H Κερκυραϊκή οικογένεια Βορδώνη στην Τεργέστη

Η  Ελληνική παροικία  της Τεργέστης γεννήθηκε από την μετανάστευση Ελλήνων στην  Αυστριακή Τεργέστη. Η κοινότητα δημιουργήθηκε κι αναπτύχθηκε χάρη στην ύπαρξη καταρχήν ενός μικρού  πυρήνα . Η μετανάστευση  άρχισε στα μέσα του 18^ου αι.  Ο Κάρολος Στ’ και η Μαρία Θηρεσία θέλησαν να προωθήσουν την Τεργέστη σε ρόλο ανταγωνιστή της Βενετίας και να καταστήσουν το λιμάνι της ως το κατεξοχήν επίνειό τους στη Μεσόγειο, ενώνοντας έτσι βαθμιαία την Αδριατική με τις χώρες στην Βόρεια θάλασσα.  Το 1786, δυο χρόνια μετά την έγκριση των πρώτων διατάξεων και τη δημιουργία  της Τεργέστης σαν ελεύθερο λιμάνι , επέτρεψαν τη δημιουργία ενός οικονομικού θαύματος και ευημερίας, με τους Έλληνες να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο θαλασσεμπόριο, στις ναυτασφαλίσεις και τις τραπεζικές εργασίες. Το ίδιο  έτος δημιουργήθηκε και το τελικό καταστατικό με τον τίτλο : «Καταστατικό της ελληνικής κοινότητας κι αδελφότητας».

Παράλληλα έντονη ήταν και η πολιτιστική παρουσία της ελληνικής παροικίας, η οποία άφησε το στίγμα της με τα διάφορα μέγαρα των ελλήνων μεγαλεμπόρων που κοσμoύσαν την πόλη: ανάμεσά τους oι Καρτσιώτης, Οικονόμου, Στρατής, Ράλλης και ο  μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης Ιωάννης Σκαραμαγκάς. 

Στην καθημερινή τους ζωή οι 'Eλληνες τεργεστίνοι έμποροι, μεγαλέμποροι και γενικότερα αστοί, μετέχουν σε "πολυεθνικές" οργανώσεις, όπως η τεκτονική στοά που  λειτουργούσε στην πόλη ήδη από το 1774, περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους σαν τους άλλους αστούς, κάνοντας περιπάτους, διαβάζοντας, παίρνοντας μέρος σε λογοτεχνικές συζητήσεις, δείπνα και χορούς. Ακόμη βελτιώνουν τα ιταλικά τους και εντρυφούν στους τρόπους "καλής συμπεριφοράς". Παράλληλα όμως συχνάζουν στα ελληνικά καφενεία της πόλης, προπάντων στο περίφημο "Caffe Greco" στην πλατεία της Borsa για να καπνίσουν το ναργιλέ ή τις πίπες τους και να συζητήσουν με ομοεθνείς και συντοπίτες μετρώντας τις χάντρες των κομπολογιών τους. Ακόμη επισκέπτονται το "Casino Greco", είδος εντευκτηρίου των Ελλήνων και κέντρο εορτών και διασκεδάσεων.[i]

Ο  Λ ε ο ν ά ρ δ ο ς  Β ο ρ δ ώ ν η ς του Πέτρου γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 2 Ιουλίου 1748 Μεγάλωσε στο νησί κι έγινε αξιωματικός του Ναυτικού της Βενετίας.  Κινούμενος από  την αγάπη του στην ιατρική επιστήμη ,εγκατέλειψε τη ναυτική του σταδιοδρομία και πήγε  για πρακτική κλινική άσκηση ,  στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Κέρκυρας. Στη συνέχεια πήγε στο πανεπιστήμιο της Πάδοβα όπου από  την 1η Μαΐου του 1768 εξειδικεύτηκε στη χειρουργική  και στις 29 Αυγούστου 1772 έλαβε διδακτορικό στη φιλοσοφία και την ιατρική. Από εκεί τον συναντάμε στη Σκαρντόνα και στο Σιμπένικο της Δαλματίας όπου εξάσκησε την ειδικότητά του  αποκτώντας μεγάλη φήμη . Οι Έλληνες αλλά και οι  Ιλλυριοί (Σέρβοι)  που κατοικούσαν στην Τεργέστη τον έφεραν το 1778 (1782) με την οικογένεια του σε αυτό το νέο λιμάνι για την άσκηση του επαγγέλματος μέχρι το θάνατό του για 33 χρόνια. Γυναίκα του ήταν η Paolina Giova. Απέκτησε τρία παιδιά , τον Πέτρο, Ιωάννη και Σπυρίδωνα. Ο Ιωάννης γεννήθηκε στη Σκαρντόνα τις 2 Νοεμβρίου 1768.[ii]  Με βάση αυτή την ημερομηνία και στηριζόμενοι στο έθιμο ότι ο πρωτότοκος γιος παίρνει το όνομα του παππού  μεγαλύτερος πρέπει να ήταν ο Πέτρος. Για την ηλικία του Σπυρίδωνα δεν έχουμε κάποια πληροφορία. 

Το δίπλωμα της Πάντοβα, σύμφωνα με τους νόμους της Αυστρίας, δεν αρκούσε  για  να του επιτραπεί να ασκήσει το επάγγελμα του ιατρού στην Τεργέστη. Ο  Βορδώνης , με την επιείκεια του μονάρχη της Αυστρίας, στις 14 Νοεμβρίου 1780 λαμβάνει το δικαίωμα να δικαιολογήσει τις μέχρι τότε ιατρικές σπουδές του περνώντας το 1781 στο πανεπιστήμιο της  Βιέννης. Μετά από δύο αυστηρές εξετάσεις στις 17 Αυγούστου του ιδίου  έτους στο πανεπιστήμιο,  έγινε δεκτός στην πρακτική της ιατρικής. Άρχισε να ασκεί το  επάγγελμα του γιατρού με διάταγμα του αρχηγού του κράτους την 12η Σεπτεμβρίου 1781.

Η Τεργέστη μπορεί να θεωρηθεί ως η πατρίδα της φήμης και της τύχης του και όπως είναι  φυσικό το μέρος που μεγάλωσαν τα παιδιά του. Ο Δρ Λεονάρδος Βορδώνης  έμαθε και διάβαζε τους Έλληνες γιατρούς από την εποχή της Κέρκυρας.

 «Μεταξύ των Ελλήνων, ο πρώτος μαθητής του Ιπποκράτη είναι ο γνωστός Λεονάρντο Βορντόνι, ο οποίος εγκαινίασε, ιατρική παράδοση σε τέσσερις γενιές [iii]»

 Ήταν ο πρώτος Έλληνας γιατρός στην Τεργέστη. Συμμετείχε σε έναν αριθμό λογοτεχνικών εταιρειών και είχε την τιμή να είναι από  το 1793  μέλος της Accademia degli Arcadi-Sonciaci in Trieste[iv].

 Από την 1η Μαρτίου 1810 ήταν μέλος της ιατρικής κοινωνίας της Βενετίας  και στις 12 Δεκεμβρίου  της ίδιας χρονιάς, ως αλλοδαπός ανταποκριτής της ιατρικής κοινωνίας του Παρισιού  με δίπλωμα από τον κοσμήτορα Arnaul ελεγκτή συμβουλίου( Intendente generale delle finanze per Trieste e Gorizia).

Το 1788 ιδρύθηκε το πρώτο νοσοκομείο της Ελληνικής παροικίας με 10 κλίνες, το οποίο στεγάστηκε σε κάποιο από  τα κοντινά κτίρια  του κοινοτικού  μεγάρου. Για την συντήρηση του η κοινότητα διατηρούσε χωριστό ταμείο, αναθέτοντας  σε κοινοτικό γιατρό τη φροντίδα και την φαρμακευτική  περίθαλψη των ασθενών. Δύο χρόνια αργότερα το 1790,προκειμένου την καλύτερη λειτουργία  του, αποφασίστηκε να εκλέγονται δυο ομογενείς υπεύθυνοι για το νοσοκομείο και τη συγκέντρωση χρημάτων μέσω εράνων. Στο νοσοκομείο αυτό εργάστηκαν εξέχοντες γιατροί. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν ο Λεονάρδος Βορδώνης και ο γιος του Ιωάννης.

Υπήρξε  μέλος της  ιατρικής επιτροπής για την επαρχία της Τεργέστης και είχε μεγάλη φήμη για τις φιλανθρωπίες και τις διδαχές του.

  Κατά τα πρότυπα άλλων σύγχρονων  εταιρειών, ιδρύθηκε το 1810 στην Τεργέστη η οποία την περίοδο εκείνη βρισκόταν υπό γαλλική κατοχή,

 ο φιλολογικός και καλλιτεχνικός Σύλλογος" Societa Cabinetto di

Minerva", πού υφίσταται ως σήμερα. Τα μέλη του, εκλεκτά πάντοτε πρόσωπα της τεργεστίνικης κοινωνίας, ασχολούνταν με φιλολογικές μελέτες, ενώ σε τακτά διαστήματα οργάνωναν συναντήσεις στις οποίες δίνονταν και διαλέξεις . Εκεί ο Λεονάρδος Βορδώνης ανέπτυξε την μελέτη του «Πάνω από τις προδιάθετες αιτίες των σωματικών δεινών, του ανθρώπου» (Βιέννη, 2 Σεπτεμβρίου 1815).

Στα μέλη της ανήκαν  ο Έλληνας υποπρόξενος της Ρωσίας Κάρλος Πελεγκρίνης και οι γιατροί Λεονάρδος και Ιωάννης Βορδώνης. Ο Ιωάννης Βορδώνης, λόγω των σχέσεών του με τις δυνάμεις κατοχής, διορίστηκε ως Direttore Censors του Συλλόγου των πρώτο χρόνο της λειτουργίας του. Στη συνέχεια, μέλη της εταιρείας υπήρξαν  ο  Σπυρίδων Βορδώνης και η σύζυγός και πολύ γνωστή ποιήτρια Τερέζα.     

O Leonardo ήταν από τα πρώτα μέλη της πρώτης  μασονικής στοάς  «Alla Concordia» στην οποία εντάχθηκε τον Απρίλιο του 1787 κι αργότερα και οι τρεις γιοι του. Επίσης όλοι εντάχθηκαν στο πολιτικό κίνημα των «Βοναπαρτιστών».[v]  Οι τίτλοι που του δίδονται στην βιβλιογραφία είναι: γιατρός, δόκτωρ, καθηγητής, καθηγητής ιατρικής και της ελληνικής λογοτεχνίας κ.α.

Από τη μεγάλη του εμπειρία στην ιατρική έγραψε και δημοσίευσε το (1808)   ένα εξαιρετικό βιβλίο με τον τίτλο “SAGGIO DI UN METODO PER FORMARE DEI BUONI MEDICI PROPOSTO DA LEONARDO VORDONI PADOVA”

εικ.1

εικ. 2

To βιβλίο  αυτό παρουσιάζει και προτείνει μια μέθοδο προστασίας από τις ασθένειες, με βάση  τον αριθμό του ιατρικού προσωπικού και των μέσων που πρέπει να διαθέτει ένας γιατρός. Όπως διακρίνουμε από την φωτογραφία (Εικ.2)  χρησιμοποιεί για τους ισχυρισμούς του τα ελληνικά κείμενα των αρχαίων ελλήνων ιατρών.

Μια εκτενή  αναφορά στο βιβλίο αυτό γίνεται από τον «Ερμή τον Λόγιο» την 1^η Οκτωβρίου 1812.Εκείνο που  εντυπωσιάζει  ιδιαίτερα είναι το ποιος είναι ο λόγος που έχει  γραφτεί το σύγγραμμα αυτό .Ο Vordoni απαιτεί , την ενημέρωση της πανεπιστημιακής διδασκαλίας της ιατρικής και ζητά να γίνουν νόμοι για την καλύτερη ιατρική και φαρμακευτική φροντίδα του λαού, τονίζοντας παράλληλα την αξία του πραγματικού γιατρού, επικρίνοντας τους τσαρλατάνους.

Άλλα  έργα του:

1)Dissertatio inauguralis de Ictero Vienna 1781 Αυτό εκδόθηκε με την ευκαιρία του χρίσματος του ως γιατρού. 2) Dissertatio de vermibus Vienna 1781 3) Difesa medico criminale di un contadino accusato di avere strozzata sua madre Si trova nel nuovo giornale della più recente letteratura Tομo III  του περιοδικού Ιl medico chirurgica d Europa Milano 1792 4 ) Alcune opinioni sulla peste si trovano nell opera inglese intitolata An account of the principal Lazaretos of Europe with various papers relative to the plague by John Howard FRS the second edition London 1791 Johson pag 33 e nell opera francese De la peste ou epoques memorables de ce fléau et les moyens de sen preserver par JG Gapon Paris an VIII in 8 o Lavilette Tome II p 124 5.)Programma de sedibus et causis morborum per analysim indagatis Si trova nel predetto Journal n CLXXVIII juin 1811 p 232[i]

ΜΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑ

 6 )1 Methodus observandi in medicina etc opustriginta annorum Quest opera è d immenso volume 7 2 )Della semplicità nel medicare le ferite8) 3 Leonardi Vordoni corcynensis medicinae doctoris Vindobonensis libellus singularis de methodo aegrotos lue venerea affectos inunctione mercuriali per extinctionem dicta tractandi etc 9) 4 Riflessioni sui mali che portano al popolo le censure che si fanno ai medici 11 5 Consultazioni mediche medico chirurgiche e medico legali 2 a 7[i]

H εκτίμηση που είχε ο γιατρός από την κοινότητα αλλά και όλη την Τεργέστη ήταν πολύ μεγάλη.  Ο Ούγκο Φώσκολος σε επιστολή του προς τον γιο του γιατρού, Σπυρίδωνα σημειώνει: 

…..σας ευχαριστώ ακόμη περισσότερο να μου δώσετε την ευκαιρία να υπενθυμίσω στον κ. Vordoni τον πατέρα σας την ευγνωμοσύνη μου. Στην πρώιμη νεολαία μου απειλήθηκα από το θάνατο και την τύφλωση και για να συντηρήσω την οικογένειά μου η φροντίδα του κ. Vordoni στάλθηκε από τον ουρανό και μπορώ μόνο να αγαπήσω το γιο  ενός τέτοιου ευεργέτη ….5 Ιουνίου 1803

Υποψιαζόμαστε ότι  υπήρχε μία επαφή του γιατρού Λεονάρδου Βορδώνη  και με την Ιονική Ακαδημία, στηριζόμενοι στην άποψη του Έμμ. Ν. Φραγκίσκου[i]η οποία αναφέρει:

Η στάση του Κοραή απέναντι στην Ιονική 'Ακαδημία, το ίδρυμα που συνέδεσε την ιστορία του με την ολιγόχρονη κατοχή της Κέρκυρας, από τους αυτοκρατορικούς γάλλους (1807-1814)……Ή δυσπιστία για το ίδρυμα είχε κυριαρχήσει επάνω σ' ολόκληρο τον κόσμο του Κοραή. Μιλώντας εκείνο τον καιρό για το σύγγραμμα κάποιου τεργεστίνου γιατρού φοβάται «μην έχει και αυτός της Ιονίου 'Ακαδημίας τα διανοήματα» .Ο γιατρός αυτός εικάζεται πώς ήταν o Λεονάρδος Βορδόνης και το σύγγραμμα του το «Saggio per formare de buoni medici» (1808). Εάν θεωρήσουμε την άποψη αυτή σωστή τότε μπορούμε να πούμε  ότι α)το βιβλίο γράφτηκε το 1808 και β)την καλή σχέση του γιατρού με τους Γάλλους του Βοναπάρτη οι οποίοι τότε κατείχαν την Κέρκυρα.

Τις 7 Μαΐου 1809 ο Ναπολέων καταλαμβάνει για τρίτη φορά την Τεργέστη. Η οικογένεια Βορδώνη ήταν φιλικά διακείμενη στον Βοναπάρτη εξ ου και οπαδοί του “βοναπαρτισμού”.
Η γαλλική κυριαρχία  σηματοδότησε επίσης την επιστροφή (σύντομη) του Τεκτονισμού και την ίδρυση νέας γαλλικής στοάς, η οποία είχε τεθεί υπό την αιγίδα της Μεγάλης Ανατολής της Γαλλίας, με τον διακριτικό τίτλο La Vedovella .

Τις 13 Οκτωβρίου 1813 οι Αυστριακοί ανακαταλαμβάνουν την Τεργέστη και όπως ήταν φυσικό έγινε πιο στενός ο έλεγχος των εθελοντών που αγωνίστηκαν υπέρ των Γάλλων για εθνικό, κοινωνικό, πολιτικό ή θρησκευτικό ιδεώδες. Κύρια ύποπτοι ήταν οι παλιοί μασόνοι όπως ο Leonardo Vordoni κ.α.

  Ο Λεονάρδος Βορδώνης εκτός την ιατρική ασχολήθηκε  και με την επιστήμη της φυσικής κάνοντας μάλιστα και πειράματα αστροφυσικής. Από τον Raicich Fabio δημοσιεύτηκε το βιβλίο : Η καταγραφή της στάθμης της θάλασσας του Leonardo Vordoni στην Τεργέστη (1782-1794) Γράφει:

Το σύνολο δεδομένων περιλαμβάνει παρατηρήσεις σχετικά με τα ανώμαλα ύψη στάθμης της θάλασσας που έγιναν από το 1782 έως το 1794 από τον γιατρό Leonardo Vordoni στην Τεργέστη της Ιταλίας, αλλά εκείνες τις εποχές υπό την αυστριακή κυριαρχία. Οι χρονολογικές σειρές ξεκινούν την 1η Ιανουαρίου 1782 και τελειώνουν στις 12 Οκτωβρίου 1794. Οι παρατηρήσεις έγιναν δύο φορές την ημέρα έως τον Ιούνιο του 1791 και πιο συχνά μετά.. Τα δεδομένα ψηφιοποιήθηκαν από τα πρωτότυπα χειρόγραφα έγγραφα και ελέγχθηκαν με βάση την ποιότητα όσο το δυνατόν περισσότερο.

Από τη μελέτη των χειρογράφων του εξήχθη ο πίνακας:

Ο Δρ Leonardo Vordoni, με μια ζωή γεμάτη δράση, γνώση και σοφία, πέθανε στην Τεργέστη στις 29 Νοεμβρίου 1813 σε ηλικία 84 ετών. Άφησε ένα όμορφο θεμέλιο για να υψωθεί ένας πύργος διαδόχων, τριών γιατρών και αξιοσέβαστων ανθρώπων στην κοινωνία της Τεργέστης. Απαγγέλθηκαν επικήδειοι από τον ισραηλινό γιατρό Benedetto Frizzi κι από τον γιατρό ANTONIO LORENZITTI στο «cabinetto της Minerva». Ο κ. Costantino Asazio, καθηγητής Φιλολογίας στο πανεπιστήμιο της Κέρκυρας, συνέθεσε το 1814 ένα κομψό ειδυλλιακό κείμενο  με τον τίτλο «Αναγραφή εις μνήμην του αοιδίμου Ιατροφιλόσοφου Λεονάρδου Βορδόνου».

Β ο ρ δ ώ ν η ς  Ι ω ά ν ν η ς

 Γεννήθηκε τις 2 Νοεμβρίου 1768.Γονείς του ήταν ο γιατρός Λεονάρδος Βορδώνης και η Paolina Giova.  Ο πατέρας σε πολύ νεαρή ηλικία  τον τοποθέτησε στο τότε διάσημο ινστιτούτο του ηγούμενου Maffioletti στη Βενετία.[i] Εκεί έζησε την πρώτη περιπετειώδη εποχή της ζωής του. Έλαβε την έγκριση του πατέρα του να συνεχίσει τις ιατρικές σπουδές του στο φημισμένο πανεπιστήμιο της Παβίας. Στις 14 Μαΐου 1791 παίρνει το δίπλωμα της ιατρικής και της φιλοσοφίας όπως συνηθίζονταν  την εποχή εκείνη. Είχε την επιθυμία να επιστρέψει κάτι που τελικά το έπραξε, στην Τεργέστη.  Άνθρωπος κι επιστήμονας επιμελούμενος , σοβαρός, εύγλωττος, αδιάφορος και ενδιαφερόμενος, βαθύς, υπάκουος, με πολιτική σκέψη, ήταν κάποια από τα στοιχεία που κληρονόμησε από τον πατέρα του.  

 Το 1786, δημιουργήθηκε το καταστατικό με τίτλο : «Καταστατικό της ελληνικής κοινότητας κι αδελφότητας». Πετύχαμε προνόμια στους Έλληνες για να εγκατασταθούν στην Τεργέστη, έλεγε ο πρόεδρος Ιωάννης Βορδώνης μιλώντας στη γενική συνέλευση του 1827 και προσέθετε: Και αξίζει να λεχθεί ότι ο ναός τού Αγίου Σπυρίδωνος ήταν από τα πρώτα κτίρια της νέας πόλης. Αξιόλογος έγινε ο αριθμός των ελληνικών καταστημάτων και κατοικιών σε αυτήν, που χρησίμευσαν κι ως παράδειγμα και κίνητρο σε άλλους διαφόρων Εθνικοτήτων οι οποίοι και αυτοί εγκατέστησαν την αληθινή εποχή ακμής της εμπορικής δραστηριότητας της Τεργέστης.

Στις φράσεις αυτές τονίζεται συνοπτικά  η συμμετοχή των Ελλήνων στη γενικότερη ανάπτυξη της πόλης. Η ομάδα των "δυστυχισμένων" Ελλήνων του 1754, σύμφωνα με την άποψη και το χαρακτηρισμό του βενετού προξένου, είχε δώσει τη θέση της, στους κεφαλαιούχους του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αι. [ii]  Το 1809 αναλαμβάνει Πρόεδρος ( Βουλευτηρίου)[iii] της Ελληνικής Κοινότητας της Τεργέστης. Το δωδεκαμελές Βουλευτήριο (Καπιτόλιο) εκλεγόταν κάθε 2 χρόνια από την Γενική Συνέλευση των ελληνικών μελών. Αξιοσημείωτη είναι η παραμονή  του γιατρού Ιωάννη Βορδώνη στο αξίωμα αυτό για μια εικοσαετία (1809-1830)  σε μια περίοδο κρίσιμη για την  ζωή της κοινότητας (τρίτη γαλλική κατοχή της Τεργέστης, Ελληνική Επανάσταση, αλλά και η οικονομική κρίση την ίδια περίοδο).Εκλέγονταν, συνήθως κατά παράβαση  του Καταστατικού, "δι ανατάσεως", εφόσον συμφωνούσαν όλοι για το πρόσωπο του.[iv] 

Τον Νοέμβριο του 1809  ο Δρ. Vordoni μαζί με το δικηγόρο Giambattista Rosmini, το Βαρόνο Αντόνιο Πασκοτίνι, γραμματέα του Μαγίστρου και τον έμπορο Treves , παρέδωσε την ελεύθερη πόλη της Τεργέστης  στον Μ. Ναπολέοντα. Η κατάληψη της Τεργέστης από τους Γάλλους έφερε τους  Έλληνες σε πολλές σκέψεις. Τότε  ο  Ιωάννης Βορδώνης και οι σύνεδροι υποπτευόμενοι ότι ένεκα της επικείμενης μεταβολής ίσως επιβληθούν βαρείς φόροι κι αλλάξουν τα όσα νόμιμα είχαν αποκτηθεί, αποφάσισαν να συστήσουν αποφυγή κάθε πρόκλησης μέχρι να παγιωθεί  νέα κατάσταση. Αποφασίστηκε δε και η αναβολή της Γενικής συνέλευσης. Οι εκπρόσωποι των Ελλήνων αποδέχθηκαν ομόφωνα την πρόταση αυτή, ζητώντας ταυτόχρονα από την Προεδρία να συνεχίσει να λειτουργεί  στα καθήκοντά της. Σε αυτήν την επιθυμία, η Προεδρία, βαθιά συγκινημένη από τη βεβαίωση αυτής της γενναιόδωρης εμπιστοσύνης, ευχαρίστησε τους εκπροσώπους ολόψυχα, διασφαλίζοντας και υποσχόμενη ότι θα την δικαιολογούσαν ενδεχομένως σε κάθε περίσταση.  Είχε   τον ζήλο να στηρίξει την κοινή διάθεση των αδελφών. Για την όλη παρακολούθηση της τήρησης των υποσχέσεων εκλέχθηκαν οι Λεονάρδος Βορδώνης, Κυριάκος Κετράρος, Λουκάς Κανέλλος και Δημήτριος Καρτσώτης.

Θα πρέπει εδώ να δούμε την πολιτική δραστηριότητα της κοινότητας, από την κρίσιμη χρονιά του 1809 και μετά, όταν για τρίτη φορά οι Γάλλοι κατέλαβαν την Τεργέστη. Θα σταθούμε στη σύμπραξη ή όχι των Ελλήνων της Τεργέστης με τις γαλλικές δυνάμεις κατοχής και την επίδραση των νέων καταστάσεων στη διαμόρφωση της επαναστατικής ιδεολογίας τους. Έτσι, η εγκατάσταση των Γάλλων  ανέτρεπε για τέσσερα χρόνια την οικονομική ζωή και παράλληλα ο Ναπολέοντας συλλάμβανε για εκφοβισμό πλούσιους Τεργεστίνους  ανάμεσα τους κι Έλληνες , προκειμένου να πετύχει καταβολή της νέας  υπέρογκης οικονομικής αποζημίωσης που ήθελε.Η κοινότητα ,πάντως, οφείλει σε μεγάλο βαθμό την επιβίωση της στην προεδρία του Ιωάννη Βορδώνη ,που φαίνεται ότι διαπνεόταν από φιλογαλλικές ιδέες.[v] Κατάφερε το 1809 να γίνει καγκελάριος της Υγείας, αλλά κι ένας εκ των βοηθών του Δημοτικού Δικαστή τις 13 Ιανουαρίου 1812.Ως καγκελάριος της υγείας, δημοσίευσε έναν κανονισμό που κατέχει μια  θέση μεταξύ των πιο δημοσιευμένων  κωδίκων. Από το 1810, διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Υγειονομείου της Τεργέστης, όχι ίσως μόνο για τις φιλογαλλικές του θέσεις αλλά και λόγω της σεβαστής από όλους προσωπικότητάς του.  Ανέλαβε και τη θέση του διευθυντή του Ανωτάτου Νοσοκομείου της Τεργέστης.Ο  Ιωάννης Βορδώνης απέδειξε καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του την αφοσίωση στο Γένος των Ελλήνων. Είχε έναν οξυμένο νου ώστε προς όφελος της Κοινότητας να ισορροπεί μεταξύ της Κυβέρνησης και του Βουλευτηρίου. Είναι γεγονός ότι δεν κυρώνονταν  ποτέ η εκλογή του στη θέση του προέδρου της κοινότητας από την αυστριακή κυβέρνηση, ενώ παράλληλα οι αιτήσεις του για την απαλλαγή του από το βάρος της ευθύνης του Προέδρου δεν έγιναν δεκτές από την κοινότητα. Μέσα από τις πιο κρίσιμες υποθέσεις που διαχειρίστηκε ήταν κι αυτή με τους πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Τεργέστη κατά την ελληνική επανάσταση. Από το 1821 έως το 1824 οι πρόσφυγες ανήλθαν σε 3.000. Στην Τεργέστη συγκεντρώθηκαν Έλληνες από το Μαυροβούνιο, τη Ρουμανία, Μολδοβλαχία την Πέστη κι αλλού. Είχαν κατορθώσει να διαφύγουν τον αυστριακό κλοιό και να φτάσουν στην Τεργέστη ρακένδυτοι αλλά με την αποφασιστικότητα να συνεχίσουν, ώστε να ενωθούν με τους συναγωνιστές συμπατριώτες τους στην Ελλάδα. Προέρχονταν από τη Σμύρνη, Χίο, Μυτιλήνη, Κωνσταντινούπολη, Σίφνο, Κέα, Μακεδονία, Κοζάνη, Χιμάρα, τα Ιωάννινα, τα Σάλωνα αλλά κι από άλλα μέρη.[vi]Επιπλέον του πιο πάνω αριθμού αφίχθηκε και η πολυάριθμη στρατιά του Υψηλάντη από τη Βλαχία, με σκοπό να φύγει για να πολεμήσει στην Ελλάδα. Οι Έλληνες πρόσφυγες ζητούσαν από την ελληνική κοινότητα της Τεργέστης να εγγυηθεί γι' αυτούς στην αστυνομία για την προσωρινή έστω παραμονή τους στην πόλη, όπως απαιτούσε ο αυστριακός νόμος και τη μεσολάβησή της για την έκδοση της άδειας που θα τους επέτρεπε να συνεχίσουν το ταξίδι τους . Η κοινότητα κινήθηκε με ενθουσιασμό, με την πρωτοβουλία των επιτρόπων της Ιωάννη Βορδώνη, Ελευθερίου Μ. Οικονόμου και Φραγκίσκου Καπέλλου. Η αποτελεσματικότητα των ενεργειών με διάταγμα της 30 Ιουλίου 1821 που διαβιβάστηκε στην αστυνομία της Τεργέστης στις 11 Αύγουστου 1821, περιόρισε την παραμονή τους  απαγορεύοντας ρητά σε Έλληνες πού είχαν πάρει μέρος στην Επανάσταση να διέρχονται ή να μένουν στο αυστριακό έδαφος και φυσικά να αναχωρούν για την Ελλάδα. Συνέπεια αυτού του διατάγματος ήταν η αναγκαστική μετακίνηση (19 Αύγουστου) στην Ελλάδα.[vii]  Επίσης η κοινότητα κατάφερε να περιθάλψει αυτούς και να τους προσφέρει τα προς το ζην. Με αίτηση της  και με την προσωπική  επιρροή του γιατρού και Προέδρου της κοινότητας Ιωάννη Βορδώνη, δόθηκε η άδεια να εισάγονται δωρεάν ομογενείς φτωχοί ασθενείς στο νοσοκομείο της Τεργέστης.[viii] Tο οικονομικό πρόβλημα που ανέκυψε με το κύμα προσφύγων, συζητήθηκε τον Αύγουστο του 1822 από το Capitolio, που θα αποφάσιζε τη συνέχιση της βοήθειας της κοινότητας προς τους πρόσφυγες ή τη διακοπή κάθε ενίσχυσης, γεγονός πού θα προκαλούσε την επέμβαση της Αυστριακής κρατικής διοίκησης· Με πρόταση του Ιωάννη Βορδώνη, για λόγους φιλανθρωπίας προκρίθηκε να συνεχιστούν οι ενισχύσεις, αλλά μόνο μέχρι τον Απρίλιο του 1823.Τελικά αποφασίστηκε (21 Νοεμβρίου 1822)πλούσιοι ομογενείς να δανείσουν άτοκα ή να συνεισφέρουν χρήματα για το σκοπό αυτό στο κοινοτικό ταμείο. Ο πρόεδρος με οιαδήποτε θυσία πρότεινε την είσπραξη του 1/1000 των εσόδων των εμπορικών εταιρειών και αύξηση της εισφοράς των αδελφών, αναλόγως την τάξη του καθενός. [ix]Με μεγάλη αυστηρότητα πέτυχε την είσπραξη του "εκκλησιαστικού δικαιώματος", συνέστησε δε εκούσιες εισφορές. Το 1836  η κοινότητα είχε και πάλι ανθηρή οικονομία.

 Στην Τεργέστη υπήρχαν δύο ορθόδοξοι ναοί οι οποίοι ανήκαν στην ελληνική κοινότητα. Ο Άγιος Νικόλαος και η Αγία Τριάδα. Ο ένας, αυτός του Αγίου Νικολάου κτίστηκε το 1787.Μέχρι το 1818 η διακόσμηση του δεν είχε γίνει. Τότε ο Ιωάννης Βορδώνης ψήφισε τον παρά των αδελφών έρανο, προκειμένου να ξεκινήσει  ο καλλωπισμός του. Για το τελείωμα μέσα κι έξω, συγκέντρωσε επί πλέον 24.000 φιορίνια από τους αδελφούς, με υπογραφές. Στην συνέχεια συντάχθηκε κανονισμός που προέβλεπε τη σωστή διοίκηση, την οικονομική διαχείριση της εκκλησίας,  τον διορισμό των ιερέων, αλλά και την φροντίδα των αδύναμων και απόρων.

 Ένα από τα έργα του επίσης, ήταν και η δημιουργία  νέου κοιμητηρίου μιας και οι μέχρι τότε χώροι  κρίθηκαν από τον ίδιο ακατάλληλοι για την ταφή των Ελλήνων. Επιδίωξε και πέτυχε από την Κυβέρνηση την παραχώρηση οικοπέδου. Με εισήγησή του, ημέρα έναρξης ταφής ορίστηκε  η 1η Ιανουαρίου 1830.

Σημαντική μέριμνα της αδελφότητας ήταν  και η σύσταση ελληνικού σχολείου. Τα πρώτα χρόνια  η διδασκαλία  γίνονταν από τους Έλληνες ιερωμένους της Κοινότητας. Υπήρξαν κάποια κληροδοτήματα και δωρεές για το σκοπό της ίδρυσης του. Το 1808 ο Βορδώνης ως βουλευτής  έκανε πρόταση για την σύσταση επιτροπείας με σκοπό  την σχολική μεταβολή και αναδιοργάνωση της μόρφωσης  αλλά και την πρόοδο των διδασκομένων. Όντως επί της προεδρίας του προσκλήθηκαν αναγνωρισμένοι Έλληνες δάσκαλοι. Μερικοί από αυτούς ήταν: ο Ηπειρώτης Κωνσταντίνος Ασώπιος, μετέπειτα καθηγητής της Ιόνιας Ακαδημίας και του πανεπιστημίου Αθηνών, ο ηπειρώτης λόγιος Χριστόφορος Φιλήτας, ο λόγιος κι αρχιμανδρίτης Ιγνάντιος Σκαλιώρας, ο Κρητικός δάσκαλος και ιερέας Μιχαήλ Αποστολίδης, που αργότερα έγινε καθηγητής Θεολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών και το 1861 αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Ο Ανδρέας Μουστοξύδης ήταν σύμβουλός του. Ο Βορδώνης θεωρούσε αποστολή του να κρατήσει υψηλά τη θέση της ελληνικής παιδείας στους νέους της κοινότητας. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του βουλευτηρίου τις 12 Μαΐου 1822 στην οποία εγκρίθηκε η νέα ρύθμιση του σχολείου για τα αγόρια, ζήτησε από την επιτροπή που είχε καταρτίσει τον κανονισμό, να προετοιμάσει παρόμοιο σχολείο θηλέων. Στην σχολή αυτή εκπαιδεύτηκαν κορίτσια από το 1830 έως το 1890

"Πρόεδρος του Γένους"

[i]

Στις 26 Μαΐου 1832 εγκρίθηκε το κοινωνικό συμβόλαιο της ασφαλιστικής Εταιρίας «Assicurazioni Generali Austro-Italiche» που υπογράφηκε την 1η Δεκεμβρίου 1831. Η εταιρεία είχε κεφάλαιο 200.000 φιορινιών διαιρούμενο σε 200 μετοχές αξίας 1.000 φιορινιών εκάστης……. Και πάλι μεταξύ των πολυάριθμων μετόχων από όλες τις περιοχές της Ευρώπης, βρίσκουμε τους Ιωάννη Ράλλη, Δημήτριο Καρτσιότη, Αλέξιο Πάρη, Ιωάνν Βορδώνη, Ιωάννη Σκαραμαγκά.

Την δημόσια εκτίμηση της συμπεριφοράς του Βορδώνη στις πολλές και δύσκολες συνθήκες, επιβεβαιώνει η εμπιστοσύνη του δικού του έθνους. Εκτίμηση που επεκτείνεται και σε όλη την περιοχή του Veneto.

Ένα παράδειγμα είναι αυτό  της κοντέσας Elisa Bonaparte αδελφή του Ναπολέοντα η οποία ζούσε σε ένα μέγαρο εξόριστη από το 1814 στη Τεργέστη. Σε μια τέτοια εκλεπτυσμένη κατοικία, ευγενείς και διανοούμενοι όπως ο Count Domenico Rossetti, ο κυβερνήτης της ελληνικής παροικίας Giovanni Vordoni, ο προσωπικός της γιατρός Andrea Gobbi, ο πρόεδρος του Εμπορικού Δικαστηρίου Venceslao Panzera, ο βαρόνος Giovanni Guglielmo Sartorio και ορισμένοι επισκέπτες ήταν οι κοντινοί της άνθρωποι [ii]

Οι κοινωνικές συγκεντρώσεις την εποχή εκείνη γίνονταν σε Λέσχες, Καζίνα, Σαλόνια κ.λ.π.  Την πνευματική κίνηση των μελών της ελληνικής παροικίας συμπλήρωνε η συμμετοχή τους, σε μικρό βέβαια βαθμό, σε Φιλολογικούς συλλόγους της Τεργέστης. Κατά τα πρότυπα άλλων σύγχρονων  λεσχών, ιδρύθηκε, όπως είδη αναφέραμε, το 1810 στην Τεργέστη, ενώ μάλιστα βρισκόταν υπό γαλλική κατοχή, ο φιλολογικός και καλλιτεχνικός Σύλλογος" Societa Cabinetto di Minerva", που υφίσταται ως σήμερα. Τα μέλη του, εκλεκτά πάντοτε πρόσωπα της τεργεστίνικης κοινωνίας, ασχολούνταν με φιλολογικές μελέτες, ενώ σε τακτά διαστήματα οργάνωναν συναντήσεις στις οποίες δίνονταν και διαλέξεις. Στα μέλη της ανήκαν ο 'Έλληνας υποπρόξενος της Ρωσίας Κάρλος Πελεγκρίνης και οι γιατροί Λεονάρδος και Ιωάννης Βορδώνης. Η πολιτιστική κληρονομιά που κληροδοτήθηκε από τους κατοίκους της Ελληνικής κοινότητας έδωσε ζωηρότητα στην ιταλική κουλτούρα της πόλης .Ο Ιωάννης Βορδώνης, ακριβώς λόγω των σχέσεών του με τις δυνάμεις κατοχής, διορίστηκε ως Direttore Censors του Συλλόγου τον πρώτο χρόνο της λειτουργίας του. Στη συνέχεια, μέλη της εταιρείας υπήρξαν η Τερέζα Βορδώνη και ο Σπυρίδων Βορδώνης

Ο γιατρός Βορδώνης ήταν μέλος όλων των λεσχών και της μασονικής στοάς όπως κι ο πατέρας του Λεονάρδος. Αναφέρουμε δύο διαλέξεις του στην Societa Cabinetto di Minerva «Σχετικά με την πρόοδο του ανθρώπινου πνεύματος στα σχολεία στην Ευρώπη» και «Για την προέλευση και την πρόοδο της βοτανικής.»

Δημοτικό δάσος "VORDONI" Ο Giovanni Vordoni, ιατρός και φυσιοδίφης (Scardona / Skradin, Δαλματία, 02.11.1768 - Τεργέστη, 22.05.1830) ήταν λάτρης της τοπικής χλωρίδας όπως είναι σαφές από το βοτανολόγιο του. Υπάρχουν πολυάριθμα φυτά, κυρίως σπάνια, που ο ίδιος συνέλεξε γύρω από την πόλη (S. Andrea, Barcola-Cedas). Άφησε επίσης μια πολύτιμη συλλογή από βότανα , τα οποία μπήκαν στο τότε πολιτικό Μουσείο Φυσικών Επιστημών της Τεργέστης. Το Δημοτικό δάσος "VORDONI" αρχικά επεκτάθηκε για 4391 τετραγωνικά μέτρα .Ήταν τεχνητά αναδασωμένο με μαύρο πεύκο το 1859.[iii]

 Πολιτικά υποστήριζε τον Βοναπαρτισμό.

Ο Ιωάννης Βορδώνης είχε μεγάλο κύρος στην πλειονότητα της κοινότητας της Τεργέστης. Τον εξαίρουν  για τις ιδιότητες του πνεύματος και της καρδιάς, τον τεράστιο πολιτισμό του, την φιλανθρωπία του,  την πειστική ευγλωττία που τον διέκρινε, καθώς και την ασυνήθιστη γοητεία που ασκούσε πάνω σε εκείνους που τον πλησίασαν. Η τόσο μεγάλη εκτίμηση κατακτήθηκε όχι μόνο από τους συμπατριώτες του, αλλά ακόμη και εκείνη της κυβέρνησης , απαραίτητη για τη θέση και την επιτυχία του ως Διοικητή του Έθνους. Έπαψε να ζει στην Τεργέστη στις 22 Μαΐου τού 1830.

Σπυρίδων Βορδώνης

Ασχολήθηκε με τη Διοίκηση. Οι θέσεις που κατείχε ήταν: 1808 επικεφαλής τμήματος Καγκελαρίας του νομού του Tagliamento, 1817 Καγκελάριος στο San Bonifacio και ως Επίτροπος στην Chioggia, Διευθυντής του Censo [i] στη Βενετία και από το 1822 επίτροπος στη Βερόνα.

Ασχολήθηκε και με επενδύσεις. Ήταν μέτοχος στην ασφαλιστική εταιρεία Nuovi Assicuratori που ιδρύθηκε το 1807 και παρέμεινε ενεργή μέχρι το 1855.

Παντρεύτηκε μια από τις πιο διακεκριμένες ποιήτριες της Ιταλίας.

Η TERESA ALBERELLI VΟRDONI  γεννήθηκε στη Βερόνα. Ήταν πολύ καλλιεργημένο άτομο και αφιερώθηκε στην ποίηση από τη νιότη της. Στη Βενετία παντρεύτηκε δεκαπέντε ετών τον Spiridione Vordoni. Έζησε για περίπου τρία χρόνια με τον σύζυγό της σε μια βίλα στην περιοχή της Βερόνα, αφιερώνοντας τον εαυτό της με πάθος στη μελέτη της γλώσσας.

Πέτρος Βορδώνης

Ασχολήθηκε με το εμπόριο. Βρίσκεται εγγεγραμμένος στο Εμπορικό Δικαστήριο και το Προξενείο Θαλάσσης της Τεργέστης στα έτη 1824-1830. Πήρε την άδεια του επίσημου μεσίτη στο χρηματιστήριο (Borsa) της Τεργέστης.  

Εμφανίζεται ως συνταξιούχος υπολοχαγός και νομαρχιακός επίτροπος στο νηπιαγωγείο του Campobasso.

Το Σεπτέμβριο 1815 η Αυστριακή κυβέρνηση ζήτησε από τις μυστικές υπηρεσίες πληροφορίες  για την οικογένεια.

Βιέννη, 2 Σεπτεμβρίου 1815

Hager a Cattanei                                                                                                                                  

"Ο Peter Vordoni, υποτιθέμενος ως πρώην χρηματιστής στην Τεργέστη, ζήτησε δουλειά στο τοπικό χρηματιστήριο. Μας νοιάζει πολύ για το χαρακτήρα και τις δράσεις αυτού του ανθρώπου, ιδιαίτερα τη συμπεριφορά του κατά τις εχθρικές εισβολές το 1805 και το 1809 και αργότερα κατά τη διάρκεια της γαλλικής κυβέρνησης. Για να λάβω αξιόπιστες πληροφορίες, σας ζητώ να ρωτήσετε για αυτόν και να με ενημερώσετε το συντομότερο δυνατόν, ειδικά για το γεγονός ότι ο Πέτρο Βορντόνι και οι αδελφοί του στη Λιουμπλιάνα και στην Τεργέστη υποτίθεται ότι εργάζονται για τη γαλλική κυβέρνηση.

Η απάντηση ήρθε σε λίγες μέρες

Hager a Cattanei        Trieste 27/9/1815    

Αμέσως μετά τη λήψη της επιστολής από την Εξοχότητά σας, προσπάθησα να ανακαλύψω περισσότερα για το χαρακτήρα και τις πράξεις του πρώην χρηματιστή της περιφέρειας Τεργέστης Πέτρο Βορντόνι, ιδιαίτερα για τη συμπεριφορά του κατά τις εχθρικές εισβολές το 1805 και 1809, στη συνέχεια κατά τη γαλλική κυριαρχία μέσα  από τα μυστικά ή δημόσια αστυνομικά αρχεία εναντίον του ή εναντίον των δύο αδελφών του, το γιατρό Ιωάννη και το Σπυρίδωνα Βορντόνι. Δεν βρήκα ότι έκανε τίποτα μειονεκτικό. Είναι γνωστό ότι στην αρχή της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά και όταν ιδρύθηκε η Ιταλική Δημοκρατία, όπως και πολλοί άλλοι, αυτοί οι τρεις αδελφοί ήταν αφιερωμένοι στην ιδέα της επανάστασης και, όπως ήταν συνηθισμένο στους νέους τότε, να συναισθάνονται τις γαλλικές ιδέες. Αυτό δεν έγινε με την πρόθεση να πάρουν τις πλευρές ή την έλλειψη σεβασμού προς τα άλλα έθνη, αλλά, μόνο λόγω της νεανικής ακμής, όπως το είδαν αργότερα, και δεν πρέπει να συγχέονται  με την απόρριψη του αρχηγού της αστυνομίας της Σαρδηνίας το 1806, και συγκεκριμένα ο Πέτρο Βορντόνι επέστρεψε στη σεμνότητα.

Έκτοτε, για τους δύο αδελφούς, τον  Ιωάννη και  Πέτρο Βορντόνι, δεν ακούγεται τίποτα κακό για την ηθική και πολιτική φύση τους. Ο γιατρός Ιωάννης εκπλήρωσε τη θέση του Ιατρικού Καγκελαρίου, που του ανατέθηκε από τους Γάλλους με μεγάλη αξιοπρέπεια, επιδεξιότητα και σεμνότητα ,κερδίζοντας το σεβασμό των συμπολιτών του

Ο Σπυρίδων Βορντόνι εγκατέλειψε την Τεργέστη το 1806, έφυγε στην Ιταλία και προσχώρησε στη γαλλο-ιταλική διοίκηση, όπου επέστρεψε στην Τεργέστη το 1809 ως γραμματέας του Ιταλού υπουργού Σκοπόλι λόγω των περιστάσεων του πολέμου ταξιδεύοντας στις επαρχίες προκειμένου  να φροντίσει τις ζημίες που προκάλεσαν τα αυστριακά στρατεύματα από την εισβολή τους και τις τυχερές πολεμικές τους καταστάσεις το 1809. Αυτός ο Σπυρίδων Βορντόνι λέγεται ότι είναι ακόμα στο Τρεβίζο, άγνωστος στον κλάδο της βιομηχανίας. Και οι δύο αδελφοί, ο Δρ Σπυρίδων και ιδιαίτερα ο Πέτρος Βορντόνι, συμπεριφέρθηκαν κατά τρόπο ομαλό και ήρεμο κατά την τελευταία εισβολή το 1809 και κατά τη διάρκεια της γαλλικής κυριαρχίας μέχρι την ολοκλήρωση της ειρήνης και ο Πέτρος έδειξε ήδη την αποστροφή του στη γαλλική κυβέρνηση όταν, επαρχίες στη Γαλλία αποφάσισε να εγκαταλείψει την πατρίδα του και να μεταναστεύσει στην Αυστρία. Σχετικά με την ηθική και πολιτική συμπεριφορά του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βιέννη από το 1810 έως σήμερα. Η διεύθυνση της αυτοκρατορικής αστυνομίας μπορεί να παράσχει πληροφορίες.

Παρεμπιπτόντως, αφού έχω αξιόπιστες πληροφορίες, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι ούτε ο Πέτρο Βορντόνι ούτε τα δύο αδέλφια του δεν έχουν μείνει ποτέ στο Laibach (σημαίνει Λιουμπλιάνα, τώρα πρωτεύουσα της Σλοβενίας) και δεν έχουν πραγματοποιήσει καμία υπηρεσία για τη γαλλική κυβέρνηση.

 Η Κερκυραϊκή οικογένεια Βορδώνη έδειξε την ικανότητά της στα γράμματα, αποδεικνύοντας παράλληλα την έντονη Ελληνικότητά της.  Για τη προσφορά της οικογένειας  η Ελλάδα πρέπει να αισθάνεται υπερήφανη . Ήταν μια δεμένη οικογένεια όπως αποδεικνύεται από τα τρία σονέτα που έγραψε η  TERESA ALBERELLI VΟRDONI . Ένα από αυτά είναι αφιερωμένο στον σύζυγο της Σπυρίδωνα και από ένα στους κουνιάδους της Ιωάννη και Πέτρο. Πρέπει να σημειωθεί ότι και απόγονοι συνέχισαν τη καλή παράδοση αυτών. Ήταν ιδιαίτερα αξιόλογα άτομα όπως δύο γιατροί κ.λ.π

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[i] Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται κυρίως σε σχέση με τις εθνικές απογραφές πληθυσμού και στέγασης.

[i] Πρόεδρος του Γένους: Ερμής ο λόγιος 20.10.1819

[ii] IIIquitrieste Silvio Rutteri, Trieste, Spunti del suo passato, Borsatti Ed., Ts. 1950

[iii] «Alpinismo Triestino» Ιούλιος-Αύγουστος 2016 Νο 156

[i] Gian Maria Maffioletti (1740-1803) - ιδρυτής και διευθυντής της Σχολής Ναυπηγικής, με τον Simone Stratico (1733-1824), Έδρευε στο Ναύσταθμο τα Βενετίας και ήταν μια μοναδική σχολή  σε όλη την Ευρώπη του 18ου και 19ου αιώνα

[ii] ΙΙΙΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ, 1751-1830

[iii] Το Capitolo ή Consulta (Καπίτολο ή Βουλευτήριο) αποτελούσε το βουλευτικό σώμα Ο αριθμός των μελών, του ορίστηκε στα 12 με  πρόβλεψη να φτάσει μέχρι τα 24 σε περίπτωση πού θα αύξανε ό αριθμός των 'Αδελφών

[iv] ΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ, 1751-1830           

[v] ΙΙΙΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ ο.π.

[vi] ΙΙΙΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ ο.π

[vii] ΙΙΙΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ ο.π.

[viii] ΙΙΙΚΑΤΣΙΑΡΔΗ-HERING ΟΛΓΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΤΕΡΓΕΣΤΗΣ, 1751-1830  Το 1788 έγινε η ίδρυση του πρώτου Νοσοκομείου της Ελληνικής Κοινότητας Για την αποδοτικότερη λειτουργία του από το 1790 ξεκίνησαν να εκλέγονται δυο ομογενείς υπεύθυνοι για το νοσοκομείο και τη συγκέντρωση εράνων Στο νοσοκομείο εργάστηκαν εξέχοντες γιατροί. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελούν ο Λεονάρδος Βορδώνης και ο γιός του Ιωάννης.

[ix] Ο διαχωρισμός των Ορθόδοξων ομογενών της κοινότητας της Τεργέστης προέβλεπε  τέσσερις τάξεις. Σε κάθε τάξη αντιστοιχούσε διαφορετικό ύψος ετήσιας συνδρομής και διαφορετικός βαθμός συμμετοχής στην διοίκηση της κοινότητας.

[i] eJournals 1965: Έμμ. Ν. Φραγκίσκος, Ο ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ Η ΙΟΝΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ σελ.198

[i] Biografia degli uomini distinti dell'Istria del canonico σελ 226

[i] The New Annual Register: Or General Repository of History ..., Τόμος 54

Ο κ. Leonardo Vordoni στην Τεργέστη, ο οποίος δημοσίευσε πρόσφατα μια καλή κατάταξη της materia medica, έχει κυκλοφορήσει ένα ενημερωτικό δελτίο για ένα έργο που πρόκειται να προχωρήσει με συνδρομή με τίτλο De Sedibus et Causis Morborum ανά αναλυτική διερεύνηση. Από τη φύση του ενημερωτικού δελτίου και του γνωστού τα ταλέντα του Δρ Vordoni υπόσχεται να είναι έργο άξιο για τη  Clinique Chirurgicale ou Mémoires et Observations de Chirurgie Clinique & c Clinica Chirurgica

[i] Παροικιακός Ελληνισμός Συνήθειες και νοοτροπίες των Ελλήνων της Ιταλίας http://www.ime.gr/projects/migration/15-19/gr/v2/italia4.html

[ii] DISCORSI UDITI DEL DOTT ANTONIO LORENZITTI Lorenzutti gave a funeral oration for Dr Giovanni Vordoni in Trieste 1859 TRIESTE Tip Pagani σελ.12

[iii] Barbara Coslovich :Ruggero Rovan e la scultura a Trieste nel primo Novecento ALESSANDRO MANUSSI 1910 Iscrizioni: R. Rovan  σελ 100

[iv] Η Ακαδημία Arcadia είναι μια λογοτεχνική ακαδημία που ιδρύθηκε στη Ρώμη στις 5 Οκτωβρίου 1690 Η Ακαδημία θεωρείται όχι μόνο ως μια απλή σχολή σκέψης, αλλά ως ένα πραγματικό λογοτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε και εξαπλώθηκε σε όλη την Ιταλία καθόλη τη διάρκεια του δέκατου όγδοου αιώνα, 

[v] Βοναπαρτισμός πολιτικό φαινόμενο κατά το οποίο η εξουσία συγκεντρώνεται σε ένα πρόσωπο που έχει τη λαϊκή αποδοχή, κυβερνά αυταρχικά και, ακόμη κι αν πιστεύει ότι υπερασπίζεται τα λαϊκά συμφέροντα, στην πραγματικότητα εξυπηρετεί τους στόχους μιας ολιγαρχίας. Θοδωρής Βελισσάρης: Καρλ Μαρξ «είναι η συνύπαρξη δημοκρατίας και αυταρχισμού»

Στα ίχνη του Ευγενίου Βούλγαρη

από Ερανιστής

 

 

Στα ίχνη του Ευγενίου Βούλγαρη

Κείμενο: Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης

Μετά την οριστική ήττα της Βενετίας στους Βενετοτουρκικούς πολέμους το 1715 και την απώλεια όλων των κτήσεων της στο Αιγαίο και την Πελοπόννησο, η επιθετικότητα των Οθωμανών στράφηκε προς τις βενετικές νήσους του Ιονίου Πελάγους.

Ο οθωμανικός στόλος κατέλαβε τα Κύθηρα και στη συνέχεια τη Λευκάδα. Πανικός επικράτησε στα άλλα νησιά, ιδίως στη Ζάκυνθο, όταν μάλιστα τα οθωμανικά πολεμικά έγιναν ορατά μεταξύ της νήσου και των Στροφάδων.

Ένα μέρος του αστικού πληθυσμού εγκατέλειψε τη νήσο και κατέφυγε στην Κέρκυρα. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Πιέρος Βούλγαρης και η φιλάσθενη σύζυγός του Τζανέττα, έγκυος στο πρώτο τους παιδί. Το ζεύγος βρήκε καταφύγιο στην Κέρκυρα αλλά ο κίνδυνος δεν έπαυσε να υφίσταται. Τον Ιούλιο του 1716 ο οθωμανικός στόλος απέκλεισε την Κέρκυρα, αποβίβασε αγήματα στη νήσο και η πόλη της Κέρκυρας βρέθηκε πολιορκημένη από ξηρά και από θάλασσα.Τα πράγματα δεν φαίνονταν ευνοϊκά για τους πολιορκημένους, παρά την άφιξη ναυτικών ενισχύσεων από άλλες χριστιανικές δυνάμεις της Ευρώπης. Όμως το βράδυ της 11ης Αύγουστου μια φοβερή βροχοθύελλα και τρικυμία κατέστρεψε μεγάλο μέρος του οθωμανικού στόλου και ανάγκασε τον οθωμανό ναύαρχο να διακόψει την πολιορκία και να αποπλεύσει. Έτσι η Κέρκυρα σώθηκε και ο πληθυσμός απέδωσε τη λύτρωσή του από τον κίνδυνο σε θαυματουργό παρέμβαση του πολιούχου της νήσου Αγίου Σπυρίδωνος. Μια ωραία εικόνα στο μονύδριο της Αιξωνής Γλυφάδας απεικονίζει το περιστατικό και την πίστη των Κερκυραίων στον προστάτη άγιό τους. Το ίδιο βράδυ της λύσης της πολιορκίας η Τζανέττα Βούλγαρη γέννησε ένα αγοράκι στο φρούριο της Κέρκυρας όπου είχαν καταφύγει πολλοί από τους κατοίκους και τους πρόσφυγες. Το αγοράκι ονομάστηκε Ελευθέριος, κατά την παράδοση ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης για την απελευθέρωση της Κέρκυρας από τη θανάσιμη απειλή.

Ήθελε γράμματα

Αργότερα η οικογένεια επέστρεψε στη Ζάκυνθο, όπου ο μικρός Ελευθέριος, πολυαγαπημένος κληρονόμος της ζακυνθινής οικογένειας Βούλγαρη, ιδίως του θείου του πατέρα του Αλοϋσίου, έμαθε τα πρώτα γράμματα στην εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης, ενοριακό ναό της οικογενείας του. Ο πόθος όμως της παιδείας κατέλαβε τον μικρό Ελευθέριο ενωρίς. Οι συμβατικές προοπτικές της δραστηριότητας του γαιοκτήμονα και της αστικής ζωής της Ζακύνθου δεν φαίνεται να τον συγκινούσαν αρκετά. Ηθελε γράμματα και αυτό σήμαινε μετακινήσεις και μακρινά ταξίδια. Αυτό θα απέβαινε το περιεχόμενο της μακράς ζωής του σημαντικότερου λογίου του γένους κατά τον 18ο αιώνα: ταξίδια, μελέτες, διδασκαλία, συγγραφή, εκδόσεις, πολλές επιστολές, διασταυρώσεις με σημαντικές προσωπικότητες, αλλά και διενέξεις, συγκρούσεις, μια συνεχής φυγή.

Οι μετακινήσεις των πρώτων χρόνων του Ελευθερίου είναι με ασάφεια γνωστές. Βασίζονται μάλλον σε προφορικές παραδόσεις και υποθέσεις. Επεδίωξε να σπουδάσει στα σχολεία της Άρτας πιθανόν και οπωσδήποτε των Ιωαννίνων, όπου μαρτυρείται στα 1737-1738. Τότε χειροτονείται ιεροδιάκονος και λαμβάνει ως ιερατικό όνομα το Ευγένιος. Η χειροτονία και η επιλογή της αγαμίας εξοργίζουν τον θείο Αλοΰσιο στη Ζάκυνθο, ο οποίος τροποποίησε τη διαθήκη του για να διασφαλίσει την παραμονή της κτηματικής περιουσίας της οικογενείας στους απογόνους άλλου ανεψιού του. Παρά τον θυμό του ο θείος Αλοΰσιος προσπάθησε να πείσει τον Ευγένιο πλέον να επιστρέψει στη Ζάκυνθο και να αναλάβει τα καθήκοντα του εφημερίου στην εκκλησία της Φανερωμένης. Φαίνεται ότι η απόπειρα έγινε αιτία της τελευταίας επιστροφής του Ευγενίου στη Ζάκυνθο προ του 1740, χωρίς όμως να ευοδωθεί αυτή η προοπτική. Η οριστική αναχώρηση από τη Ζάκυνθο γίνεται και η αφετηρία των περιπλανήσεων του Ευγενίου στον κόσμο και της ακατασίγαστης οδύσσειάς του στο βασίλειο των ιδεών.

Πολλές λεπτομέρειες των περιπλανήσεών του μας διαφεύγουν, ώστε δεν είναι εύκολο να γραφεί η βιογραφία του με απόλυτη ακρίβεια, ιδίως ως προς τα πρώιμά της κεφάλαια. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πού και τι σπούδασε. Γνωρίζουμε ότι το 1740 βρισκόταν στη Βενετία. Γνωρίζουμε και τις περιπλανήσεις του ως δασκάλου και σχολάρχη νεωτερικών σχολείων στον ελληνικό χώρο: Μαρουτσαία σχολή των Ιωαννίνων και σχολή της Κοζάνης τη δεκαετία του 1740, Αθωνιάδα τη δεκαετία του 1750, σύντομα στην πατριαρχική σχολή στην Κωνσταντινούπολη (1759-1761), προσωρινά στο Ιάσιο, στη Λειψία πλέον από το 1764 όπου τύπωσε τη Λογική, το σπουδαιότερο έργο του, το 1766. Τώρα πλέον τα πράγματα γίνονται ευκρινέστερα: ο Ευγένιος είναι επώνυμος, είναι πρωταγωνιστής της πνευματικής παλιγγενεσίας του Ελληνισμού, οι χρονολογίες καταγράφονται ακριβέστερα.

Στην Πετρούπολη

Στα 1771 καλείται από την αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β’ στην Πετρούπολη και συμπράττει ποικιλότροπα με τα σχέδια της ρωσικής πολιτικής στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το 1775, πάντα στη λογική της ρωσικής στρατηγικής, χειροτονείται Αρχιεπίσκοπος Σλαβινίου και Χερσώνος με έδρα την Πολτάβα, στα εδάφη της «Νέας Ρωσίας», βόρεια της Μαύρης Θάλασσας. Θα μείνει λίγο, επιθυμεί να επιστρέψει στη ζωή του πνεύματος και της συγγραφής. Αφού εξασφάλισε τη διαδοχή στον Νικηφόρο Θεοτόκη, το 1779, επιστρέφει στην Πετρούπολη το 1789, μετέχει στις εργασίες της Ακαδημίας των Επιστημών. Ζει τα τελευταία του χρόνια στη Μονή του Αγίου Αλεξάνδρου Νέβσκυ, όπου πέθανε το 1806. Στη διαθήκη του θυμάται την Αθωνιάδα, τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στην Κέρκυρα, τον οικογενειακό ναό της Φανερωμένης στη Ζάκυνθο όπου αναπαύονται οι πρόγονοί του.

Αναρωτιέται ο μελετητής τι ίχνη άφησε η πολύπλαγκτη διαδρομή αυτού του σημαντικού ανθρώπου; Είναι πράγματι λιγοστοί οι υλικοί σηματοδότες της ιστορικής του παρουσίας: το Φρούριο της Κέρκυρας όπου γεννήθηκε, ο λαμπρά ανακαινισμένος σήμερα οικογενειακός ναός της Φανερωμένης στη Ζάκυνθο, το ταπεινό στασίδι του σχολάρχη στο παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία στα ερείπια της Αθωνιάδας στο Άγιον Όρος, ο άμβωνας του πατριαρχικού ναού του Αγίου Γεωργίου στο Φανάρι, όπου κήρυξε στις 30 Νοεμβρίου 1759 κατά την εορτή του Απόστολου Ανδρέα, και του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων στη Βενετία, όπου είχε κηρύξει τις Κυριακές της Σαρακοστής του 1740. Το οίκημα όπου διέμενε στη Λειψία, όπου βρισκόταν και η «καπέλλα», το παρεκκλήσι των ορθοδόξων της πόλης, με κίνδυνο να γίνει φιλακόλουθος, όπως έγραφε, δεν υπάρχει. Τι σώζεται στην Πολτάβα, τώρα στην Ουκρανία, από το πέρασμά του ως του πρώτου ιεράρχη της πόλης δεν μου είναι γνωστό. Σώζονται όμως τα βιβλία που μελετούσε όταν ζούσε εκεί, σήμερα διαμοιρασμένα στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Καζάν και στη βιβλιοθήκη του Γυμνασίου του τότε Αικατερίνοσλαβ. Και βέβαια ο τάφος του στη Μονή του Αγίου Αλέξανδρου Νέβσκυ στην Πετρούπολη, όχι στο μεγάλο κοιμητήριο αλλά στον εσωτερικό χώρο όπου αναπαύονται διακεκριμένες προσωπικότητες.

Τα υλικά ίχνη από το πέρασμα του Ευγενίου Βούλγαρη είναι περιορισμένα, όμως η σκιά του στην πνευματική ζωή του νέου Ελληνισμού είναι πραγματικά επιβλητική. Υπήρξε ο «μέγας ανήρ», «Ευγένιος ο πάνυ», ο πρύτανης των λογίων του γένους κατά τον Αδαμάντιο Κοραή. Ο Ευγένιος άνοιξε αποφασιστικά την παιδεία του γένους στον Διαφωτισμό, δίδαξε πρώτος Descartes και Locke, ανώτερα μαθηματικά και θεωρία του Σύμπαντος. Μετέφρασε αλλά και υπέβαλε σε κριτική τον Βολταίρο, πρώτος έπλασε τον ελληνικό όρο ανεξιθρησκεία.

Με το νεωτερικό πνεύμα, το οποίο διαχειρίστηκε με εκλεκτική μέθοδο, συνδύαζε την ακράδαντη πεποίθηση για την αξία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας αλλά και την ισχυρή προσήλωση στην πνευματική παράδοση της Ορθοδοξίας. Υπήρξε φιλόσοφος, θεολόγος και θετικός επιστήμονας και συγχρόνως δεινός φιλόλογος και μεταφραστής των έργων του Βιργιλίου σε ομηρικό εξάμετρο. Θεωρούσε ότι η παιδεία όφειλε να συνθέτει όλα αυτά τα ρεύματα σκέψης και λόγου για να είναι ουσιαστική και όχι μονομερής ώστε να αποβεί το αποτελεσματικό θεμέλιο της απελευθέρωσης του γένους. Η μαρμαρυγή της επερχόμενης ελευθερίας φώτισε το λυκόφως της μακράς ζωής του με την εμφάνιση της «πολιταρχίας» της Επτανήσου, στην οποία κληροδότησε τα βαρύτιμα εκκλησιαστικά του εγκόλπια ως συνδρομή στην ανώτερη παιδεία που θα εγκαθιδρυόταν στις νήσους.

 

Πηγή:http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=825544#.V9RM9yolYh4.facebook

Ο κ. Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: https://el.wikipedia.org/wiki/

http://franciscodemirandayrusia.org/ru/intresting-materials/biographies/vulgaris/

http://www.pravenc.ru/text/186971.html

Ανδρέας Μουστοξύδης: Ο άνθρωπος που έσωσε την Ακρόπολη

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 06/04/2019 07:02

 ΕΝΗΜΕΡΩΘΗΚΕ: 06/04/2019 15:19

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ

 Ένας από τους πιο μορφωμένους Έλληνες της εποχής του, ήταν ο πρώτος που έφτιαξε νομοθεσία προστασίας των ελληνικών αρχαιοτήτων από τους αρχαιοκάπηλους. Ήταν υπέρμαχος του αγώνα για να μην χτίσει ο Όθωνας παλάτι πάνω στην Ακρόπολη.

Σήμερα, κανένας δεν θα θυμόταν τον Ανδρέα Μουστοξύδη, αν το όνομα του δεν είχε δοθεί στον δρόμο που περνά ανάμεσα στο Πεδίον του Άρεως και τα δικαστήρια της Ευελπίδων. Κι όμως, ο Μουστοξύδης ήταν ένας από τους πιο μορφωμένους Έλληνες της εποχής του και η Ελλάδα του χρωστά πολλά, πιθανότατα και το γεγονός ότι σήμερα πάνω στον βράχο της Ακρόπολης υπάρχει ακόμα ο Παρθενώνας και όχι ένα εκτρωματικό παλάτι.

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα, σπούδασε στην Πάντοβα της Ιταλίας όπου έγινε νομοδιδάκτορας, ήταν μέλος της αρχαιολογικής εταιρείας της Φλωρεντίας. Πηγαινοερχόταν από τα Επτάνησα στην Ευρώπη και ξανά πίσω, πλουτίζοντας τις γνώσεις του, συλλέγοντας βιβλία και χειρόγραφα που αφορούσαν την Ελλάδα, εντρυφώντας στην ελληνική ιστορία και διαφημίζοντας την στην Ευρώπη. Πέρασε απ’ όλα τα πνευματικά κέντρα της εποχής. Μιλάνο, Παρίσι, Γερμανία, Ελβετία, ενώ κατείχε και τον τίτλο του επίσημου ιστοριογράφου των Επτανήσων, που πήρε από την Επτανησιακή Πολιτεία. Ο Μουστοξύδης ήταν ένας εξαιρετικά μορφωμένος άνθρωπος της εποχής του.

Όταν ξέσπασε η ελληνική επανάσταση, προπαγάνδιζε με γράμματα και άρθρα τα κατορθώματα των Ελλήνων και μόλις ανέλαβε ο Καποδίστριας κυβερνήτης, τον κάλεσε. Του έδωσε την διεύθυνση ενός μεγάλου πολυδύναμου οικήματος που έχτισε στην Αίγινα (σήμερα το ξέρουμε ως Καποδιστριακό ορφανοτροφείο) που περιλάμβανε ορφανοτροφείο, αλληλοδιδακτικά σχολεία, εργαστήρια ξυλουργικής και σιδηρουργίας και διδασκαλική ακαδημία. Στην αυλή του ο κυβερνήτης συγκέντρωσε διάφορες αρχαιότητες, φτιάχνοντας έτσι το πρώτο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας.

Ο Μουστοξύδης ήταν τότε ένας απ’ τους ελάχιστους Έλληνες που γνώριζε ιστορία και ίσως ο μόνος που ήξερε από αρχαιολογία. Αμέσως έβαλε τον κυβερνήτη να υπογράψει διάταγμα με το οποίο απαγορευόταν η πώληση και η εξαγωγή αρχαιοτήτων, καθώς και κάθε ανασκαφή σε ελληνικό έδαφος που δεν είχε κρατική άδεια. Το εμπόριο αρχαιοτήτων με την Ευρώπη ήταν τότε πολύ διαδεδομένο, καθώς αετονύχηδες έμποροι αγόραζαν για ψίχουλα ό,τι αρχαίο εύρισκαν οι πάμφτωχοι και αγράμματοι Έλληνες στα χωράφια τους και το φόρτωναν αμέσως στα καράβια για να το μοσχοπουλήσουν στην Ευρώπη.

Ο Μουστοξύδης δεν ενδιαφερόταν για ανασκαφές. Στα γραφτά του λέει ότι το χώμα της πατρίδας θα φυλάξει τις αρχαιότητες στους κόλπους του, μέχρι να περάσουν οι εποχές της φτώχειας και τότε αυτοί οι θησαυροί του παρελθόντος μας θα αποκαλυφθούν στις επόμενες γενιές. Προσπάθησε όμως να προφυλάξει όσα ήταν ήδη πεταμένα εδώ κι εκεί ή έστεκαν ρημαγμένα. Έβαλε τους κρατικούς υπαλλήλους και τους δασκάλους να καταγράψουν και να περιγράψουν όσες αρχαιότητες υπήρχαν στην περιοχή τους κι ας μην ήξεραν περί τίνος επρόκειτο.

Αρκούσε να καταγραφούν ως κρατική περιουσία, να μπλοκαριστούν τα λιμάνια για να μην φεύγουν έξω κομμάτια μαρμάρων, ανάγλυφες επιγραφές και αγάλματα. Επίσης ήταν ζωτικό να απαγορευθεί στους πάμφτωχους ντόπιους να ξηλώνουν περικαλλείς ναούς για να χρησιμοποιήσουν τα μάρμαρα ή τους κίονες τους ως οικοδομικά υλικά για τα σπίτια και τις στάνες τους.

Ο Ανδρέας Μουστοξύδης αποχώρησε αηδιασμένος από την Ελλάδα μετά την δολοφονία Καποδίστρια, καθώς οι αντίπαλοι του νεκρού κυβερνήτη τον κατηγόρησαν ως κλέφτη και καταχραστή. Απέδειξε στο δικαστήριο την αθωότητα του και έφυγε. Τον ξανακάλεσαν αργότερα, αλλά αρνήθηκε. Στα Επτάνησα που πήγε, εκλέχτηκε γερουσιαστής και ήταν αρχηγός της αντιπολίτευσης. Συνέχισε να γράφει στα ευρωπαϊκά έντυπα υπέρ της Ελλάδας, παρά την πικρία του.

Όταν ο Όθωνας έγινε βασιλιάς και έψαχνε το σημείο στο οποίο θα έφτιαχνε το παλάτι του, ο αδελφός του μαζί με τον Γερμανό αρχιτέκτονα ονόματι Schinkel είχαν την φαεινή ιδέα να το χτίσουν πάνω στον βράχο της Ακρόπολης. Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, το σχέδιο δεν προέβλεπε να γκρεμιστούν αρχαιότητες, αλλά το παλάτι να χτιστεί στον ανοικτό χώρο του βράχου, ώστε να έχει για αυλή του τον Παρθενώνα και για μπαλκόνι του το Ερεχθείο. Φρικώδη πράγματα.

Ο Μουστοξύδης, μαζί με άλλους ξεσηκώθηκε αμέσως. Άρχισε να γράφει γράμματα σε ευρωπαϊκές εφημερίδες και σε πανεπιστήμια, καλώντας τον πολιτισμένο κόσμο να ματαιώσει ένα σχέδιο που θα κατέστρεφε το υπέροχο και διάσημο βιβλίο. Το ακολούθησαν και άλλοι, τόσο Έλληνες όσο και ευρωπαίοι. Δημιούργησε τόσο θόρυβο στην Ευρώπη η οποία τον ήξερε και τον εκτιμούσε, ώστε ο πατέρας του Όθωνα Λουδοβίκος απέρριψε τελικά το σχέδιο.