneth Meyer Setton στο βιβλίο του «The Papacy and the Levant 1204-1571»,

Οι μισιονάριοι (ιταλ. <missionario) ήταν ιεραπόστολοι της καθολικής και της προτεσταντικής Εκκλησίας. Αξιόλογη δράση στην επαναστατημένη Ελλάδα είχαν και οι Αμερικανοί μισιονάριοι. Ο νησιωτικός χώρος είτε είχε απελευθερωθεί είτε όχι ,ήταν το επίκεντρο της προσοχής τους για την ίδρυση σχολείων και την εφαρμογή των εκπαιδευτικών τους σχεδιασμών. Οι στόχοι τους επικεντρώνονταν στην άποψη ότι θα εύρισκαν πρόσφορο έδαφος λόγω της μακρόχρονης υποδούλωσης της Ελλάδας στην Τουρκία, της γενικότερης αμορφωσιάς του πληθυσμού και την χαλάρωση της Ορθοδοξίας με τα σκάνδαλά της. Πίστευαν σε μια γενικότερη αναγέννηση της χριστιανικής Ανατολής.. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκαν εταιρίες με μεγάλα χρηματικά ποσά από ίδια κεφάλαια και υψηλές προσφορές. Δύο από αυτές ήταν η American Board of Commissioners for Foreign Missions (ABCFM) η οποία από τα 1827 έδρασε στην Ελλάδα καθώς και η Αγγλική London Missionary Society.

Η προτεσταντική διείσδυση: Στην περίοδο της βρετανικής προστασίας έρχονται στην Κέρκυρα προτεστάντες μισιονάριοι, στο γενικότερο σχέδιο του εκπροτεσταντισμού της Εκκλησίας της αναγεννώμενης Ελλάδος. Προέρχονταν κυρίως από την Αγγλία και την Αμερική («Αγγλοαμερικανούς» τους αποκαλούσε ο λαός) και ανήκαν σε καλβινίζουσες πρεσβυτεριανές παραφυάδες της πολυδαίδαλης προτεσταντικής οικογένειας. Στην Κέρκυρα έδρασαν ιδιαίτερα οι Βαπτιστές (βασικός σταθμός για όλη την Ελλάδα) και η οποία με τις μεταφράσεις της Γραφής έδινε δύναμη στα χέρια των μισιοναρίων και διευκόλυνε το έργο τους. Ιδρύθηκε (1819) και Ιόνια Βιβλική Εταιρεία με αντιπρόεδρο το μητροπολίτη Μακάριο. Ο λαός έβλεπε με δυσπιστία τις προτεσταντικές ενέργειες, τις οποίες μάλιστα συνδύασε με τη δράση της Θεολογικής Σχολής και του Ιεροσπουδαστηρίου (υπήρχε αποδεδειγμένα φιλοπροτεσταντική τάση επί διευθύνσεως Ν. Βάμβα 1828-1823).(  1)

Στις σκέψεις τους επικρατούσε η άποψη «Η ακραία έλλειψη βιβλίων στα νεοελληνικά, αποδίδεται  στο ότι τα αμερικανικά γραπτά στα νεοελληνικά, γίνονταν πολύ αποδεκτά και εάν μετέφραζαν βιβλία στην τρέχουσα γλώσσα θα είχαν πρόσβαση στο λαό» Οι προτεστάντες θεωρούσαν και θεωρούν ότι η Ορθόδοξη εκκλησία βρισκόταν και βρίσκεται σε µία διαρκή κατάπτωση και διαφθορά, χάριν της εµµονής της σε ειδωλολατρικά στοιχεία όπως οι δεισιδαιμονίες, οι τελετουργικοί θεατρινισμοί, η λατρεία των εικόνων και η χρησιμοποίηση µιας ακατάληπτης από το λαό γλώσσας. Σκοπός τους λοιπόν ήταν η απαλλαγή της Ορθόδοξης Εκκλησίας από όλα αυτά τα στοιχεία και η αναµόρφωσή της.(2)

 Όσον αφορά το ύφος των ελληνικών μεταφράσεων που τυπώνονται στη Μάλτα, οι ιεραπόστολοι παραδέχτηκαν ότι οι πρώτες επιχειρήσεις τους ήταν
όχι της υψηλότερης ποιότητας αλλά από τότε που ο κ. Πετροκόκινκος έγινε μέλος αυτές είχαν βελτιωθεί σημαντικά. Ο Πετροκόκινκος έγραψε στον
 Νεόφυτο Βάμβα το 1831 και του έστειλε διάφορα κομμάτια ζητώντας να σχολιάσει την ποιότητα των μεταφράσεων. Εξήγησε   ο Βάμβας ότι το αντικείμενο του δεν ήταν να μεταφραστεί στα ελληνικά τα πριν από δύο ή τριακόσια χρόνια, αλλά αυτά που οι Έλληνες μιλούσαν σήμερα και να παίρνουν  ως μοντέλα τον Κοραή, Βάμβα και Ιλαρίωνα (3)

  Πρώτος στο νησί της Κέρκυρας φαίνεται  ότι δραστηριοποιήθηκε ο Άγγλος Isaac Lowndes της London Missionary Society. Στηριζόμενος στο Σύνταγμα των αγγλοκρατούμενων Ιονίων Νήσων που δεν του απαγόρευε να κάνει κήρυγμα στο σπίτι του, ίδρυσε ένα κατηχητικό σχολείο στην κατοικία του ,με δάσκαλο Έλληνα ιερέα υπό την επίβλεψή του οποίου 40 περίπου παιδιά παρακολουθούσαν μαθήματα με κύριο σχολικό εγχειρίδιο την Καινή Διαθήκη στα νέα ελληνικά. Παράλληλα, το τυπογραφείο τους στην Μάλτα επιμελούταν εκδόσεις σχολικών και θρησκευτικών βιβλίων καθώς και μεταφράσεις της Αγίας Γραφής στην κοινή νέα ελληνική γλώσσα. Το γεγονός αυτό θα ψυχράνει έτι περαιτέρω τις σχέσεις των μισιονάριων με την ελληνική εκκλησία καθώς το γενικότερο σχέδιο ήταν ο εκπροτεσταντισμός της. Λαμβάνοντας υπόψη τις ποικίλες συνθήκες που επικρατούσαν στους κατά τόπους ιεραποστολικούς τους σταθμούς οι προτεστάντες ιερωμένοι αποφάσισαν να δημιουργήσουν το δικό τους εκδοτικό πιεστήριο στο νησί της Μάλτας το 1822. 

Η δράση τους γίνεται πλήρως αντιληπτή από την πιο κάτω επιστολή από την Κέρκυρα του Isaac Lowndes.

Από τον Rev. J. Lowndes, Κέρκυρα.
Χαίρομαι που λάβαμε £ 100 από την «Θρησκευτική Εταιρεία ηθικοθρησκευτικών φυλλαδίων»  και  τίθενται στη διάθεση του κ. Γουίλσον και εμού, για την προετοιμασία και την εκτύπωση φυλλαδίων στην ελληνική και αλβανική γλώσσα. Ο «ΧΡΥΣΟΥΣ ΚΑΝΟΝΑΣ» μεταφράστηκε στην αλβανική γλώσσα, από τον Αρχιεπίσκοπο της Χαλκίδας, ο οποίος είναι γέννημα  της Αλβανίας · Αυτός τώρα κάνει τη μετάφραση στο «Δόγμα του Σταυρού»" . Έχω το «Η Μεγάλη ερώτηση που απαντήθηκε», έτοιμο για τον τύπο, σε νέα Έλληνικά και πρόκειται να σταλεί στη Μάλτα , αλλά  προτείνω να εκτυπώσω τα
ηθικοθρησκευτικά φυλλάδια στην αλβανική γλώσσα εδώ.  Συμφωνώ πλήρως μαζί σας ως τη χρησιμότητα της εκτύπωσης μικρών φυλλαδίων γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορούμε, με μικρότερο κόστος, να παρέχουμε μεγαλύτερη ποικιλία, η οποία είναι πολύ επιθυμητή.
Έχω κυκλοφορήσει σχεδόν όλα τα ηθικοθρησκευτικά φυλλάδια που εκτύπωσα εδώ, και πολλές εκατοντάδες εκτός. Ήταν στη Ζάκυνθο που εργαζόταν ένας φτωχός άνθρωπος για να διανείμει τα φυλλάδια όπως σας ενημέρωσα προηγουμένως, έτσι κέρδισε ένα μέσο διαβίωσης με αυτόν τον τρόπο · Από τότε που ήρθα εδώ έχω προμηθεύσει αυτόν διάφορες στιγμές, και έτσι η κυκλοφορία συνεχίζεται. Στην Κέρκυρα έχω ένα άτομο που εργάζεται με τον ίδιο τρόπο και μέσω αυτού μοιράζουμε περίπου σαράντα ηθικοθρησκευτικά φυλλάδια κάθε εβδομάδα. Θεωρώ αυτή τη μέθοδο ειδικά προσαρμοσμένη για να απαντά σε έναν καλό σκοπό, με τρεις τρόπους: α)Τα ηθικοθρησκευτικά φυλλάδια κυκλοφορούν,. β)ένας φτωχός ανακουφίζεται. και γ)τα
 άτομα που τα λαμβάνουν πληρώνουν κάτι για αυτό, και  είναι περισσότερο πιθανό να εκτιμηθούν. Πρόσφατα επισκέφτηκα κάποια χωριά σε αυτό το νησί,
και μοιράστηκαν αρκετές εκατοντάδες φυλλάδια. Οι άνθρωποι ήταν σχεδόν έτοιμοι να απορροφήσουν αυτά. και από την επίσκεψή μου, έχω διαβιβάσει περισσότερα από νέα διακόσια σε τρία χωριά, στα οποία υποσχέθηκα ότι θα στείλετε μια επιπλέον προμήθεια. Πριν να έρθω στην Κέρκυρα, δεν υπήρχε σχεδόν ένα θρησκευτικό φυλλάδιο στο νησί, αλλά από τότε έχουν δοθεί πολλές χιλιάδες σε άτομα και διαβάζονται σε πολλά σχολεία. Προμηθεύω τακτικά αρκετούς δασκάλους, και αυτοί έρχονται από καιρό σε καιρό για περισσότερα ηθικοθρησκευτικά φυλλάδια

American tract magazine. v.1 (1824).

Η Δημιουργία της Ιονικής Βιβλικής Εταιρείας.

Ο Αιδεσιμότατος Dr. Pikerton , με ημερομηνία Ιούλιος 24,1819, μετέφερε στην Βρετανική και  Εξωτερικού Βιβλική Εταιρεία την πιο κάτω αναφορά για την δημιουργία της Βιβλικής Εταιρείας των Ιονίων Νήσων.

Στις 20 του παρόντος (μηνός), διάφοροι ντόπιοι συναντήθηκαν στο μεγάλο σαλόνι του μεγάρου του Βαρόνου Θεοτόκη, Προέδρου της Γερουσίας των Ιονίων Νήσων, με σκοπό να αναγγελθεί η ίδρυση της Ιονικής Βιβλικής Εταιρείας. Μεταξύ των παρευρισκομένων ήταν ο Έλληνας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, με μια αξιοσέβαστη ακολουθία, ο καθολικός Γενικός Βικάριος με αρκετούς χαμηλότερου βαθμού ιερωμένους, οι αξιωματούχοι του Ιονικού Κράτους και μέλη του δικαστικού σώματος  που ήταν ιδιαίτερα διακεκριμένοι. Επιπλέον προσήλθαν και πολλοί άλλοι ευγενείς και έτσι παρουσιάστηκε ένα σεβαστό σύνολο από πρόσωπα  διαφορετικών εθνών, τα  οποία ανήκαν σε διάφορες Χριστιανικές κοινότητες.

Ο Βαρόνος άρχισε τις εργασίες από μια ξεκάθαρη ανακοίνωση  των αρχών των Βιβλικών εταιρειών και τις σωτήριες επιρροές που είχαν. Αναφέρθηκε με λεπτομέρειες για την ταχεία τους ανάπτυξη σε όλο τον κόσμο, μιλώντας  για την επιτυχία στην Ρωσία και το πραγματικό θεάρεστο έργο που παρήγαγαν οι Ρώσοι από την στιγμή που μυήθηκαν στην Εταιρεία.

Ο Βαρόνος Θεοτόκης με πρόταση του Αρχιεπισκόπου ορίστηκε Πρόεδρος. Καθορίστηκαν επίσης οι αντιπρόεδροι, ένας ταμίας, δώδεκα διευθυντές και τρεις γραμματείς.

Το ποσό που συγκεντρώθηκε από τις εγγραφές ήταν 1025 δολάρια ( περίπου 250 λίρες) .(4)

(5)

Οι πρώτες εισηγητικές γραμμές της αναφοράς :

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΥΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ

Εν Κερκύρα ταις 17 Σεπτεμβρία 1820

Ο Το Εφορείον της Γραφικής Εταιρείας των Ιωνικων Νήσων εκπληρώνοντας τας υποσχέσεις του κάμνει γνωστήν προς την Εταιρείας την Επιστασίαν υπο του εδόθη δι όλον τον παρελθόντα χρόνον και υποβάλλει εν ταυτω εις το Κοινόν μίαν εργασίαν μετρίαν και τω όντι αξίαν χριστιανών.

 Η Γραφική Εταιρεία των Ιωνικων Νήσων έθεμελιώθη ταις 20 Ιουλίου του 1819 του Έτους (α) Πολλότατοι Γραικοί και Άγγλοι εσύντρεξαν με γενναίαν προθυμίαν εις ένα έργον το οποίον εις πολλά μέρη του Κόσμο επεχειρίσθησαν με ωφέλειαν χιλιάδες άνθρωποι εκλεκτοί και το ποιον έδιδε τόσον θρησκευτικόν  ζήλον εις τους κατοίκους ενός ωραιοτάτου μέρος της Ελλάδος ανυψομένους από νεογέννητον πολιτικήν ελευθερίαν

Ο θεμελιωτής επέτυχε δι όλου εις τας ελπίδας του. Η Ιωνική Εταιρεία αύτη έλαβε λαμπρά δώρα και συνεισφοράς ο αριθμός των Μελών της ηύξησε κατα αναλογίαν όπου η θεμελίωσής της έγινε γνωστή η ύπαρξής της επεκυρώθη καθ όλα από τον Παναγιώτατον Οίκουμενικόν Πατριάρχη Γρηγόριον τον τόσον ενάρετον και έκλαμπρον δια τας μαθήσεις του και αι εργασίαι αυτής εάν και κατά τον πρώτον τούτο χρόνον δεν έγιναν τόσον αξιόλογοι προς τα γειτονικά μέρη της δεν είναι όμως αμφιβολία ότι ωφέλησαν πολύ το εσωτερικών του Ιωνικό Κράτος

(α) Εις το Παλάτιον του ΒΑΡΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ και δυνάμει της ομιλίας του( ίδε το Ιωνικό και Γραφικών Συγγραμμάτιον 20 Ιουλίου 1820)

Το σημείον το πλέον βέβαιον της προόδου όπου έπρεπε να λάβη το σύστημα τούτο ήτον αι τιμίαι και ωφέλιμοι ανταποκρίσεις που έλαβε με μερικές Εταιρείας της Ευρώπης Μία μεγάλη και εκλεκτή ποσότης Αντιτύπων της Νέας Διαθήκης της εις γλώσσας διαφόρους, συντροφευμένη μνα μεγάλες αποδείξεις υπολήψεως και αγάπης της μητρικής Εταιρείας της Λόνδρας προς την Ιωνικήν Εταιρείαν εμψύχωσαν τους σκοπούς της, έστήριξαν τα έργα της οικονόμησαν τα χρήματά της και την έβαλαν ευθύς εις κατάστασιν ν ‘αποδείξη προς τους εγκατοίκους του Κράτους τούτο τα ευεργετικά αποτελέσματα ενός Καταστήματος, το οποίον έσυστήθη μεταξύ των Γραικών δια να διασπείρη το Ευαγγέλιον όπου είναι το ίδιον να είπη τινας την ρίζαν τήν βάσιν και την ισχύν του φυσικού δικαιώματος χωρίς του οποίου αι ανθρώπιναι δυνάμεις ήμπορουν μεν να υποδουλώσουν τους μυώνας και τα νεύρα αλλά δεν μπορούν ποτέ να κερδίσουν το πνεύμα και την καρδίαν

  Αι Συνελεύσεις του Ιωνικου Εφορείου έγιναν τόσον συνεχείς όσον εκρίθησαν αναγκαίαι δια την εκτέλεσιν των χρεών του Ο καθείς από τα Μέλητου είτε Ίων, είτε Άγγλος επρόσφερε μερικών σπουδών και επιμέλειαν δια να συμβοηθήση εις την ηθικήν αναγέννησιν των Απογόνων εκείνου του Έθνους, το οποίον έχει τόσον μέγα δικαίωμα να απολαμβάνη το σέβας των μεταγενεστέρων

Ο Θείος λόγος λοιπόν εις την καθομιλουμένην γλώσσαν εξηγείται σήμερον  είς πολλούς Ναούς  Ορθοδόξους του Κράτος τούτο καθαρός και ακέραιος. Επειδή δε αι μεταβολαί των περιστάσεων έφερον την πτώσιν αρκετά μέρους από τα εκκλησιαστικά καταστήματα και την πτωχείαν εις τες Ιερείς, δια τούτο το Εφορείον έκρινε χρέος το να διαμοιράση δωρεάν μερικά ίσα του Θείου Ευαγγελίου προς κάθε Ιερέα όπου εφημερεύει εις τας πτωχάς Εκκλησίας.- Μοναχοι Ιερείς Καλογραίαι άνθρωποι αφιερωμένοι εις την μοναδικήν ζωήν Διάκονοι ευσεβείς, Παιδαγωγοί ταπεινοί δεν ήθελαν να πιστεύεν το καλον όπου η Γραφική Εταιρεία έμελλε να διασπείρη μεταξύ των. Το Εφορείον σταθερό εις την θεμελιώδη βάσιν της Γραφικής Εταιρείας έδιαμοίρασε τα ιερά βιβλία χωρίς σημειώσεις χωρίς εξηγήσεις και χωρίς σχόλια..............

Από τις πρώτες αυτές γραμμές της αναφοράς φαίνεται το δέλεαρ των προτεσταντών προς τον διψασμένο Ελληνικό κοινό. Τα εκκλησιαστικά βιβλία στην καθομιλουμένη Ελληνική γλώσσα, όπως ζήτησε ο Βάμβας, τα βιβλία στέλνονται δωρεάν τυπωμένα και μεταφρασμένα κ.λ.π. Για τους Έλληνες των Ιονίων νήσων, μέσω της Αγγλικής Προστασίας, είναι ένα πολύ επιθυμητό δώρο. "Ο Θείος λόγος λοιπόν εις την καθομιλουμένην γλώσσαν εξηγείται σήμερον  είς πολλούς Ναούς  Ορθοδόξους του Κράτους τούτου καθαρός και ακέραιος."  Η θρησκεία τους δεν κινδυνεύει. Γιατί λοιπόν να μην καλοδεχτούν τη κίνηση αυτή. Είναι η εποχή λίγο πριν ξεσπάσει η Ελληνική επανάσταση. Στα 1798 στην Κέρκυρα, τυπώνεται ο "Θούριος " και ο ‘‘Ύμνο Πατριωτικό της Ελλάδος και όλη της Γραικίας, προς ξαναπόκτησιν της αυτών Ελευθερίας’’ του Ρήγα και ο"Ύμνος στον Μποναπάρτε" από τον Χριστόφορο Περραιβό, ο οποίος ήλθε στο νησί για να εντάξει μέλη στη Φιλική Εταιρεία. Στις 6 Απριλίου 1819, (με το παλιό ορθόδοξο ημερολόγιο) γράφτηκε στην Κέρκυρα η επίσημη διακήρυξη του επαναστατικού στόχου και η έκκληση προσήλωσης σ’ αυτόν. Το όλο κλίμα δείχνει ότι πλησιάζει η ώρα της δράσης.

Βρισκόμαστε στις 12 Δεκεμβρίου 1841. Η Κέρκυρα γιορτάζει την μνήμη του προστάτη της Αγίου Σπυρίδωνα. Η διοίκηση τις 29/12/1841 (17/12/1841 με το νέο ημερολόγιο) δημοσίευσε στην εφημερίδα Γκαζέττα Ιόνικα :

(6)

Η περιγραφή των επεισοδίων, σύμφωνα με την πιο πάνω δημοσίευση, έχει σε περίληψη ως εξής. Την ημέρα της εορτής του Αγίου μοιράζονται ιεραποστολικά έντυπα από τους προτεστάντες, στους πιστούς. Ο κόσμος εξανίσταται και επιτίθεται στον διανομέα ιεραπόστολο. Γίνονται επεισόδια στο σπίτι του, απελαύνεται από τη χώρα, συλλαμβάνονται κερκυραίοι ταραξίες. Δύο στοιχεία που σημειώνουμε είναι ότι δηλώνεται από την επίσημη Αρμοστεία ότι  ο ιεραπόστολος ήταν Αμερικανός και ότι τα έντυπα τυπωθήκαν στην Αθήνα.Τα στοιχεία αυτά σημειώνονται για να τονισθεί ότι αφενός τα Επτάνησα βρίσκονται υπό Αγγλική κυριαρχία, η  Αγγλική London Missionary Society είχε εγκατασταθεί στην Κέρκυρα με τον Rev. J. Lowndes και τα έντυπα τυπώνονταν είτε στην Αγγλοκρατούμενη Μάλτα είτε στην Κέρκυρα. Εδώ ίσως υπάρχει πολιτική σκοπιμότητα από τον Αρμοστή, για να μην έχει αντίδραση από τον Κερκυραϊκό λαό,  να παρουσιάσει τον ιεραπόστολο ως Αμερικανό και την εκτύπωση στην Αθήνα και όχι στη Μάλτα όπως ισχυρίζεται στην επιστολή του ο Lowndes .

Εκδίδονται επίσης από τη Διοίκηση Δηλοποιήσεις για Έκτακτα μέτρα, ευχολόγιο για ηρεμία στο νησί καθώς και συμπαράσταση Κερκυραίων Αγγλόφιλων στον Αρμοστή.

Κέρκυρα 28 Δεκεμβρίου 1841 (16/12/1841 με το καινούργιο ημερολόγιο)  Επειδή ανεφέρθησαν εις τον ΛΟΡΔΟ ΜΕΓΑΝ ΑΡΜΟΣΤΗ τα διατρέξαντα χθες το εσπέρας, δια τούτο η Αυτού Εξοχότης απεφάσισε να παρθούν τ’ ογληγορώτερον τ’ αναγκαία μέτρα προς κατάπαυσιν τοιούτων ερποζημίων συμβάντων. Όθεν ο υπογραμμένος επροστάχθη να γνωστοποιήση εις τους κατοίκους της Πόλεως ότι θα δοθούν οι πλέον θετικαί διαταγαί εις όλους τους Στρατιωτικούς, εκτός εκείνων οι οποίοι ευρίσκονται εις ενεργόν υπηρεσίαν, δια να απομακρύνωνται  από την Πόλιν και ν’ αποσύρωνται εις τους στρατώνας των εις την δύσιν του Ηλίου. Ο υπογραμμένος έχει περιπλέον προσταγήν να συστήση εις τους κατοίκους να μένουν εις τας οικίας των μετά την δύσιν του Ηλίου, και ενταυτώ δεν συγχωρείται εις αυτούς να κάμνουν συναθροίσματα, ή να περπατούν ενωμένοι εις τους δρόμους. Ο υπογεγραμμένος έχει προσταγήν να διατάξη ότι όλα τα Καφφενεία, όλα τα άλλα Εργαστήρια όπου πωλούνται πνευματώδη ποτά, τα Φαγητοπωλεία, Ξενοδοχεία και τα Καπηλειά, πρέπει να κλείουν καθημέραν τας ώρας 4 το απόγευμα και να μη ανοίγουν παρά τας ώρας 7 την αυγήν της ακολούθου ημέρας. Κάθε άλλο Εργαστήριον και τα Εμπορικά Μαγαζεία είναι πράγμα καλόν να κλείουν τας ώρας 6 το απόγευμα και τέλος είναι προσταγμένος ο υπογεγραμμένος να προσκαλέση τους κατοίκους ν’ απέχουν εις το εξής από κάθε άλλην απόπειραν, από την οποίαν ημπορούσε να ταραχθή η κοινή ησυχία, δια να μην αναγκασθή η Κυβέρνησις ν’ αναβάλη τους Πολιτικούς Νόμους και αντ’ αυτών να προκηρύξη τον Στρατιωτικόν Νόμον.

Έκτακτα μέτρα

Δημοσίευση και φιλοαγγλικής αναφοράς.

Θα εξετάσουμε στη συνέχεια τα γεγονότα όπως παρουσιάζονται από τον Ελληνικό και ξένο τύπο. Η Εφημερίδα Η ΣΦΗΚΑ γράφει:

Τονίζεται καθαρά πως πρόκειται για Άγγλο Μισιονάριο και αναφέρονται νεκροί από τις συγκρούσεις.

Από το τυπογραφείο της Μάλτας μεταδίδεται:

Oι πληροφορίες που δίδονται σ’ αυτήν τη δημοσίευση είναι πολλές. Οι συγκρούσεις κράτησαν  ημέρες (12-13-14-15 Δεκεμβρίου με το νέο ημερολόγιο). Υπήρχαν δύο νεκροί, ένας από κάθε μεριά των συμπλεκομένων. Οι συγκρούσεις ξαπλώθηκαν σε όλη την πόλη.  Η κραυγή του ιεραπόστολου ανέφερε το σώμα του Αγίου «μούμια».

 Για να καταλάβουμε τις απόψεις των προτεσταντών για τον

 Άγιο Σπυρίδωνα δημοσιεύουμε ένα τμήμα του βιβλίου του Wilson, S. S. (Samuel Sheridan), A narrative of the Greek mission, or, Sixteen years in Malta and Greece 1839

….Η επίσκεψή μου στην Κέρκυρα ήταν απολύτως επιτυχής, καθώς ο αδερφός Lowndes συνέπεσε πλήρως μαζί μου στο ότι ο Τύπος είναι, στην Ελλάδα , ο πιο αποτελεσματικός κινητήρας  και έχει χρησιμότητα.

Σε μια μέρα κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης στην Κέρκυρα, πούλησα τριάντα βιβλία ορθογραφίας και 200 ​​μικρότερα έργα, για έντεκα και μισό ισπανικό δολάριο  Με μια τέτοια επιτυχία,  βρήκα τώρα ότι μου έχουν απομείνει μόνο δεκαεπτά ορθογραφικά βιβλία. Γι 'αυτό έγραψα στη Μάλτα, ζητώντας να μπορέσω να βρω μια νέα προσφορά για να φτάσει στο νησί της Κεφαλονιάς, κάτι που πραγματοποιήθηκε πλήρως. Ο αναγνώστης έχει ήδη αντιληφθεί, ότι ο Άγιος Σπυρίδων, ο προστάτης άγιος της Κέρκυρας, ή, για να μιλήσω στη γλώσσα κάπως πιο γνήσιου παγανισμού, η θεατρική θεότητα αυτού του νησιού, οι ντόπιοι την λατρεύουν με φοβερή περίσσεια σεβασμού και θρησκευτικής εμπιστοσύνης. Πριν από μένα υπήρχε ένα έντυπο ψεύτικο έγγραφο, που παρουσιάζεται στην Ανατολή για να προσελκύσετε αφοσίωση και αφιερώματα. Το έντυπο περιέχει με ποιητική μορφή με λεπτομέρειες των θαυμάτων που αποδίδονται σε αυτόν τον άγιο, και αυτές οι ασυνήθιστες φούσκες κυκλοφορούν από τους απλούς ιδιοκτήτες των οστών του γέρου, μαζί με τους καρμελίτες μοναχούς και λαϊκούς

 Όταν εμείς υπενθυμίζω ότι με τέτοια πράγματα, στο Levant, φτιάχνουμε τα τρία τέταρτα του δόγματος των μαζών, πόσο προφανές  γίνεται, ότι οι Βρετανοί Χριστιανοί βρίσκονται κάτω από μια δυνατή φωνή για να έρθουν να δώσουν τη βοήθειά τους, για να  σώσουν τους νησιώτες από αυτό το συνονθύλευμα των παραπλανητικών καλογέρων.  Είναι μια επίκληση που ζητείται ιδιαίτερα από τον αναγνώστη. Ζητήθηκε ευγενικά επειδή μπορεί να θέλει ο καθένας να μάθει πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η μυθοπλασία, πόσο μακριά, για να προωθήσει τον εαυτό της.

Ξεκουραστείτε, μπορεί να είναι η προφητική φωνή του Αγίου Πνεύματος. Αφήστε τα «ψεύτικα θαύματα» τουλάχιστον φωνάζει, για να ανοίξει τα μάτια των Προτεσταντών. «Πιστές χριστιανικές ψυχές! αν θέλετε τα δώρα του παράδεισου, ορμήστε ως υποκατάστατο του Μεγάλου Σπυρίδωνος ακολουθώντας τα βήματα του Ηλία και της Ελισαίας»

  Ο Σπυρίδων έχει εξουσία πάνω στη φωτιά, αέρα, γη και νερό. Θεραπεύει τον πόνο στο κεφάλι, καταστρέφει τα είδωλα, μαλακώνει τη διόγκωση της καρδιάς, μετατρέπει τις ψυχές σε Χριστό. Λοιμός και η ασθένεια φεύγoυν από την παρουσία του. Οι βροχές πέφτουν από τα σύννεφα; ποτάμια ακινητοποιούνται καθώς περνά, και αιρετικοί ντροπιάζονται. Ενώ προσεύχεται, ακούει αγγέλους να τραγουδούν; γεμίζει τη λάμπα με θαυματουργό λάδι. Λιώνει αλυσίδες των ληστών. Σε αυτόν τον θεϊκό άνθρωπο, εξαγριωμένοi δαίμονες και εχθροί στην πίστη μας, τον θάνατο, την καταστροφή και όλες οι ασθένειες είναι υπάκουες. " Αρκετά; υπάρχουν πολλά περισσότερα, αλλά η καρδιά αρρωσταίνει αρκετά. Στη συνέχεια ακολουθεί η έκκληση, που γίνεται από αυτούς τους «τυφλούς οδηγούς» στη ευφυή ανθρώπινη φύση, ακατάλληλη και ανυποψίαστη. Θέλω μόνο προσθέστε, εκείνο το χρόνο, ο Ύπατος Αρμοστής της Βρετανικής Αυτού Μεγαλειότητας στην Κέρκυρα, που φημολογείται προτεστάντης;, περπατούσε σε δημόσια πομπή από τα οστά  αυτού του αγίου, και ανάγκασε τους υπαλλήλους του να κάνουν το ίδιο! — Το έχω δει. Αυτό θα συνεχιστεί;

………………………………………………………………………  Του διάσημου αγίου, στον οποίο έγιναν προσευχές και όρκους του τρομοκρατημένου πλήθους, οι θέσεις που τοποθετούνται στο ιερό του είναι πολλές και μερικές φορές δαπανηρές. Στην πραγματικότητα, συλλέγονται τεράστια ποσά γι αυτόν και για την παρθένα Μαρία., Τα οστά του είναι κοινή ιδιοκτησία τριών ή τεσσάρων οικογενειών της Κέρκυρας, προς τους οποίους ανήκουν εν μέρει στις προσφορές στο ιερό του. Από πού ήρθαν τα οστά, είναι ερώτηση για τους μοναχούς, όχι για άνδρες. Επισκέφτηκα το ιερό του Αγίου Σπυρίδωνα,  και είδα το φέρετρο και το σώμα. Νομίζω ότι το πρώτο είναι από μασίφ χρυσό, και περιβλήθηκε σε γυάλινη θήκη. Ενώ εκεί, παρατήρησα πολλούς οπαδούς να εισέρχονται, και να φιλούν τέτοια μέρη του ιερού που θα μπορούσαν να φτάσουν τα χείλη τους. Προς τιμήν αυτού του αγίου είναι δύο ετήσιες υπέροχες πομπές. και χωρίς να τα δουν με τα ίδια τους τα μάτια δεν είναι εύκολο να δώσεις στον αναγνώστη επαρκή ιδέα για τα πλήθη που συγκεντρώνονται. Οι θέσεις που τοποθετούνται στο ιερό του είναι πολλές και μερικές φορές δαπανηρές. ………

Αυτή είναι η άποψη των προτεσταντών και αυτή ασπάζονταν ο ιεραπόστολος όταν δημιούργησε το επεισόδιο τις 12 Δεκεμβρίου.

Σε αντιστοιχία θα δούμε και τα δημοσιεύματα του ξένου τύπου.

The Times, Ιανουάριος 19,1842

   Ο Αυστριακός Παρατηρητής, με ημερομηνία Κέρκυρας, τις 28 Δεκεμβρίου, δηλώνει ότι η κυβέρνηση κρυφά έστειλε τον Αμερικανό ιεραπόστολο που είχε, γνωστό από τη φανατική σφραγίδα του και προκάλεσε διαταραχές στο νησί, και που λέγεται εσφαλμένα ότι ήταν Άγγλος. Στις 26 και 27ο του ιδίου μήνα οι διαταραχές ανανεώθηκαν και πολλά άτομα συνελήφθησαν. Ένας Βρετανός στρατιώτης σκοτώθηκε και υπήρξαν 12 τραυματίες.

The Freeman's Journal (Δουβλίνο. Δουβλίνο. Ιρλανδία) • 21 Ιανουαρίου 1842

 Ένα γράμμα από την Κέρκυρα λέει: - «Σοβαρές διαταραχές έχουν συμβεί εδώ με την ευκαιρία του Φεστιβάλ του Αγίου Σπυρίδωνα. Αυτού του αγίου που απομακρύνθηκε και ήλθε εδώ στην Κέρκυρα από τον τάφο του, όταν τον λαό της Κωνσταντινούπολις κατέλαβε ο Μεχμέτ ΙΙ. Όντας σε μια υπέροχη κατάσταση συντήρησης, τοποθετείται όρθιο σε ένα γυάλινο ιερό, εμπλουτισμένο με χρυσό και πολύτιμους λίθους. Στις 24 (παλιό ημερολόγιο) Δεκεμβρίου, κάθε χρόνο, αυτό το ιερό μεταφέρεται σε πομπή στους δρόμους της Κέρκυρας και διορίζεται μια υπηρεσία στην εκκλησία. Με την ευκαιρία αυτή ένας Άγγλος Βιβλικός ιεραπόστολος, που ονομάζεται Brewer,…φώναξε «Μην τοποθετείτε την πίστη σας στα είδωλα ή τις μούμιες, αλλά πιστέψτε στον Θεό μόνο!» Η εκκλησία ενοχλήθηκε, έδιωξε τον ιεραπόστολο από την εκκλησία, τον κυνήγησαν  στην κατοικία του και τον κακοποίησαν · πιθανότατα ήταν η σωτηρία της ζωής του που δραπέτευσε από τα χέρια τους στο σπίτι ενός φίλου, όπου τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στο φρούριο. Την ημέρα των Χριστουγέννων ανανεώθηκε η ενόχληση και οι συγκρούσεις ξανάρχισαν ανάμεσα στους κατοίκους και τους Βρετανούς στρατιώτες. Στις 26 και 27 αυτές οι διαταραχές γίνονται όλο και πιο βίαιες, χρησιμοποιούνται σανίδες και μαχαίρια, και στις 28 ο Λόρδος Ύπατος Αρμοστής, αφού έμαθε ότι οι άνθρωποι της πόλης, αλλά και της χώρας, οπλίστηκαν με ξιφίδια και όπλα, βρέθηκε υποχρεωμένος να εκδώσει διακήρυξη ότι, εάν οι ταραχές δεν σταματούσαν, θα  υποχρεωθεί να θέσει την Κέρκυρα σε στρατιωτικό νόμο. Ταυτόχρονα, ο Διοικητής περιόρισε όλα τα στρατεύματα στους στρατώνες τους στην ακρόπολη. Η δημόσια αγανάκτηση εναντίον των αγγλικών αρχών εξακολούθησε να είναι μεγάλη, ως συνέπεια των μέτρων που έχουν πάρει για να καταστείλουν  την περαιτέρω ανησυχία. "

Το αυτό δημοσίευμα αναδημοσιεύεται και από την  «Morning post¨»

Η Augsburg Gazette αναφέρει  για ορισμένες σοβαρές διαταραχές που σημειώθηκαν στην Κέρκυρα την ημέρα των Χριστουγέννων, με συνέπεια οι άνθρωποι ενοχλήθηκαν από μια επίθεση ενός Αμερικανού ιεραπόστολου. Σχετικά με τις τελετές και τα δόγματα της ελληνικής εκκλησίας, μια σύγκρουση, λέει, έλαβε χώρα μεταξύ του λαού και των στρατευμάτων, και οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να αποσυρθούν στην ακρόπολη με απώλεια έξι ανδρών που σκοτώθηκαν. Ο ιεραπόστολος προσπάθησε να δραπετεύσει δια θαλάσσης, ο Λιντ (όνομα ιεραποστόλου) συνελήφθηκε από τους ανθρώπους. Η μοίρα του δεν είναι γνωστή.

Tι έγινε στην Κέρκυρα το Δεκέμβριο του 1841?? Οπαδοί Προτεστάντες Χριστιανοί θέλουν να καταλάβουν ξένο χώρο. Ποιός είναι αυτός? Είναι ο χώρος που Ορθόδοξοι Χριστιανοί οπαδοί προστατεύουν , μαζί με το Χριστιανικό Καθολικισμό, που επικρατούσε τότε στα Επτάνησα. Επίθεση λεκτική από τη μια μεριά, ανταπάντηση βίαιη. Τρεις Χριστιανικές ιδεολογίες συγκρούονται. Αποτέλεσμα αίμα: Δύο νεκροί!! Μα μήπως είναι η πρώτη φορά που όπου θρησκεία υπάρχει και αίμα!! Να αναφέρουμε : Αίμα από ανθρωποθυσίες προ Χριστού, αίμα από τα καρφωμένα χέρια και πόδια του Χριστού στο σταυρό, αίμα από τους Χριστιανούς στις Ρωμαϊκές αρένες, αίμα από τις σταυροφορίες, αίμα από την Ιερά Εξέταση, αίμα στους δίδυμους πύργους στη Νέα Υόρκη  κ.λ.π. Αίμα που μεταλαμπαδεύεται  από τους θρησκευτικούς άρχοντες στους απλούς ανθρώπους. Μίσος και φανατισμός όπου θρησκεία. Αυτό συνέβη και στο μικρό μας το νησί το 1841.

------------------------------------------

1. 1)"Η Εκκλησία της Κέρκυρας στην ιστορία και το παρόν " Πρωτ. Γεώργος Μεταλληνός
2. 2)Η"δημιουργία"δημόσιας"ταυτότητας"των"Ευαγγελικών" στην"Ελλάδα"μέσω"της"παιδείας"από"το"1821"και"μετά. Σελ 9 Σιδερής Παχουνδάκης
3. 3)Ο ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ, Θ' (1971), άρ. 5
4. 4)Γραφική Εταιρεία των Ιωνικών Νήσων Corfu Museum http://www.corfu-museum.gr/index.php/el/59-corfu-notes/290-2014-10-05-18-11-56
5. 5)
6. 

7. 

   

    

8. 6)(Η μπάντα της «Παλαιάς Φιλαρμονικής» ως το εμβληματικότερο μουσικό σύνολο του είδους του στην Ελλάδα με συνεχή παρουσία στις εορταστικές εκδηλώσεις της  επετείου του Αγ. Σπυρίδωνος από το 1841.Τονίζεται ότι ήταν και η πρώτη της εμφάνιση.)