Η ακτινογραφία του San Giacomo τον 18^ο αι.

Θεωρεία και πλατεία του θεάτρου San Giacomo

Εισαγωγή

----------------------

Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε τα συμβαίνοντα στο χρόνο της οπερετικής δράσης του 18^ου αι. στην Κέρκυρα,θα πρέπει πριν , να πάρουμε μια γενική εικόνα για τα τεκταινόμενα στον τομέα αυτό στην Ιταλία. Η όπερα ήταν ένα σημαντικό κομμάτι της μουσικής ζωής στη Νάπολη. Οι αρχές λοιπόν της μετεξέλιξης της στηρίχτηκαν σε αυτές  της Ναπολιτάνικης όπερας.

Τα εγκαίνια της πρώτης δημόσιας όπερας στη Βενετία το 1637 στο Teatro di San Cassiano,ήταν ένας άλλος αποφασιστικός παράγοντας στην ανάπτυξη της . Αυτή η εκδήλωση τελικά απέσυρε την όπερα από την αποκλειστική προστασία των δικαιωμάτων  της ευγένειας και την έθεσε σε πρόσβαση σε όλους, εκτός από τους φτωχότερους τομείς του ιταλικού αστικού πληθυσμού. Μέχρι το τέλος του αιώνα, η Βενετία είχε εννέα τέτοιες Θεατρικές αίθουσες, αρκετές από τις οποίες αφιερώθηκαν στην όπερα. Παρόλο που τα θέατρα δεν λειτουργούσαν ταυτόχρονα, προσέλκυσαν κι αγωνίστηκαν για το κοινό και το διεθνές κοινό. Έτσι άρχισε μια τάση κατά τα μέσα του 17ου αιώνα με πιο εντυπωσιακά θέματα που περιελάμβαναν στοιχεία ίντριγκας, μεταμφίεσης κι εξαπάτησης και που απαιτούσαν περίπλοκες  μηχανορραφίες . Η εμπορευματοποίηση της όπερας οδήγησε επίσης στην αύξηση της επιρροής των τραγουδιστών. Η άνοδος  των καστράτων ήταν αλματώδης… (άντρες που είχαν ευνουχιστεί πριν την εφηβεία για να διατηρήσουν το υψηλό εύρος και την αγνότητα της φωνής τους , τα πλήρως ώριμα στήθη τους) έδιδαν λύση στις άριες μελωδικής αφήγησης.

Οι βενετσιάνικες όπερες ήταν εξωφρενικές υποθέσεις στις οποίες οι απίθανες δολοπλοκίες –ένα μείγμα κωμικών και σοβαρών στοιχείων - ξεδιπλώνονταν με απλά λόγια, και οι άριες πήραν ένα νέο, λυρικό ιδίωμα. Οι Βενετοί συνθέτες ανέπτυξαν ξεχωριστό στυλ και μορφές για τις πολλές ατομικές αρετές και τα ντουέτα και δεν έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στη χορωδία. Αρκετές άλλες ιταλικές πόλεις ανέπτυξαν σύντομα το Βενετσιάνικο στυλ του 17ο αι. Στη Ρώμη, όπου οι πλούσιοι αρχιερείς έγιναν ένθερμοι χορηγοί της όπερας, οι λιμπρετίστες επέκτειναν το φάσμα των θεμάτων για να συμπεριλάβουν θρύλους των αγίων. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης κωμικά εφέ για να ελαφρύνουν τις τραγικές ιστορίες.

Αυτό ήταν το όλο κλίμα που μέσα του λειτούργησε το San Giacomo και το κοινό των παραστάσεων του.

Το οίκημα και οι επισκέπτες του.

-----------------------------------------------

Η ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟΥ Χ. ΧΡΥΣΟΥΛΑ στη μελέτη της  ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΤΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΡΧΙΑΣ (1571-1797) μας δίνει μια ιστορική διαδρομή για την δημιουργία του Θεάτρου του San Giacomo.

Η απόφαση για την ίδρυση και κατασκευή της λέσχης των ευγενών της

Kέρκυρας, πάρθηκε στις 27 Oκτωβρίου 1663:

“Η εν Kερκύρα τάξις των επ’ Eνετοκρατίας Eυγενών συναισθανθείσαν την

έλλειψιν ευπρεπούς τινός και τη πόλει αρµόζοντος εντευκτηρίου προς ιδίαν

ψυχαγωγίαν και τέρψιν, προεκάλεσε δια ψηφίσµατος του Συµβουλίου, κυ-

ρωθέντος τω αυτώ έτει δι’ Aποφάσεως του τότε κατά θάλασσαν Γενικού

Προβλεπτού Aντωνίου ∆αµόστου και ∆ουκικού γράµµατος, την αναλώµασι

της Πόλεως οικοδοµήν µεγαλοπρεπούς ως οιόν τε και ευρυχώρου Στοάς

(Loggia) εν τω τότε κεντρικωτέρω αυτής µέρει.

Η πρόταση για την οικοδόµηση της Στοάς κατατίθεται για πρώτη φορά

στα 1660, ενώ η ολοκλήρωση των εργασιών καθυστερεί αρκετά, αφού το

Συµβούλιο της πόλης δεν µπορεί από την αρχή να εξασφαλίσει το απα-

ραίτητο κεφάλαιο.

Η οικοδόµηση αρχίζει το 1663, αλλά η κατασκευή καθυστερεί, διότι στη

θέση όπου θα ανεγείρονταν το κτίσµα υπήρχαν “οικήµατα και άλλα ισό-

γεια κτήµατα”, για τα οποία έπρεπε ν’ αποζηµιωθούν οι ιδιοκτήτες ή µε

ανταλλαγή σπιτιών ή οικοπέδων αλλού ή µε χρηµατικές χορηγίες201.

Στο χάρτη του A. Marmora (1672) το κτίσµα αναφέρεται ως “Loggia

comincia”, στοιχείο που αποδεικνύει την καθυστέρηση των εργασιών κα-

τασκευής της .

O A. Mάρµορας αναφέρει: “Tοιουτοτρόπως και άνευ άλλου επεισοδίου

αξίου µνείας παρήρχοντο τα έτη µέχρι του εξηκοστού πέµπτου, [....] εκτί-

σθη, δηµοσία δαπάνη, λέσχη θαυµασίας αρχιτεκτονικής και αποτελούσης

κόσµηµα της πόλως ελκύον τους περιδιαβάζοντας και προς αυτό φεροµέ-

νους χάριν περιπάτου κερκυραίους αστούς”.

Στις 15 Aυγούστου 1691 τοποθετείται στην ανατολική πλευρά της η “α-

ναθηµατική τω Mωροζίνη (Morosini) επιγραφή”, παρόλο που ακόµη δεν

έχει παραδοθεί στο σύνολό του το έργο, ενώ λίγο αργότερα, στην προ-

σπάθεια εξωραϊσµού της πλατείας µε την οικοδόµηση της Στοάς, γίνεται

και η οικοδόµηση µιας δεξαµενής “per maggior ornamento”. Η κατασκευή

του κτιρίου ολοκληρώνεται το 1693 και αρχίζει η στοά να 

λειτουργεί ως “κοινό εντευκτήριο και τόπος περιπάτου των Ευγενών

της πόλεως”, σύµφωνα µε τον αρχικό της προορισµό “a commodo del

passegio e ad uso d΄un civile e dilettevole trattenimento”.

Mετά την έκρηξη της πυριτυδαποθήκης στο παλαιό φρούριο της

Κέρκυρας, το 1718, η Eνετική ∆ιοίκηση - παρά τη θέληση της πόλεως-

καταλαµβάνει τη στοά  και τη χρησιµοποιεί ως δηµόσια πυριτυδαποθή-

κη.

H µετατροπή της Στοάς σε θέατρο γίνεται το 1720 µε πρωτοβουλία του

Andrea Corner, και στη συνέχεια ξεκινούν εργασίες συντήρησης και α-

νακαίνισης του κτιρίου µέχρι το τέλος του 19ου αι.

Λόγω της  γειτνίασής της  µε τη µητρόπολη των καθολικών, αφιερωµένη

στον Aγιο Iάκωβο, το θέατρο ονοµάστηκε Teatro San Giacomo. Μετά

από µία σειρά µεταρρυθµίσεων και αλλαγών, το κτίριο διασκευάστηκε σε

∆ηµαρχείο, το 1903, όταν άρχισε να λειτουργεί το νέο ∆ηµοτικό θέατρο

της πόλης.

Οι αρχιτέκτονες της Στοάς είναι άγνωστοι και τα σχέδιά τους δεν έχουν

βρεθεί ούτε στην Kέρκυρα ούτε στη Bενετία. Με τη βοήθεια µεταγενέ-

στερων φωτογραφιών και σχεδίων αποτύπωσης του σηµερινού κτιρίου, η

1. Aγοροπούλου- Mπιρµπίλη έχει αναπαραστήσει το κτίριο της Στοάς

Η Στοά του 1693 ήταν ένα καλοχτισµένο µονώροφο κτίριο, ύψους 9.30

µ., µε τετράκλινη στέγη και ορθογωνική κάτοψη µήκους 24.65 µ., πλά-

τους 13.90 µ.,. αν και µικρών διαστάσεων, διακρίνεται για το συγκρατη-

µένο µνηµειακό της ύφος. Aυτό οφείλεται κυρίως στα πέντε τοξωτά α-

νοίγµατα των δύο µακριών της πλευρών, στην ισόδοµη τοιχοποιία από

µαρµαρόπετρες Σινιών και στα λαξευτά µαρµάρινα µέλη της. Μαρµάρινα

είναι τα πλαίσια των ανοιγµάτων, τα επίκρανα και οι βάσεις των πεσσών,

οι κλείδες των αψίδων διακοσµηµένες µε “µουριόνια”, η ζωοφόρος δια-

κοσµηµένη µε µετάλλια και θυρεό και το γείσο που φέρει στο κάτω µέ-

ρος του µια σειρά από µικρά φουρούσια206.

Aποτελεί χαρακτηριστικό δείγµα της δηµόσιας αρχιτεκτονικής των Ιονί-

ων Nήσων, η οποία δέχτηκε την επίδραση των νέων αρχιτεκτονικών ρευ-

µάτων της Eυρώπης. Παράλληλα όµως, η βενετοκρατούµενη Kέρκυρα δε

δέχτηκε τις ιταλικές µορφές αυτούσιες, χωρίς να τις αφοµοιώνει ή να τις

προσαρµόζει στις ανάγκες και τις δυνατότητές της. Τα ∆ηµόσια κτίρια

της Κέρκυρας διακρίνονται για τη σεµνότητά  τους. Υπήρξαν, κατά κα-

νόνα, προϊόντα σύνθεσης του δυτικού νεωτερικού στοιχείου µε την τοπι-

κή παράδοση, έστω και αν η συνεργασία αυτών των δύο συστατικών δεν

ήταν ισότιµη.

Στη πρώτη της µορφή η στοά θα πρέπει να ήταν ανοικτή. Το 1730, κλεί-

νουν τα κενά ανάµεσα από τα τοξωτά ανοίγµατα της  νότιας πλευράς,

στην κύρια πρόσοψη του κτιρίου, και ακολουθούν και άλλες αλλαγές που

απαιτούνταν από τη χρήση του κτιρίου ως θέατρο.

Για το κτίριο ο L.Crema αναφέρει: 

“Aπό τα πιο σηµαντικά βενετικά κτίρια είναι, χωρίς αµφιβολία, η

Loggia, η οποία µετατράπηκε σε θέατρο- το θέατρο S. Giacomo- το

1903. H κατασκευή της- όχι τόσο εξευγενισµένη µε κολόνες όπως άλλες

βενετικές λότζες, αναφέρουµε της Lessina  και της Candia-Hρακλείου-,

θυµίζει το αρχιτεκτονικό στυλ του M. Sanmicheli, στη σειρά των τοξω-

τών ανοιγµάτων µε τις κεφαλές γλυπτών πάνω από τα κλειδιά των α-

νοιγµάτων. Mεταξύ αυτών είναι ο θριγκός µε µία σειρά από µενταγιόν,

δύο πάνω από κάθε τοξωτό  άνοιγµα και στο µέσον ένα στέµµα. H ίδια

αρχιτεκτονική επαναλαµβάνεται και στην πίσω όψη όπου στο πιο χαµη-

λό επίπεδο, κάτω από τα τοξωτά ανοίγµατα, υπάρχουν παράθυρα. Στις

πλαϊνές πλευρές υπάρχουν από δύο παράθυρα µε ορθογώνιες κορνίζες,

ο τοίχος είναι µε ασβεστοκονίαµα. Tο δεύτερο επίπεδο - όροφος είναι

προσθήκη.

Στην ανατολική πλευρά είναι τοποθετηµένο το µνηµείο του Francesco

Morosini: φιγουράρει στο µέσον, µε τη στολή του ∆όγη, στο φόντο ενός

υφάσµατος που το κρατούν putti, οι οποίοι σηκώνουν το σήµα-οικόσηµο

  του στρατηγού. Tο έργο κατασκευάστηκε στη Bενετία, τοποθετήθηκε στο

κτίριο τη νύχτα, για να αποφευχθεί η ενοχλητική παρουσία περίεργων,

και εγκαινιάστηκε το επόµενο πρωί µε τον ήχο κωδωνοκρουσιών”208.

Από τα µέχρι τώρα στοιχεία της έρευνας δεν έχει βρεθεί το όνοµα του

αρχιτέκτονα της στοάς, ούτε και τα αρχικά σχέδια του κτιρίου. Eντύπωση

προκαλεί το γεγονός ότι το κτίριο δεν συμπεριλαμβάνεται ούτε στον κα-

τάλογο των σχεδίων του Kτηµατολογίου της Ενετοκρατίας.

Το θέατρο του Aγίου Iακώβου δέχτηκε αρκετές τροποποιήσεις τα επόµε-

να χρόνια της λειτουργίας του. Μία από αυτές, ιδιαίτερα σηµαντική για

την πρόσοψη του κτιρίου, ήταν η επέκταση που έγινε το 1831. Τα σχέδια

της προσθήκης του Θεάτρου δεν έχουν βρεθεί. Το έργο όµως πρέπει να

αποδοθεί στον κερκυραίο αρχιτέκτονα Ιωάννη Xρόνη ( 1800-1879)210.

Aπό την προσθήκη αυτή σήµερα δε σώζεται τίποτα’ καταστράφηκε την

περίοδο που το θέατρο διασκευάστηκε σε ∆ηµαρχείο, το διάστηµα 1902-

1903.

Aπό τις φωτογραφίες της νότιας όψης του κτιρίου, φαίνεται ότι η προ-

σθήκη που έγινε σε επαφή µε τη νότια πλευρά περιελάµβανε τους βοηθη-

τικούς χώρους του θεάτρου- τα γραφεία, το αναψυκτήριο, κ.λ.π.- καθώς

επίσης και την είσοδο για το κοινό στην ανατολική πλευρά της νέας οι-

κοδοµής, η οποία κατέληγε σε τοξοστοιχία µε τέσσερις πεσσούς. Μία

δεύτερη, µνηµειακή, είσοδος, σκεπασµένη µε ναόσχηµο πρόπυλο τοσκα-

νικού ρυθµού, βρίσκονταν στη νότια πλευρά της προσθήκης. Aυτή η εί-

σοδος οδηγούσε πιθανότατα στη δεύτερη σειρά θεωρείων- και ίσως στη

θέση του 23ου θεωρείου, του βασιλικού. ∆ιασταυρώνοντας τα στοιχεία

αυτά µε τις συµβατικές συνήθειες των ιταλικών θεάτρων, µπορούµε να

υποθέσουµε ότι η µνηµειώδης είσοδος εξυπηρετούσε τις τοπικές  Αρχές

και τα ανώτερα κοινωνικά στρώµατα, που είχαν τη δυνατότητα να φτά-

νουν στις θέσεις τους χωρίς να έρχονται σε επαφή µε τους υπόλοιπους

θεατές .

Ενδιαφέρον τέλος στοιχείο για το κτίριο του θεάτρου αποτελούν τα ανε-

κτέλεστα σχέδια επέκτασής του, στα 1875, του αρχιτέκτονα Ιωάννη Χρό-

νη. Σύµφωνα µε την πρότασή του, η επέκταση θα γινόταν σε όλο σχεδόν το

χώρο της πλατείας, έτσι ώστε η βενετσιάνικη λέσχη, µετά την κατεδάφι-

ση της νότιας πλευράς της και της προσθήκης του 1831, να παραµείνει

ως είσοδος. Η µελέτη δεν εφαρµόστηκε. Τα σχέδια  αυτά, που βρίσκονται

στο Αρχείο της Κέρκυρας, αποτελούν  τα παλαιότερα σχέδια αποτύπω-

σης του κτιρίου .

Η χωροθέτηση της κερκυραϊκής λέσχης, όπως και των άλλων λεσχών

που είχαν κτισθεί στις βενετοκρατούµενες πόλεις, δεν ήταν τυχαία. Η

loggia των ευγενών κατείχε κεντρική θέση στον ιστό της πόλης και, σχε-

δόν πάντα, βρίσκονταν στην πλατεία µε τον καθεδρικό ναό και τα πιο

σηµαντικά δηµόσια κτίρια. Έτσι, στην περίπτωση της Kέρκυρας, η λέσχη

κτίσθηκε στην πιο επίσηµη πλατεία της πόλης, που περιελάµβανε τον

καθεδρικό ναό του A. Iακώβου (S. Giacomo), το παλάτι του Βάϊλου

(Palazzo Pretoreo), και το αρχιεπισκοπικό µέγαρο (Palazzo

Archipiscopale). 

O André Grasset-Saint-Sauveur περιηγητής του 18^ου αι,. o οποίος παρέμεινε στην Κέρκυρα για δεκαεφτά χρόνια (1781-1797),περιγράφει πως έζησε (δεκαετία του 1790) το San Giacomo στο βιβλίο του Voyage historique, littéraire et pittoresque dans les îles et possessions ci-devant vénitiennes du Levant ,...

…. Ένα από τα πρώτα θέατρα ήταν αυτό της Κέρκυρας .Η logia (στοά) που χτίστηκε τo 1633[1] για την ευκολία των επιχειρηματιών και των εμπόρων, μετατράπηκε σε αίθουσα θεαμάτων για τη συντήρηση της οποίας  δημιουργήθηκε ένα ετήσιο ταμείο περίπου δέκα χιλιάδες φράγκα από τα χρήματα των πολιτών .

Η αίθουσα αυτή δομήθηκε, όπως αυτές στην Ιταλία, με τρεις σειρές θεωρείων που έμοιαζαν με μικρές καμπίνες ανοικτές προς την πλευρά της σκηνής.Οι καμπίνες αυτές είχαν ένα μικρό κλείστρο μεταξύ τους που άνοιγε κι έκλεινε κατά βούληση,  προκειμένου πολλές φορές να αποφεύγονται σκηνές ζηλοτυπίας μεταξύ των θεατών. [2]Το πάτωμα της πλατείας δεν είχε  κλίση  προς τη σκηνή  με αποτέλεσμα μόνο οι πρώτες σειρές να είναι σε θέση να απολαύσουν το θέαμα . Τα θεωρεία νοικιάζονταν για το φθινόπωρο και το  καρναβάλι, δηλαδή  τη μόνη εποχή του χρόνου, που υπήρχαν παραστάσεις .Καθένας τα διακοσμούσε ανάλογα  ακολουθώντας  το δικό του γούστο. Μοναδική πηγή φωτισμού αποτελούσαν ένα ή δύο κεριά τα οποία τοποθετούνταν σε μία μικρή κονσόλα στο κάτω μέρος του θεωρείου

[1] Πράγματι, η πρόταση για την ανοικοδόμηση της στοάς κατατίθεται για πρώτη φορά μόλις στα 1660 ενώ η ολοκλήρωση των εργασιών καθυστερεί αρκετά ..Πλάτων Μαυρομούστακος  στο άρθρο του: ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΑΝ ΤΖΙΑΚΟΜΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1733-1798),

[2] Όπως πιο πάνω….. Οι θεατές μετά την πρώτη παράσταση όπου παρακολουθούν με κάποιο ενδιαφέρον το θέαμα, εξακολουθούν να πηγαίνουν και στις επόμενες, αδιαφορώντας απολύτως για τα επί σκηνής γινόμενα και, στρέφοντας το ενδιαφέρον τους σε διπλανά θεωρεία, επιδιώκουν την επικοινωνία με πρόσωπα του άλλου φύλου που δύσκολα θα μπορούσαν να προσεγγίσουν σε κάποια άλλη κοινωνική συναναστροφή και βέβαια οι άρρενες θεατρόφιλοι κάνουν επίδειξη της ευμάρειας και της εξουσίας τους προσπαθώντας να κατακτήσουν με εντυπωσιακές προσφορές τις πριμαντόνες του θιάσου.

και καθρέπτες που αντανακλούσαν το φως τους , δημιουργώντας έτσι ένα λεπτό αποτέλεσμα στο χώρο .

Η σκηνή, μερικώς παρεμποδίζονταν από την ορχήστρα, η οποία είχε ένα μικρό χώρο.Οι διακοσμήσεις και τα κοστούμια εκείνη την εποχή ήταν ασήμαντα.

Μια ντουζίνα  Βενετοί στρατιώτες αποτελούσαν ένα μικρό σώμα φρουρών στην είσοδο  της αίθουσας. Προχωρώντας πέρα από  τους φύλακες, ήταν το κατάστημα ενός κατασκευαστή λεμονάδας που προσέφερε  αναψυκτικό  κατά τη διάρκεια των διαλλειμάτων .Σε συνέχεια, ήταν ένα είδος γραφείου,  για τον Proveditor General , τους άλλους αρχηγούς του στρατού και τα κυβερνητικά στελέχη. Βρίσκονταν  πλησίον της καντίνας προκειμένου να παίρνουν τον καφέ ή το αναψυκτικό τους οι  εξοχότητες  τους. Ήταν υποτιμητικό για έναν βενετσιάνο ευγενή να χρησιμοποιεί το εντευκτήριο.

 Κάθε βράδυ μια  ομάδα βενετών στρατιωτών πήγαιναν  στο θέατρο. Ήταν οι ευρέως διαδεδομένες φρουρές, που διασκορπίζονταν σε ολόκληρο το χώρο και διαδρόμους, για την τήρηση της τάξης. Την ευθύνη της  αστυνόμευσης και της επιθεώρησης του χώρου την είχε ένας από τους στρατηγούς του Ναυτικού . Αυτός  κατείχε ένα από τα μεγαλύτερα θεωρεία με θέα τη σκηνή  που γειτνίαζε με ένα μικρό δωμάτιο , η χρήση του οποίου εξαρτώνταν από εκείνον . Είχε τον τίτλο Πρόεδρος του Θεάτρου. Ο πρόεδρος κανόνιζε κάθε χρόνο τη κατάσταση διανομής των θεωρείων, στην οποία ήταν γραμμένα τα ονόματα όλων εκείνων  που τα ενοικίαζαν καταβάλλοντας  το ενοίκιο σε δύο δόσεις . Ο βοηθός του Προέδρου πήγαινε  σε κάθε σπίτι  να ενημερώσει σχετικά. Ο πρόεδρος επίσης  είχε την  ευθύνη  να φέρει ένα συγκρότημα ηθοποιών από την Ιταλία.

Στη συνέχεια ανέθετε σε  μια συγκεκριμένη θεατρική επιτροπή την εντολή επίδειξης του θεάματος. Αυτή ήταν  η ίδια που παράλληλα έπρεπε να παρουσιάσει όλα τα έξοδα του θεάτρου. Τα ενοίκια, από αυτούς που ανήκαν τα θεωρεία,  παρέμεναν σαν κατάθεση στα χέρια του Προέδρου και προορίζονταν για  τους μισθούς των ηθοποιών. Ο ιμπρεσάριος (αντισυμβαλλόμενος) λαμβάνει  μόνο τα έσοδα  για την μεσολάβηση του με το συνηθισμένο κόστος.[1]

  Οι άνδρες ,ήταν από καιρό οι μόνοι που  παρακολουθούσαν  το θέατρο. Γυρνώντας στο σπίτι τους,  δεν θα μπορούσαν να απαλλαγούν από την ικανοποίηση της περιέργειας των γυναικών , λέγοντάς τους την ιστορία που είχαν απολαύσει στο θέαμα το οποίο απαλύνει την ψυχή , εξημερώνει με τις τέχνες  την επιρροή της κοινωνίας. Έτσι σιγά-σιγά κατέστη  δυνατόν οι παντρεμένες γυναίκες να μοιράζονται μαζί τους την απόλαυση αυτή. Τα θεωρεία που προορίζονταν για εκείνες απομονώνονταν κι έκλειναν με ένα τρόπο  που παρεμπόδιζε τα βλέμματα. Για την εξάλειψη τυχόν ζηλοτυπίας οι γυναίκες συμφώνησαν να μην εμφανίζονται στο θέατρο παρά μόνο με μάσκα. Αυτή η μάσκα απεσύρθη  σύντομα ένεκα των  δυσκολιών  που την συνόδευαν. Το αξιαγάπητο φύλο τελικά είχε την ελευθερία να απολαμβάνει, χωρίς ντροπή, μια παράσταση  της οποίας έγινε το πιο όμορφο στολίδι . Σε μερικά χρόνια, οι μητέρες μοιράστηκαν αυτή την αναψυχή με τις κόρες τους.

[1] Μαυρομούστακος….. Η λειτουργία του θεάτρου εξασφαλίζεται με την ανάθεση της παροχής θεατρικών υπηρεσιών εργολαβικά (impresa) σε πρόσωπο επιλεγμένο από την διοίκηση, τον impresario (εργολάβο), μετά από διεξοδική μελέτη των προτάσεων λειτουργίας για τον προγραμματισμό των παραστάσεων που κάθε εργολάβος καταθέτει, προφανώς μετά από πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος.

Από πολύ καιρό πριν είχαμε στην Κέρκυρα  πλανόδιους κωμικούς , που έπαιζαν μόνο τμήματα  φαρσοκωμωδιών. Αυτοί είχαν μόνο κάποια υφάσματα , και μόνοι τους δούλευαν στη σκηνή. Υπήρχαν για τους κύριους ηθοποιούς πέντε μάσκες : του Arlequin και του Brigelle, που μιλούσαν  τη γλώσσα Bergamasque (γιατί και οι δύο ήταν από το Μπέργκαμο), του Pantaleone του Ενετού, τουTartaglia , που σημαίνει τραύλισμα στα Φλωρεντιανά, και τέλος του Δρ Balançon, του οποίου η ομιλία του ήταν από τη Μπολόνια. Η διαφορά όλων αυτών των διαλέκτων έκανε τις κωμωδίες πολύ ευχάριστες.

Η μουσική αναπτύχθηκε σημαντικά στην Κέρκυρα και σύντομα επένδυσε αυτό το άγευστο θέαμα. Οι θεατρικές κωμωδίες αντικαταστάθηκαν από την κωμική όπερα (opéra comique), προσθέτοντας στη συνέχεια και  την ψυχαγωγία του χορού. Δεν δίνονταν πάνω από έξι όπερες και δώδεκα μπαλέτα την περίοδο του φθινοπώρου και του καρναβαλιού, τα οποία τα τελευταία έξι ήταν συνήθως μόνο κακές παντομίμες. Οι μουσικοί που συνδέονται με τον Γενικό Προβλεπτή  και τους διάφορους ηγέτες του ναυτικού,  συνέθεταν την ορχήστρα. Οι ερασιτέχνες γίνονταν επίσης δεκτοί.[1]

Πληρώσαμε στην πόρτα περίπου οκτώ sols (Γαλλικό νόμισμα)  για να μπούμε κι έξι για τις θέσεις στην πλατεία.Το άνοιγμα του θεάτρου έγινε την ημέρα του Αγίου Στεφάνου. Ο Γενικός Προβλεπτής σε δημόσια εμφάνιση ήταν επικεφαλής ολόκληρης της ομάδας του και των αρχηγών του ναυτικού και ξηράς, με επίσημη στολή. Το θεωρείο του καταλάμβανε ολόκληρο το πίσω μέρος της αίθουσας.Οι πάντες που κρέμονταν από το μπαλκόνι του
ήταν από πορφυρό βελούδο. Οι στρατηγοί και οι αρχηγοί της βενετικής κυβέρνησης απολάμβαναν το δικαίωμα χρήσης αυτού του χρώματος για τη διακόσμηση. Το ίδιο συνέβαινε στο χώρο τους όπου υπήρχε κι  ένα δωμάτιο με επένδυση κοκκινωπή .Αυτό το δωμάτιο ονομάστηκε αδιακρίτως η κόκκινη κάμαρα ή η κάμαρα των συνεντεύξεων.

 Την  ημέρα του Αγίου Στεφάνου το θέατρο φωτίζονταν με κεριά. O στρατηγός πήγε στο θεωρείο του και συναντήθηκε με τους πρώτους ανθρώπους στο χώρο του αναψυκτηρίου.
    -Μετά τις πρώτες παραστάσεις ,πήγαιναν  στο θέατρο λιγότερο για το
θέαμα και περισσότερο το είχαν ως έναν τόπο συνάντησης με επισκέψεις από το ένα θεωρείο στο άλλο όπως επιτάσσει το καθήκον.-
Η εξοχότητα του  δεν δίδει  ποτέ την θέση του, ούτε καν στις κυρίες που πηγαίνουν να τον επισκεφτούν.

[1] Μαυρομούστακος… στην ορχήστρα και τη χορωδία συχνά χρησιμοποιούνται και κερκυραίοι  οι οποίοι κατ’αρχήν έστρεφαν την πλάτη στη σκηνή, δείχνοντας σεβασμό στον Γενικό Προβλεπτή και την συνοδεία του.

  Μόνο οι στρατηγοί μπορούν να κάθονται.  Για οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο, με εξαίρεση κάποιους αλλοδαπούς,  η διάκριση παρέμεινε σταθερή. Δεν αγνοούμε ότι πάντα από την πλευρά των Βενετσιάνων ευγενών, προωθούνταν  η υπερηφάνεια και η ματαιοδοξία.

     Μέγιστη ελευθερία επικρατούσε στο θέατρο όπου απολαύσαμε ακόμη και το φαγητό εκεί. Είναι μερικές φορές που τα θεωρεία μοιάζουν με εστιατόρια κι αίθουσες παιγνιδιών.Κρίνουμε  ότι δεν θα μπορούσαμε να απολαύσουμε το θέαμα, μια και κανείς δεν νοιαζόταν παρά μόνο όταν ένα κομμάτι της μουσικής έκανε μεγίστη εντύπωση.

     Οι ηθοποιοί δεν έχαναν την ευκαιρία, κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νησί, να κάνουν φίλους και προστάτες. Τα συμβόλαια  αποφασίζονταν ή από τις προσωπικές και ιδιαίτερες απολαύσεις, ή από το ταλέντο στο  τραγούδι ή από την απαγγελία  και το χορό.Σκοπός της προστασίας ήταν να παράσχει στους προστατευόμενους ποσό που θα μπορούσαν να αποζημιωθούν για την αλλαγή πόλης,αλλά  και τους μισθούς τους. Ο προστάτης δεν υπολόγιζε μόνο τα έξοδα ,έπρεπε να  προβλέψει  νωρίς και το κλείσιμο ενός θεάτρου, ενώ ,ταυτόχρονα έβαζε κριτήρια  εάν ο/η ηθοποιός ήταν ένα πρόσωπο για τη θέση που ήθελε.Παράλληλα ο/η ηθοποιός έπρεπε να στηρίξει την γενναιοδωρία  που του παρείχε ο προστάτης και να  συμβάλει σύμφωνα με τις ικανότητές του. Ο/Η ηθοποιός λάμβανε  το ποσό που έπρεπε να καταβάλει ο προστάτης (Μόνο αν ο ίδιος το έκρινε με την αναγνώριση εκ μέρους  του  προστατευομένου και πάντα σε σχέση με το δικό του όφελος.)

 Αυτές οι μικρές συνεισφορές  ονομάζονται mancia: Είναι λιγότερο συνηθισμένες στο θέατρο από ότι στην εκκλησία. Η αντιπαλότητες μεταξύ των διαφόρων προστατών  τελικά οδήγησαν  στην κατάργηση αυτού του είδους καταβολών. Για τους ηθοποιούς και των δύο φύλων τίποτα δεν χάθηκε. Οι mancie είχαν αντικατασταθεί από τις cavalchine. Η cavalchina, ήταν ουσιαστικά δημόσιος χορός.Το ίδιο βράδυ συνήθως παίζονταν  κλασσική και παραδοσιακή μουσική, έντονα και με ζωντάνια.[1] Ήταν χοροεσπερίδες με μάσκες που δίδονταν  στο θέατρο. Κάθε ηθοποιός  αναλάμβανε τα έξοδα της μουσικής και όλες τις προετοιμασίες για την αίθουσα, η οποία φωτίζονταν με κεριά. Αφαιρώντας όλες τις θέσεις από την πλατεία και τοποθετώντας  την ορχήστρα στη σκηνή, είχαν  μια αρκετά μεγάλη περιοχή για να εκτελεστούν πολλές καντρίλιες .Η αίθουσα ήταν περιτριγυρισμένη από καρέκλες  οι οποίες ενοικιάζονταν από ανθρώπους που ήθελαν να χορέψουν.

Ο χορός είχε έναν πρόεδρο: ήταν συνήθως ο πρώτος χορευτής, ή ο δάσκαλος του μπαλέτου στο θέατρο, ο οποίος, ρύθμιζε τα πάντα  και σκηνοθετούσε τα διάφορα είδη χορού που κάποιος έπρεπε να εκτελέσει. Δεν μπορούσαμε να είμαστε σ’αυτούς τους χορούς παρά  μόνο μασκαρεμένοι δίνοντας ο καθένας ένα ποσό, μεγαλύτερο ή μικρότερο κατά την είσοδο. Στην πόρτα του θεάτρου, ο/ η ηθοποιός , για τον ή την οποία δίνονταν η γιορτή, στέκονταν πίσω από ένα μικρό τραπέζι όπου πετούσαμε, μέσα σε μια μεγάλη λεκάνη, αυτό που θέλαμε να δώσουμε. Σε αντάλλαγμα, λαμβάναμε μια βαθιά υπόκλιση ή ένα γεια πολύ ταπεινά. Είδα cavalchine που δόθηκαν, με όλα τα έξοδα πληρωμένα, αποδίδοντας έως και δύο χιλιάδες φράνκα. Το καρναβάλι ήταν η εποχή όπου όλες οι διασκεδάσεις  ήταν στη μεγαλύτερη τους ζωντάνια.  Τότε παίζονταν  ότι καλύτερο στο θέατρο , το οποίο είχε όλη

[1] Μαυρομούστακος…. Προβλέπεται ακόμη μικρός αριθμός χορευτικών εσπερίδων (cavalchine), αυστηρά καθορισμένων κατά τις ημέρες κορύφωσης των εκδηλώσεων του Καρναβαλιού, όπως και μικρός αριθμός «ευεργετικών» ή «τιμητικών» παραστάσεων είτε προς όφελος του ιμπρεσάριου είτε προς όφελος κάποιου από τους ηθοποιούς και τραγουδιστές που λαμπρύνουν με την παρουσία τους το θίασο.

μεγαλύτερη τους ζωντάνια.  Τότε παίζονταν  ότι καλύτερο στο θέατρο , το οποίο είχε όλη του τη φωτεινότητα. Συχνά σχηματίζονταν θίασοι από ερασιτεχνικές ομάδες που παρουσίαζαν τραγωδίες και κωμωδίες.  Όμως η ευπρέπεια ή μάλλον η προκατάληψη δεν επέτρεπε να εισέλθουν γυναίκες σε αυτές τις ομάδες ώστε να παίξουν τους γυναικείους ρόλους,τους οποίους εκτελούσαν νέοι άνδρες. Όποια κι αν ήταν η επιτυχία αυτών των παραστάσεων, πάντα άφηναν μια καλή εντύπωση στους νησιώτες για τις απολαύσεις που παρείχαν, σε όσους ενδιαφέρονταν για τις καλές τέχνες.

Δίδονταν επίσης κοντσέρτα στην αίθουσα θεαμάτων όπου παίζονταν ένα ιδιαίτερο κομμάτι μουσικής, είτε από έναν αναγνωρισμένο καλλιτέχνη ή από έναν ερασιτέχνη. Ο συναγωνισμός  ήταν έντονος σε αυτές τις περιπτώσεις.

Άλλοι σύλλογοι οργάνωναν δικούς τους χορούς. Ο χορός ήταν μια από τις μεγαλύτερες
διασκεδάσεις των  Κερκυραίων. Ο γενικός προβλεπτής και οι αρχηγοί του στρατού, καθώς και οι ωραίες  ευγενείς κυρίες  της Βενετίας κι όχι μόνο, εμφανιζόταν μόνο φορώντας μάσκα κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού. Το ντόμινο ως φορεσιά, ήταν αποκλειστικότητα  των βενετών και κανένας νησιώτης δεν τολμούσε να το φορέσει. Αυτός θα φορούσε  ένα μακρύ μαύρο μεταξωτό παλτό το οποίο κάλυπτε τα ρούχα. Στην κορυφή είχε
ένα είδος πουκαμίσου, επίσης μαύρο με δαντέλα και κουκούλα με την οποία καλύπτονταν το κεφάλι. Ένα καπέλο με τρεις κορυφές και  μισή άσπρη μάσκα στο πρόσωπο για τους άνδρες και μαύρη για τις γυναίκες, συμπλήρωνε το κοστούμι αυτό που ονομάστηκε Bauta.
Στα καζίνα περνούσαν το υπόλοιπο του χρόνου με βραδιές παιχνιδιού, κάπνισμα ή συζητώντας  διάφορα θέματα, που ήταν τότε στην επικαιρότητα.

Για να μιλήσουμε συμπερασματικά για το θέμα αυτό, πρέπει να σημειώσουμε πως η  Κέρκυρα αποτελούσε έναν προνομιούχο τόπο για την δημιουργία χώρου υποδοχής της αστικής τελετουργίας της βενετικής εξουσίας.Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να θεωρήσουμε ως δεδομένη την πρόθεση της άρχουσας τάξης των κερκυραίων να προσομοιάσει την κοινωνία και τον τρόπο ζωής της, με αυτή της Laguna (Βενετία). Στο πλαίσιο της προσπάθειας αυτής, εντάσσεται και η απόφαση για την ανοικοδόμηση μιας loggia, (στοά) η οποία ξεκινά το 1663 και η ολοκλήρωση του κυρίου μέρους της πραγματοποιείται το 1690, σχεδόν μετά από μια τριακονταετία. Παρά το γεγονός ότι δεν έχει ολοκληρωθεί το έργο στο σύνολο του, αναρτάται ένα εγκώμιο στον Μοροζίνι, μία "αναθηματική τω Μωροζίνη" επιγραφή, που διασώζεται μέχρι σήμερα. Μετά το τέλος της ανοικοδόμησης, η στοά χρησιμοποιείται ως τόπος συγκέντρωσης και συναναστροφής των nobile di Corfu, μέχρι το 1720. Εκείνη την χρονιά, με πρωτοβουλία του Providitore General da Mar Ανδρέα Κορνέρ, δηλαδή του Γενικού Προβλεπτή, του διοικητή των Επτανήσων από την πλευρά της Βενετίας, αποφασίζεται η μετατροπή της στοάς σε θέατρο.

 H πρώτη παράσταση μελοδράματος του 1733, είχε κάποια θετική ανταπόκριση από το κοινό και βέβαια συμβάλλει στην εδραίωση της επιθυμίας  να ακολουθήσει η κερκυραϊκή κοινωνία το βενετσιάνικο μοντέλο.

Στην Κέρκυρα του 18ο αι. ξεχωρίζουμε όλο το βαρύ πυροβολικό των συνθετών της Βενετσιάνικης όπερας: Galuppi, Gazzaniga, Piccini, Paesiello, Anfossi, Salieri, Alessandri, Portogallo, Fioravanti και μερικούς από τους πιο πολυγράφους λιμπρετίστες: όπως είναι ο Bertati, ο Livigni, ο Petrosellini, ο Zini και ο Palomba.Είναι το πρώτο ελληνικό θέατρο που ακολουθεί τα πρότυπα λειτουργίας που καθιερώνει στην υπόλοιπη Ευρώπη η βενετσιάνικη θεατρική πρακτική του 18ου αι.[1]

…… η μεγάλη αλλαγή στην εικόνα του θεάτρου επέρχεται το 1831 με την ανακατασκευή και βελτίωση του εσωτερικού χώρου (προφανώς για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών) και την επέκταση του κτηρίου (προσθήκη κτίσματος στην νότια πλευρά του) για να καλυφθούν οι ανάγκες σε βοηθητικούς χώρους..[1]

[1]  Πλάτων Μαυρομούστακος:  Άρθρο του ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΑΝ ΤΖΙΑΚΟΜΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1733-1798),Διάλεξη "Το θέαμα στον αστικό χώρο: η περίπτωση της Κέρκυρας"  Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Νεοελληνικό Θέατρο (17ος - 20ός αι.): Επιστημονικές Επιμορφωτικές Διαλέξεις. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), Αθηνα, 1997, 1997, p. 124.

Σε ένα άλλο άρθρο δημοσιευμένο από τον καθηγητή  Μαυρομούστακο:

“Το θέατρο είναι μόνο η αφορμή: αρχιτεκτονικές προτάσεις και κοινωνικές διεργασίες σχετικά με τη σκηνή της Κέρκυρας (18ος – 19ος αι. )”[1] αναφέρεται :

   Η περιγραφή της εικόνας του θεάτρου μας διασώζεται από ένα πολύ μεταγενέστερο κείμενο που όμως ανταποκρίνεται με αρκετή ακρίβεια στην εικόνα που παρουσίαζε το θέατρο κατά τον 18ο αιώνα .

Ο Α.Ι . Μανούσος σε κείμενο που δημοσιεύτηκε το 1863 στο περιοδικό Ολύμπια  παραδίδει την ακόλουθη περιγραφή:

«Τρείς σειρές θεωρείων και ύπερθεν αυτών το υπερώο, [το θεωρείον...]

διαιρούμενο εις τρία τμήματα , ων το μεν εξ ευωνύμων της σκηνής ήν

πρωορισμένον δια τους εμπόρους, το δε εκ δεξιών δια πάν κοινωνικόν

στοιχείον, ενώ το ακριβώς απέναντι ενέμοντο απολυταρχικώς οι

λεγόμενοι ευγενείς , διότι διηρούντο εν γένει οι τότε μακάριοι της

Κερκύρας αστοί εις τάξεις... Έμπροσθεν της σκηνής η ορχήστρα, όπισθεν

αυτής τα εδώλια των διακεκριμένων θέσεων και εις το βάθος της

αιθούσης φύρδην μίγδην ο όχλος».

Ακριβέστερη είναι όμως η παρουσίαση του θεάτρου από έναν άγγλο περιηγητή ο οποίος στα 1822 παρουσιάζει το θέατρο με σαφέστερη κριτική διάθεση.

«[…] το σώμα του κτηρίου είναι άνισο σχεδόν παράταιρο, πολύ στενό για

το μήκος του με αποτέλεσμα το πέταλο στο οποίο βρίσκονται τα θεωρεία

να είναι τόσο στενό που το κάθε θεωρείο να εμποδίζει τη θέα του άλλου.

Τα θεωρεία διαμορφώνονται με διαχωριστικές επιφάνειες οι οποίες αντί

να ακολουθούν το σχήμα του πέταλου είναι παράλληλες με την σκηνή και

γι αυτό μόνο δύο θεατές να μπορούν να παρακολουθήσουν κάπως

ικανοποιητικά. Το κτήριο είναι εξίσου άσχημα φωτισμένο όσο είναι

σχεδιασμένο, αλλά παρόλα αυτά το εσωτερικό είναι αρκετά όμορφο για

ένα τόσο inconsiderable place.».

Από τις συγκεντρωμένες πληροφορίες  παρουσιάζεται κι ένα σχέδιο κάτοψης από την Κα  Ε. Φεσσά

[1] Eπτανησιακή όπερα και μουσικό θέατρο έως το 1953. Πρακτικά συνεδρίου στο πλαίσιο του 6ου Κύκλου των Ελληνικών Μουσικών Γιορτών, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 23-24 Απριλίου 2010, Ηλεκτρονική έκδοση Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, Αθήνα 2011, σ. 102-115.

Από τους μελετητές δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τον Νικόλαο Λάσκαρη που στην Ιστορία του Νεοελληνικού Θεάτρου, «Τα πρώτα έτη του εν Κερκύρα Θεάτρου» περιγράφει:

Στο θέατρο αυτό, όπου την γενική διεύθυνση είχε ο στόλαρχος που έφερε τον τίτλο Previde del Teatro, παίζονταν κατ’ αρχάς δράματα, κωμωδίες και ιλαροτραγωδίες, συνήθως από επαγγελματίες ηθοποιούς και κατά περίπτωση από ερασιτέχνες νέους της ανώτερης κοινωνικής τάξης  της Κέρκυρας. Στην τελευταία αυτή περίπτωση τους γυναικείους ρόλους έπαιζαν πάντοτε νέοι, διότι απαγορεύονταν να ανέβει στη σκηνή γυναίκα εκτός αν ήταν επαγγελματίας ηθοποιός.Εννοείται ότι οι παραστάσεις  δίνονταν  πάντοτε στην Ιταλική γλώσσα. Στην αυτήν γλώσσα δημοσιεύονταν και τα θεατρικά προγράμματα.Η ορχήστρα πάντοτε απαρτίζονταν από τους μουσικούς του ναυτικού, του στρατού ξηράς και από φιλότεχνους  Κερκυραίους .

Στο θέατρο πήγαιναν κατ’ αρχήν μόνο άνδρες, μετέπειτα δε επετράπη η είσοδος στις παντρεμένες, οι οποίες  όμως έπρεπε να κάθονται  μέσα στα θεωρεία τα οποία μπροστά είχαν υφαντό διαφανές κιγκλίδωμα. Μετά όταν καταργήθηκαν τα θεωρεία αυτά, υποχρεώθηκαν όταν πηγαίνουν στο θέατρο να έχουν πάντα προσωπίδες.

Οι όπερες

 ----------------------

Αφού παρουσιάσαμε τα γενικά αυτά περί του Θεάτρου, θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε  βαθύτερα  τον υπό εξέταση αιώνα  με ένα κατάλογο από τις όπερες που παίχτηκαν συνοδευόμενες με αντίστοιχα λιμπρέτα από διάφορα θέατρα της Ευρώπης.  Δύο λιμπρέτα  είναι από το San Giacomo . Ταυτόχρονα για κάθε όπερα αναφέρεται το έτος παράστασης  και οι συντελεστές-πρωταγωνιστές που εντοπίστηκαν ,καθώς και η ημερομηνία πρώτης παρουσίασης. Σε ορισμένες από αυτές αναφέρουμε  και τον μύθο για πληρέστερη κατανόηση των σεναρίων. Η συλλογή των πληροφοριών των παραστάσεων  έγινε από το δημοσίευμα του καθηγητή  Πλάτωνα Μαυρομούστακου ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΜΕΛΟΔΡΑΜΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΑΝ ΤΖΙΑΚΟΜΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1733-1798) και από την έκδοση του βιβλίου I Ilibretti italiani a stampa dalle origini al 1800. Catalogo analitico con 16 indici,  a cura di Claudio Sartori, Cuneo: Bertola & Locatelli, 1990-1994.

Πριν προχωρήσουμε στην καταλογράφηση των έργων είναι καλό να επεξηγήσουμε ορισμένους χαρακτηρισμούς  που εμφανίζονται δίπλα από τον τίτλο της κάθε όπερας.

Το δράμα giocoso (ιταλικό, κυριολεκτικά: δράμα με αστεία,) είναι ένα είδος  όπερας πολύ διαδομένης στα μέσα του 18ου αι."Μια σοβαρή όπερα με αστεία". Τις δύο όπερες του ο Μότσαρτ, (Don Giovanni και Così fan tutte.)  τις ταξινόμησε ο ίδιος ως "opera buffa " αντί του "dramma giocoso".  

Η όπερα μπούφα είναι κωμική όπερα. Γεννήθηκε στο τέλος της εποχής του Μπαρόκ (1720-1730) και προέκυψε από τα σύντομα κωμικά μουσικά επεισόδια που παίζονταν ανάμεσα στις τρεις πράξεις μιας σοβαρής όπερας.

H όπερα σέρια (Opera seria, σοβαρή όπερα) είναι τυπική ναπολιτάνικη όπερα που ολοκληρώνεται σε τρεις πράξεις,γραμμένη από σημαντικούς κατά καιρούς ποιητές που γράφουν ποιήματα για όπερες (λιμπρέτα). Υπάρχουν διάλογοι, σκηνική δράση και υπόθεση. 

Το Libretto ή  λιμπρέτο (ή λιβρέτο) προέρχεται εκ της Ιταλικής libretto που αποτελεί υποκοριστικό του libro (= βιβλίο) και περιγράφει το βιβλιαράκι  που περιέχει το κείμενο μιας όπερας.Τα λιμπρέτα τυπώνονταν στην Βενετία διότι τυπογραφείο στην Κέρκυρα ιδρύθηκε το 1797, μετά την πτώση της Βενετικής Δημοκρατίας.

Λιμπρέτα  από θέατρα

της Ιταλίας                           Λιμπρέτα των παραστάσεων που 

                                                    παίχτηκαν στην Κέρκυρα

GERONE TIRANNO DI SIRACUSA   Drama per musica di rappresentarsi  nel Teatro di San Giacomo in Corfù l’autunno dell’anno 1733. Dedicato a sua eccelenza il signor Niccolo Erizzo II proveditor generale di Mare. Personnagi: AchilleBiasi di S. Germano, tenore virtuoso del duca di Sora (Gerone), Gabriele Giovane di Napoli, contralto virt. del princ. di Polleca (Eumene), Elisabetta Gasparini di Αρπα Roma, soprana, virt. della princ. Vaini (Clotilde), FrancescaDieni di Napoli, soprana (Arpalice), Teresa Pampani di Modena (Lisarco), Elisabetta d’Aflisio, detta Passalacqua, di Bologna, contralta (Osmicle). Intermezzi rappresentati     Prima rappresentazione Gerone tiranno di Siracusa.  Napoli 1727.

IL  MATRIMONIO PER IGNANNO Dramma giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S. Giacomo di Corfu nell’autunno dell’anno 1771. Dedicato a sua eccelenza Pietro Antonio Querini  proveditor general da mar. Dedica degl’impresari Ottavia Gheri e Giovanni Guadagnin. Attori: Ottavia Gheri (Vespina), Francesca Brazzanti Polcelli (Dorilla), Marianna Moretti (Bellisa), Giovanni Guadagnin (Giorgino), Giuseppe Benini (march. Tulipano), Gioachino de Angeli (dott. Galerino), Appolonia Orlandi Guadagnin (Palamede). Musica di Baldassar Galuppi, maestro della ducal capella di S. Marco. Balli di Michele Corradini. Scene del pittore ed architetto Alessandro Segalini   Υπόθεση: Η Cynthia Banester ψάχνει για έναν πλούσιο σύζυγο, του οποίου τα χρήματα του επιτρέπουν να αποκαταστήσει τα οικονομικά της οικογένειάς της. Έχει σκεφτεί τον Λόρδο Kenton, έναν γοητευτικό κύριο κληρονόμο του Κόντε της Ισπανίας και σε μια κομψή κοινωνική βραδιά τον παρασύρει σε ένα κιόσκι προκειμένου να τον γοητεύσει. Το σχέδιο πετυχαίνει, αλλά, μετά τον γάμο, η νεαρή γυναίκα ανακαλύπτει ότι έχει εξαπατηθεί: ο Λόρδος Kenton ονομάζεται Jack Briggs και το  επάγγελμα του είναι περιπλανώμενος ηθοποιός. Μεγάλο σκάνδαλο δημιουργήθηκε στην τοπική κοινωνία.Προσπαθεί να βγει από αυτή την κατάσταση και ταυτόχρονα να δαμάσει τα  τα συναισθήματα που άρχισαν να αισθάνεται για τον σύζυγο.  Το Αγγλικό σενάριο δικαιολογείται καθότι ο  Baldassar Galuppi, έμεινε στην Αγγλία για 18 μήνες. Prima rappresentazione: Η όπερα αυτή, σαν πρώτη παρουσίαση είχε τον τίτλο: Il marchese villano και παρουσιάστηκε στη Βενετία τις 2 Φεβρουαρίου 1762. Στην Κέρκυρα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά με τίτλο: IL  MATRIMONIO PER IGNANNO.

IL MERCATO DI MALMANTILE Μουσική: Fischietti   Dramma giocoso in due atti di Carlo Goldoni   Prima rappresentazione: Firenze, Teatro alla Pergola, 1784

LE CASCINE ή Giuseppe Scolari La cascinα Dramma giocoso Στο θίασο που παρουσίασε τις δύο παραστάσεις συμμετείχαν οι ηθοποιοί (attori): Giuseppe Secchioni, AnnaZannini, Gioanni Guadagni, MariaBindi, Gioanni Rosi, Appollonia Guadagnini και Maria Fioresi (οι δύο τελευταίοι αποδίδουν τα σοβαρά μέρη - Parti Serie), ενώ τις χορογραφίες για το απαραίτητο χορευτικό ιντερμέδιο έχει διδάξει ο Paolo Cavazza και τις έχουν εκτελέσει ο ίδιος και οι ακόλουθοι: Caterina Russati, Giuseppe Vilani, Gesualda Galassi, Angelo Zanetti, Maria Dal Foco, Giacomo Bettini καιAnna Grassini.   Prima rappresentazione: Teatro San Samuele, 26/12/1755, Venezia

LA CONVERSAZIONE Dramma giocoso permusica da rappresentarsi nel Teatro di S.Giacomo di Corfù nel carnovale dell’anno 1774. Dedicato a sua eccelenza. [....] Dedica dell’impresario Giovanni Guadagnin. Attori: Anna Guidi (D.Berenice), Appolonia Guadagnin (D.Filiberto), Anna Gallo (mad.Lindora), Giovanni Guadagnin (D.Fabio), Cecilia Carati (Lugrezia), Giovani Sforzini (Giacinto), Niccola Ghellini (Sandrino)92    Prima rappresentazione: 1758, Venezia

L’AMORE SOLDATO   opera comica , composta da Antonio Sacchini –   1778   Παίχτηκε στο San Giacomo to 1778   Prima rappresentazione 3 Ιουλίου 1768

IL DON CALANDRANO   Μουσική: Antonio Sacchini. Λιμπρέτο: Giovanni Bertati   Drama Giocoso   Prima rappresentazione Venezia, teatro S. Samuele, autunno 1771   Υπόθεση: Το λιμπρέτο δίνει μια χιουμοριστική περιγραφή των χαρακτήρων και των ενεργειών του Don Calandrino, του γιου του Δημάρχου του Monte Secco (Abruzzo, Ιταλία),  που προσποιείται ότι ξέρει τα πάντα, αλλά στην πραγματικότητα είναι ανίκανος να σκεφτεί και να κάνει οτιδήποτε. Η Livietta, μια υπεροπτική και πλούσια αγροτική κοπέλα που προσπαθεί να ενεργήσει ως κυρία, αλλά πάντα αποτυγχάνει τόσο στη γλώσσα όσο και στο όλο της παρουσιαστικό.Ο Monsieur Le Blonde, γάλλος ταξιδιώτης που είναι πρόθυμος να μιλήσει για μέρη που υποτίθεται ότι έχει επισκεφθεί, αλλά για τα οποία δεν γνωρίζει τίποτα.Η Irene, ένα απλό και ταπεινό κορίτσι. και ο Valerio, ο δήμαρχος Monte Secco κι  αδελφός της Irene. Μετά από αρκετές στροφές, η ιστορία επιλύεται με τη σύζευξη του Don Calandrino με τη Livietta και του Le Blonde με την Irene.

	LA LOCANDA Drama giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S.Giacomo di Corfu nel Carnavale dell’anno 1774. Dedicato a Sua Ecc. Antonio Renier generale da mar. Dedica dell’impresario Giovanni Guadagnin. Attori: Anna Gallo (Guerina), Giovanni Guadagnin (Arsenio), Cecilia Casati (Marinetta), Anna Guidi (Rosaura), Giovanni Sforzini (Riccardo), Nicola Ghellini (Valerio). Musica di Giuseppe Gazzaniga Accad.Filarmonico Balli di Gaspero Bonucci. [Λιμπρέττο: GiovanniBertati]   Prima rappresentazione  1771, Βενετία
	L’ISOLA D’ALCINA Dramma giocoso da rappresentarsi nel Teatro di S.Giacomo di Corfu nel carnevale dell’anno 1778. Dedicato a sua eccellenza Gio. Battista Minio capitan delle navi venete. Dedica dell’Impresario Giovanni Guadagnin. Attori: Rosa Campioni (Mad.Tortorella), Giovanni Guadagnini (Mons.Botanico), Nicola Ghellini (Co.Bemole), Stella Benini (Mad.Bigné), Vittoria Mazoni (Mad.Minima), Pietro Checchi (Mons.Tulipano), Giovanni Sforzini (Mons. Bombarda). Musica di Pietro Guglielmi napolitano. Vestiario di Gasparo Corelli. Balli di Gio. Battista Flambo’. Scene di Girolamo Mauro. [Λιμπρέτο: Bartolomeo Cavalieri ) Συμμετείχαν οι χορευτές : Caro N. detto Chiachiarino, Rosa Flambò, Gertrude Radicati, N.Fereni, N.Borlini   Prima rappresentazione 1770
	L’IMPRESA D’OPERA Dramma giocoso da rappresentarsinel Teatro di S.Giacomo di Corfu nel carnevale dell’anno 1778. Dedicato a sua eccellenza Gio. Battista Minio capitan delle navi venete. Dedica dell’Impresario Giovanni Guadagnin. Attori: Rosa Campioni (Mad.Tortorella), Giovanni Guadagnini (Mons.Botanico), Nicola Ghellini (Co.Bemole), Stella Benini (Mad.Bigné), Vittoria Mazoni (Mad.Minima), Pietro Checchi (Mons.Tulipano), Giovanni Sforzini (Mons. Bombarda). Musica di Pietro Guglielmi napolitano. Vestiario di Gasparo Corelli. Balli di Gio. Battista Flambo’. Scene di Girolamo Mauro. [Λιμπρέttο: Bartolomeo Cavalieri] Συμμεχείχαν οι χορευτές : Caro N. detto Chiachiarino, Rosa Flambò, Gertrude Radicati, N.Fereni, N.Borlini, Giac   Prima rappresentazione: Venezia, Teatro San Moisè, 1768
	CONTRASTI AMOROSI Drama giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S.Giacomo di  Corfù l’autunno 1778. Dedicato a sua eccellenza il Kav. Giacomo Nani proveditor generale da Mare. Dedica del impresario Luigi de Marchis. Attori: Isabella Fiorentini (Laurina), Domenico de Angelis virtuoso del regnante de Virtemberga (Orgasmo), Giuseppe Luigi de Marchis (Macrobio), Marina Balducci (Rosalinda), Angelo Bianchini (Stephanello), Maria Gazza (Tortora), Giovanni Battista Brazzi (Felicino). Musica di Pasquale Anfossi, maestro nel Pio Luogo de Derilitti in Venezia. Direttore dell’opera: Domenico de Angelis. Direttore della musica e cembalista: N.N. Balli di Filippo Palermi. Scene di Antonio Pavona udinese.   Prima rappresentazione 1777 Με το τίτλο:Lo sposo disperato   Στα δύο πρώτα φύλλα υπάρχει ο ακόλουθος πρόλογος από τον ιμπρεσάριο:  Για πρώτη  φορά έχω την τιμή να υπηρετήσω αυτό το αξιόπιστο κοινό και να πρέπει να έχω τα μάτια μου σταθερά στην  Α.Ε. γιατί τα μάτια μου με ταπεινώνουν. Οι όρκοι  και  η έκφραση μου, που απαιτούν την καταξίωση, τη συμπόνια κι αφοσίωση, θα διακριθούν σε αυτόν τον ευτυχή ουρανό με την καλοσύνη, τη δικαιοσύνη, την ισότητα  και την σοφή διδασκαλία. Από αυτά  φυτρώνουν και παράγονται οι ήρωες  για το κοινό και για την ξεκάθαρη δόξα της Πατρίδας. Δεν μπορώ να ελπίζω στην πράξη του να τεθώ κάτω από το μανδύα της αποτελεσματικής προστασίας σας και ότι το πρώτο αυτό Δράμα, στη μοίρα του ενδιαφέροντός σας, θα έχει την εύνοιά σας ως αποτέλεσμα της καλοσύνης σας, που είναι  αναπόσπαστο μέρος των πραγματικά σπουδαίων ψυχών. Αν το μικρό μέγεθος του δώρου και το μεγαλείο της τόλμης μου δεν με κάνει τόσο πολύ άξιο, να μου παραχωρήσετε τουλάχιστον την τιμή της αληθινής σας διαμαρτυρίας.

L’ASTRATTO  ή Il giocator fortunato Dramma giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S. Giacomo di Corfù nel autunno 1778. Dedicato a sua eccellenza Moceniga Vendramin Nani generalessa. Dedica del impresario Giuseppe Luigi de Marchis. Attori: Isabella Fiorentini (Lavinia), Domenico de Angelis virtuoso del regnante de Virtemberga (D.Timoteo), Giuseppe Luigi de Marchis (Capitan), Marina Balducci (Clarice), Angelo Bianchini (Leandro), Maria Gazza (Angelica), Giovanni Battista Brazzi (Giocondo). Direttore della musica e cembalista: N.N. Musica di Nicola Piccini, maestro di capella napolitano. Scene di Antonio Pavona udinese. Balli di Filippo Palermi. [Λιμπρέττο: Giuseppe Petrosellini]   Prima rappresentazione 1772

IL TAMBURRO NOTTURNO Drama giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S. Giacomo di Corfù il carnevale 1779. Dedicato a sua eccellenza Zuanne Angelo Memo proveditor d’armata. Dedica dell’impresario Giuseppe Luigi de Marchis. Attori: Isabella Fiorentini (Baronessa), Domenico de Angelis, viri, delregnante di Virtemberga (D.Taddeo), Gio. Giuseppe de Marchis (D.Matteo), Marina Balducci (D.Polissena), Angelo Bianchini (Marchese), Maria Gazza (Lesbina), Gio.Battista Brazzi (Barone e Ricardo). Musica di Giovanni Paisiello, maestro di capella napolitano. Direttore dell’opera: De Angelissud. Scene di Antonio Pavona Udinese. Balli di Filippo Palermi. [Λιμπρέττο: Giovanni Bertati]   Prima rappresentazione Venezia, Teatro San Moisè,autunno 1773

LO SPOSO DISPERATO Drama giocoso per musica da rappresentarsi nel Teatro di S. Giacomo di Corfù il carnevale 1779. Dedicato a sua eccellenza Gio.Battista Dona Almirante. Dedica dell’impresario Giuseppe Luigi de Marchis. Attori: Isabella Fiorentini (D. Aurora), Domenico de Angelis, virt. delregnante di  Virtemberga (Canziano), Gio. Giuseppe de Marchis(D.Eustocchio), MarinaBalducci (Graziosa), Maria Gazza (Perenella), Gio.BattistaBrazzi (Conte Arpia), Angelo Bianchini (Cavaliere e maestro di ballo). Musica di Pasqual Anfossi, maestro del Pio Luogo de’ Derelitti di Venezia. Scene di Antonio Pavona Udinese. Direttore della musica: Stefano Sedilli. Balli di Filippo Palermi. [Λιμπρέττο: Giovanni Bertati]   Prima rappresentazione 1777 Venezia, Teatro San Moisè

libretto by Angelo Anelli,

Επί των παραστάσεων

Γενικά

Αξιοπρόσεκτη παρατήρηση για  την εποχή του 18^ου αι. είναι  ότι από πολλούς συνθέτες  παρουσιάζονταν  όπερες με τον ίδιο τίτλο  και διαφορετικούς ή όχι  λιμπρετίστες. Π.Χ η όπερα με τον τίτλο «Alessandro nell'Indie» γράφτηκε ως μουσική σύνθεση από τους Giovanni Pacini - Johann Sebastian Bach -Leonardo Vinci- Luigi Cherubini-Domenico Cimarosa κ.α.

Ένα άλλο συμπέρασμα  που βγαίνει ,είναι ότι , αν παρατηρήσουμε τις φωτογραφίες των λιμπρέτων , προβάλλεται το όνομα του λιμπρετίστα ως δημιουργού και σπάνια του μουσικοσυνθέτη. Δίδεται δηλαδή η εντύπωση ότι η διαπλοκή - ποίημα κυριαρχούσε και δευτερεύον στοιχείο ήταν η μουσική που συμπλήρωνε την όλη παράσταση. Πιο πάνω στην περιγραφή του θεάτρου από τον André Grasset-Saint-Sauveur σημειώνεται …κανείς δεν νοιαζόταν παρά μόνο όταν ένα κομμάτι της μουσικής έκανε μεγίστη εντύπωση… Για το λόγο αυτό συναντάμε γνωστά ονόματα να ασχολούνται με το λιμπρέτο  όπως του Γκολτόνι, του Μεταστάσιο κ.α

Οι συνθέτες είναι πολυγραφότατοι . Σαν παράδειγμα παίρνουμε: Ο Giovanni Paisiello έγραψε: το 1764 (τρεις όπερες) το 1765 επτά, 1766 τρεις, 1767 πέντε, 1768 έξι , 1769 τρεις, 1770 δύο, 1771 τέσσερις, 1772 τέσσερις, 1773 έξι, 1774 πέντε, 1775 πέντε, 1776 δύο, 1777 δύο, 1778 δύο, 1779 τρεις, 1780 δύο, 1781 μία, 1782 τρεις, 1784 μία, 1785 τρεις, 1786 δύο, 1787 τέσσερις, 1788 μία, 1789 τέσσερις, 1790 τέσσερις, 1791 μία, 1792 τρεις, 1794 δύο, 1795 μία, 1797 τρεις, 1798 μία, 1799 δύο, 1803 μία, 1807 μία και το 1808 μία. Ο Domenico Cimarosa παρουσίασε ένα σύνολο από 108 όπερες. Παρόμοια παραγωγή έχει γίνει κι από  άλλους συνθέτες της εποχής. Ο λιμπρετίστας  Giovanni Bertati  έγραψε 70 λιμπρέτα. Όπως γίνεται αντιληπτό η τεράστια αυτή παραγωγή απέβαινε σε χαμηλή ποιότητα μουσικής και σεναρίου. Επίσης παρουσιάζεται η μεγάλη ζήτηση του παραγόμενου μουσικού προϊόντος. 

Στο San Giacomo

Τα εγκαίνια του θεάτρου έγιναν με ένα σοβαρό  δράμα (opera seria) τo  «GERONE TIRANNO DI SIRACUSA» . Επίσης την χρονική περίοδο που εμείς ερευνούμε παίχτηκαν και οι (opere serie) «ALESSANDRO NELL INDIE» και «GIULIO SABINO» δόθηκαν δηλαδή συνολικά τρεις παραστάσεις . Όλες οι άλλες ήταν όπερες κωμικές. Αυτό είναι ένα άλλο στοιχείο που επιβεβαιώνει ότι οι θεατές πήγαιναν για να γλεντήσουν και αυτό το κατάφερνε το λιμπρέτο και όχι η μουσική.

 Ο συνθέτης που παίχτηκε πιο πολύ ήταν o Domenico Cimarosa.

Η χρονολογική απόσταση των έργων που παίχτηκαν στο Κερκυραϊκό θέατρο από την πρώτη παρουσίαση τους,  είναι σχετικά μικρή. Αυτό μαρτυρά ότι ήταν  πολύ σύγχρονο για την εποχή του.

Οι όπερες ήταν αφιερωμένες στους τοπικούς Βενετούς άρχοντες  όπως συνέβαινε αντίστοιχα  και σε όλα τα ιταλικά θέατρα. Δόθηκαν και  παραστάσεις τιμώντας συζύγους των διοικούντων, όπως  οι: L’ASTRATTO  Dedicato a sua eccellenza Moceniga Vendramin Nani generalessa.- IL CONVITO Dedicato a sua eccellenza Matilde Erizzo Bentivoglio cavaliera.

Υπήρχαν και χορευτικά ιντερμέδια όπως και στη Laguna(Βενετία).

Οι Πρωταγωνιστές 

Αναλύοντας την κατάσταση των πρωταγωνιστών παρατηρούμε:

1.Από τους 93 πρωταγωνιστές που συγκεντρώσαμε, οι 14 έχουν παρουσία μόνο στην Κέρκυρα και σε κανένα άλλο θέατρο. Αυτό μας κάνει να υποθέσουμε ότι, σε περιορισμένη κλίμακα χρησιμοποιήθηκε και ντόπιο ανθρώπινο καλλιτεχνικό δυναμικό.

2.Εκτός των δεκατεσσάρων που αναφέρονται πιο πάνω, 12 άτομα ξεκίνησαν την καριέρα τους με πρώτη παρουσίαση στο San Giacomo. Για τον λόγο αυτό υποθέτουμε ότι κάποιοι προέρχονται από ντόπιο δυναμικό, που στην συνέχεια διέπρεψαν και σε άλλα θέατρα.

3.΄Αξιο επίσης παρατήρησης είναι, ότι από τους πρωταγωνιστές της πρώτης παράστασης  όπου αναφέρονται  και ως τα εγκαίνια  του θεάτρου, το 1733 «Gerone tiranno di Siracusa», οι DE CICCO Domenico Scipione, DIENI Francesca di Napoli,  GIOVANE Gabriele di Napoli, PAMPANI Teresa di Modena δεν εμφανίζονται  πουθενά σε άλλη παράσταση ή  άλλο θέατρο. Ο BAISI Achille di S. Germano, tenore,μόνο το 1746 στο PALERMO, ο GASPARINI (Gasparrini) σε προηγούμενες παρουσίες 1728. NAPOLI -1729. NAPOLI -1733. MESSINA και ο COSTA (Costi) lppolita (Poleta) di Bologna στα θέατρα 1719. NAPOLI -1720. NAPOLI -1721. NAPOLI -1722. NAPOLI- 1723. NAPOLI. -1724. NAPOLI -1725. NAPOLI -1726. NAPOLI -1727. NAPOLI -1728. NAPOLI -1729. NAPOLI - 1731. NAPOLI -1732. NAPOLI. -1736. NAPOLI, δηλαδή στη Νάπολη και μόνο στη Νάπολη.

4.Η ικανότητα και το ταλέντο των πρωταγωνιστών μπορούμε να πούμε ότι ήταν σε καλό επίπεδο. Παρουσιάστηκαν ηθοποιοί με μεγάλη καριέρα όπως οι:BALDUCCI Marina (Maria), ο BENINI (Bennini, Benigni) Giuseppe, detto Castagno, di Roma, η BERTACCIll (Bertachi) Giovanni di Lucca, buffo, , ο BINI Antonio, buffo, ο CAMPANA Francesco Saverio di Jesi o di Bologna,ο CAVANA (Cavanna) Luigi,ο DE ANGELIS Domenico di Roma, ο MARLIANI (Margliani, Marigliani, Marleani, Mediani) Giovanni (sig. Marliani), ο MORELLI Bartolomeo (Bortolo) di Roma, buffo,ο PANIZZA Pompilio di Ferrara (sig. Panizza),ο SENI (Senni, Senna) Giovanni Battista di Roma, detto Senna, ο TOMMASINI (Tomasini) Giuseppe, η ZANINI (Zannini) Anna di Bologna κ.α. Εμφανίζονται επίσης ηθοποιοί με μέση καριέρα αλλά σε αρκετά θέατρα της Ιταλίας κι όχι μόνο.

Προσπάθεια μας σε αυτή τη μελέτη ,ήταν, να δείξουμε το θέατρο San Giacomo τον 18^ο αι., τις παραστάσεις που δόθηκαν σε αυτό, τους συντελεστές, τους επισκέπτες και παράλληλα  την κοινωνική προσφορά και την ποιότητα των παραστάσεων. Ήταν ένα θέατρο με εκδηλώσεις μέσα στο πνεύμα της εποχής του δηλ. ένα επαρχιακό θέατρο της Βενετσιάνικης επικράτειας που έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της περεταίρω μουσικής στο νησί.