Since the mid-19^th century the International Exhibitions (Expositions Universelles) have already become an institution in the big European capitals. These exhibitions had an international interest and all countries participated in them. The variety of the exhibits was not limited to trade goods, but one could say that a country was represented in its entirety. Sporting events, speeches, theatrical plays, art and photography exhibitions etc. were held. Greek representation was organized by province by the so-called Prefectural Committees. They would record the entries, take care of the collection of the exhibits, their proper packaging and their dispatch to Athens, where the central commission was seated. From there they would be sent to the city that hosted the Exhibition. They were also responsible for the return of the exhibits to Greece. One can say that Pier de Coubertin was inspired by these Exhibitions for the revival of the Olympic Games.

 The most notable Exhibitions, in which Corfu participated, were:

 The Great Exhibition, 1851, London 

The first international exhibition took place in Crystal Palace, which was built in Hyde Park.

In the Great Exhibition of 1851 in London, Corfu participated as a state of the “United States of the Ionian Islands”. Its participation was insignificant, which is proven also by the catalogue of the exhibits, which includes just olive oil and some small jewelry. 

The prizes awarded in the Great Exhibition

British protectorate and the Ionian Government were heavily criticized for not exploiting the opportunity to present the products and works of art of the Ionian Islands in the Exhibition in a bigger and more effective way.

International Exhibition 1862, London

Because of its previous accusations the Protectoral Government made a pompous effort to present the products of the Ionian islands in this Exhibition in a special way.

In that effort,  the “Ionian Company”, which registered merchants, tradesmen, artists and other professionals from the Ionian Islands as its members, was founded then. The members of the company contributed money and their products to it. Many donations were also given to the company, most notably the one from honored vice-president of the company, Evangelos Zappas, Greek benefactor and founder of the “Zappas Olympics”. (More information on the “Zappas Olympics” below). There was also a great contribution from the State Treasury of the Ionian Islands. As a result of all the above mentioned, the company raised more than 15.000 drachmas.

 Before the international exhibition the company organized the ESPOSIZIONE JONIA, a domestic exhibition in Corfu on 20^th January 1862.

The publication in IONIKI EFIMERIDA for the Ionian Exhibition.

Announcement of a short postponement of the domestic exhibition in the Newspaper of the Ionian Islands (1/1/1862).

In this (test) exhibition, for which large amounts of money were spent, the finest exhibits of Corfu were collected under the influence of some members of the commission and were handed to the founder and vice-president of the commission, Secretary of the Commissioner, Drummond Wolff.

The medal awarded to the winners in the Ionian exhibition 1862:

“AΩΞB.  IONIOΣ EKΘEΣIΣ. TEXNH TΥXHN EΣTEΡΞE KAI TΥXH TEXNHN”

Drummond Wolff ordered the transportation of the exhibits in London and they were displayed in the International Exhibition.

Many from the Corfiot exhibitors were presented with medals (medallions), honors and prizes.

 Medals awarded to prize winners in the international exhibition in London, 1862

The corfiot exhibits awarded with a prize were: olive oil, wine, canvas works, jewelry, fabrics, needlework, furniture, works of art, engravings, collections of birds and other animals, minerals and plants.

All this proved that the land was productive and its people clever and handy, but they lacked in[1] technical and scientific knowledge. This is proven also by the people that were awarded a prize. Here it should be noted that the English Protectorate didn’t put enough effort so that the Ionian people had the industrial and agricultural means that the English people enjoyed, and that led to their progress and prosperity.

 The Corfiots that were awarded with a prize and their products are listed below.

Almost a year later, on 30/3-11/4 1863 the official newspaper of the United States of the Ionian Islands commented on the success of the Ionian products and compared the prizes that were awarded to them to those awarded to products of other developed countries.

International Exhibition 1867, Paris

Corfu, as a member of the Kingdom of Greece this time, sent only few products to this exhibition, due to the shortage of money and the civil wars that troubled Greece. These two reasons led to the agriculture and industry being neglected, which were, and still are, considered to be prosperity factors for a nation. Truth is that the productivity of the Corfiots has been neglected and there were not enough initiatives for development given.

Although there were many international exhibitions that took place in the following years, Corfu wasn’t presented in detail in any of them.

 “Olympia”

 The so-called “Zappas Olympics”, or “Olympia”, a series of commerce and athletic events, were organized four times before the revival of the Olympic Games (1859, 1870, 1875 and 1888).

(*) At around 1840 Evangelos Zappas, inspired by the poem “Dialogue of the Dead” by Panagiotis Soutsos, suggested to the Greek government to undertake the funding of the modern Olympic Games himself, with the amount of 400,000 golden pounds or 1 million golden francs. His dream was “seeing Greece developing into a powerful and robust country, worth of its past glory and able to strengthen and retain all the dispersed Greeks. The only way to achieve this purpose is through the revival of the ancient Olympic Games”. In 1857 the Greek government accepted the offer and the then Minister of Foreign Affairs, Alexandros Rizos-Rangavis, proposed the organization of a mixed event, that would include an agricultural and industrial exhibition, as well as a series of athletic events.

 Zappas accepted the offer and in order to ensure the financing of the Games, he offered to the government 400 shares of a shipping company and the profit he gained from them. On 28^th August 1858 the Royal Decree “On the establishment of Olympia” was published, according to which general exhibitions under the name “Olympia” were to take place in Athens every 4 years and in which all Greek products, especially the industrial, agricultural and stock farming products shall be presented. On the 30^th September 1858 the law “On the establishment of the Olympic Games” was drafted and published. In the relevant Royal Decree Otto appeared as the founder of the “Olympia” and Zappas as the agonothetes, while the Games were to take place during the period between the first and the last Sunday of October 1859. In the following 30 years, 4 Olympiads took place, in the years 1859, 1870 and 1875. The opening ceremony of the “Olympia” took place in the premises of the Technical University on Piraeus street on 18^th October 1859.

 (*)Livepedia: http://www.livepedia.gr/index.php/Ζάππας_Ευάγγελος#.CE.96.CE.AC.CF.80.CF.80.CE.B5.CE.B9.CE.B5.CF.82_.CE.9F.CE.BB.CF.85.CE.BC.CF.

 80.CE.B9.CE.AC.CE.B4.CE.B5.CF.82_.7FUNIQ6cea3d4f1665f703-nowiki-00000004-QINU.7F2.7FUNIQ6cea3d4f1665f703-nowiki-

 According to his will, Zappeion Hall was to be built in Athens, which finally opened in 1888.

 Read more:

http://www.sansimera.gr/almanac/1806#ixzz2hJtfdTcl

 For more information on the Games of 1870 we provide the following article:

The wooden building of Zappeion Hall, on the junction of today’s Vasilissis Amalias and Vasilissis Olgas avenues, where the 2^nd and 3^rd Olympia took place.

 Written by Eleftherios g. Skiadas

The next Zappas Olympics, however, didn’t take place after 4 years, as expected. The political developments led to the overthrow of Otto in 1862 and the ascent of Danish George I to the Greek throne a year later. In 1865 Evangelos Zappas passed away. Zappas Olympics took place again later, in 1870, with big success this time. About 20000 people filled both sides of the Panathenaic Stadium. In the meantime, excavations had been made that revealed the full extent of the stadium.

 The management committee of Zappas’ endowment, with Dimitrios Christidis as its vice-president and most notable personality, was in charge of the whole effort. The planning of the athletic part of the event was assigned to German Jules Henning, former officer of Otto, which still remained in Athens after Otto’s overthrow and worked as music and physical education teacher in the Arsakeio High School and the Athens Conservatoire. He worked in cooperation with physical education instructor Daniil Tziotis, while university professors Philippos Ioannou, Konstantinos Vousakis and Grigorios Pappadopoulos also helped, in that they compiled the regulations of the different sport competitions on the model of the ancient Olympic Games.

Medal given to the winners at the 2^nd Olympia. Engraved by Barre and cut at the French Mint. On one side the head of King George I is pictured and on the other side the phrase “Agonothetes Evangelos Zappas – Olympia – Athens 1870” is embossed.

 A detailed program of the “Nude Games” was issued. The obligatory training of the athletes for 45 days and their uniform clothing was established. The athletes that would compete lined up facing the crowd and the authorities, a religious ritual followed and the first Olympic anthem was heard, with lyrics by Orphanidis and music by Parisinis.

 Then followed the oath of the athletes:

“I pledge to compete honorably, respecting and abiding by the rules and with respect to my competitors” (newspaper Proinos Kyrix, 21 November 1870). The events of diaulos, triple jump, long jump, wrestle, discus throw, javelin throw, pole vault and rope climbing took place. Medals engraved by French engraver Barre and cut at the French Mint were given to the winners. The head of the new Monarch was engraved on the one side, while on the other side the phrase “Agonothetes Evangelos Zappas – Olympia – Athens 1870” was embossed in his memory. Apart from the athletics, equestrian, shooting, rowing and swimming events were also to take place at the Phaleron bay. They were cancelled, however, because they were postponed till November, which was not suitable for such sports.

Dimitrios Christidis served as vice-president of the Committee for Olympia and Zappas’ endowment.

One of the program objectives of the Zappa’s endowment committee for these games was the so-called “worship of the Muses”, the emphasis on the arts. Awards for sculpture, painting, architecture, writing and music were established. In the exhibition in Zappeion Hall paintings of the Zakynthians Tsokos and Kalyvokas and Lytras and Gyzis from the island of Tinos were going to be on display, as well as seascapes by Volanakis. The “Poetry Games” also proved to be of great success, where 11 dramatic and 9 lyric poems competed. The first award, a golden wreath, was given to Angelos Vlachos, although it is not known for which work of his.

 According to the press reports at that time, the Games were a big success, as nothing went wrong. The event was even called a national celebration.

 In 1870 the Central Committee invited Corfu to participate with the other prefectures of the Kingdom of Greece, in order to gain the benefits that the Zappas’ endowment provided to the contestants.

 Despite the big difficulties the event was faced with, it was imperative for Corfu to participate, in order for the whole of Greece and the visitors to see the potential each prefecture had and get to know their products. This way both sides had something to gain.

 The visitors at the Olympia could see the flag of the Municipality of Corfu with the name of Evangelos Zappas embroidered on it, which was made by the Girls’ School in Corfu, a branch of the Society for the Promotion of Education and Learning in Athens.

The “Agios Spyridon” High School, which after the union of Corfu with the Kingdom of Greece replaced the costly Ionian High School, had a kiosk where liberal arts exhibits were on display. The exhibits were not common and had therefore a special value.

 The exhibits about the houses and clothing of the island were visited by all those who were interested in the progress of the industry. All different kinds of brushes that were made in a poor craftsman’s small workshop could easily be compared to those made abroad.

The vigil light made by farmer Georgios Aulonitis draws admiration due to the patience and the prowess of the self-taught craftsman who didn’t work with professional tools.

Worth-mentioning were the self-made desks and the works of art made of bones by the prisoners in the Prison of Corfu.

The Corfiot pottery was inferior to pottery made in other parts of the country but it illustrated the progress there has been made in the until-then neglected pottery industry.  For that reason the shop/workshop “Corfu” should be congratulated, which opened prior to the exhibition and aimed at the perfection of the pottery making techniques, as well as Spyridon Nerantzis, who opened a similar shop/workshop with his money.

 In the field of needlework, it was impossible for the talent of young Corfiot girls to go unnoticed, which was also obvious in the sound competition of the needlework-shops in Corfu. Through their occupation with needlework, the girls were educated, and as a result the education level of the society rose.

 The exhibits of the Corfiot producers of hats and wigs, the denture made of rubber by dentist Viscontis, the unfinished shoes, as well as those made by the prisoners for the soldiers, the pieces of silver-gold smithery, including the gold snake-shaped bracelet by skilful and efficient goldsmith Panagiotis Pandis that won a distinction, and lastly the travel chests, were an evidence of the potential and the progress of the island.

 There is evidence that Corfu won several distinctions for its collection of agricultural and sea products, but not only for that. Distinctions were won by the brass, which was very useful for the households and the church, the table with legs of cast iron, the collection of embalmed birds and animals, like fox, jackal and dog, the chemical and industrial products, the kernel oil which was produced in the shop of Lamprou and Damianou company, under the care of chemist Delviniotis, and in the shop of Dimoulitsas. Moreover the wax, soap, fire-starters made of phosphorus, the varnish, drugs, carbonated water, lavender, cologne, salt, finished leather from cow and calf leather fabricated in the factory of manufacturer Mpoletsis that could easily be compared to those made abroad, the stearin that is obtained from the liquid mixture that’s left after the extraction of olive oil (sediment, dregs),  and the petrified animal parts that have undergone chemical treatment, works of professor of chemistry and physics in the Ionian University, Delviniotis. All the above proved to everybody that Corfiots, while enjoying the benefits of science and art, had started being active in many fields, while also taking care of the industrial progress.

 Apart from the above mentioned, though, we should also speak about some other notable exhibits: the almost four horsepower steam engine that was manufactured by Stylianos Kokotos, a remarkable work, when one takes into consideration that he lacked in the necessary equipment and knowledge.

 Furthermore, the biscuits, waffles, spaghetti, etc. that were produced with the help of the steam engines, manufactured by Dimitris Zalikis, who worked day and night for the development of this industry.

Tsalikis’ windmill behind the municipal theater. (The picture dates to the middle of the last decade of 19^th century, as the open space reveals, which nowadays is covered by the facilities of the gymnastic club of Corfu and by the “cupola” of the old municipal theater)

The plinths, mural painting tools, the olive oil, the rose liqueur, the wines, the alcoholic beverages and the beer were being improved every day so that they could stand equally next to the products of the other countries.

 Lastly, we should mention two more accomplishments of the Corfiots, evidence of the Corfiot skillfulness: the presentation of a prototype motor vessel and the agronomy book, which was very useful for the development of the neglected agriculture.

Source: I KERKYRA EN TI TON OLYMPION EKTHESEI, 1870, V.P.X.,  Corfu, printing office: CORFU

Gerasimos Aspiotis and the International Exhibitions

 Before he founded the playing-card factory in 1873, Gerasimos Aspiotis was working as an employee at the Municipality of Corfu. In 1872 he received the following letter from the Prefect:

With the above letter of 1872 he was appointed by the Prefect as secretary of the Prefectural Commission for the International Exhibition that was going to take place in Vienna. He was also given the responsibility to receive all files from the previous exhibitions as well as those for the future ones, which were going to take place in Paris and in Athens.

 From this letter we can assume that Corfu most probably participated in the exhibition in Vienna in 1873, although there is no other evidence to prove that.

Prefect’s thanks for the good preparation for the Exhibition.

Prefect’s invitation to Aspiotis to undertake the preparations for the Olympia 1875.

The sticker put by the domestic commission on every box sent to the Central Committee.

The medal awarded in the exhibition of 1875

The above pictured official ceremony took place in 1876 in the presence of the exhibitors. As proven by the above pictured catalogue things went well for Corfu in this exhibition.

In 1877 Aspiotis again receives a letter by the Prefect concerning the exhibition in Paris in 1878.

Efimerida ton Sizitiseon 6/5/1878

In 1888 Corfu participated in the 4^th Olympiad. This Olympiad was of big importance, because the Zappeion Hall had been completed and the opening ceremony would coincide with the opening of the Hall. Therefore it would be done with much pomp and circumstance. The responsibility of the Corfiot exhibits was once again given to Gerasimos Aspiotis.

A large crowd attends the opening of the Zappeion Hall.

The last exhibition appointed to Aspiotis was the one in 1900.

All the above give us a picture of the financial life of the island in the second part of the 19^th century, the efforts for its development, as well as the active character of its inhabitants.

Γενικά Αρχεία Κερκύρας

“In this small square on the first Sunday of November 1941, on the 3rd of the month, the young students of Corfu staged the first spontaneous anti-fascist mass protest in occupied Europe”

The above pictured commemorative plaque contains an inaccuracy, as the date of the first Sunday of November 1941 was on the 2nd and not on the 3rd of November.

The heroic action of the Corfiot students in 1941, that took place right after the procession of the relics of St. Spyridon on the first Sunday of November, as usual on that date, is a real fact. As stated on the plaque, it is also considered to be the first spontaneous anti-fascist protest in Greece and all the countries under Nazi occupation. The words “spontaneous” and “first”, however, might not be completely accurate either.

Previously, on 28th October 1941, protests had taken place in Athens, under the guidance of the National Republican Greek League (Greek: “ΕΔΕΣ”) and the National Liberation Front (Greek: “ΕΑΜ”), that were founded in September 1941. The incidents are described below:

1941

With the shout “Aera” (“Attack”) thousands of Greeks rush to Syntagma Square

The government of the Quislings is taking precautionary repressive and anti-terrorist measures to prevent the first celebration of the 28th October. All protests are banned under the penalty of on-spot execution! From the previous day of the celebration squads of Italian Carabinieri are positioned in central spots of the capital.

Special measures against students and pupils are announced. Their presence in the class rooms on Tuesday 28th October is obligatory. It is, however, a measure that will facilitate any plans of resistance, as in many cases in the past class rooms have become national gathering places.  For example the university (the building and the forecourt), where the man that later became President of Democracy held the patriotic speech, that lead to his removal from power.

Later, many would remember that day, as the day they took their “baptism by fire”. There, on the blackboards, they wrote their first slogans: “28th October 1940 ALBANIA – 28th October 1941 – ABSTENTION”…

During the night between 27th October and 28th October fires were lit on Mount Hymettus in an action organized by “ΕΑΜ” in order to remind everyone of the historic date of 28th October 1940. According to Th. Chatzis, who later became Secretary of “ΕΑΜ”, the National Liberation Front has called for all Athenians to stay at home in the morning of 28th October. At noon of the same day they should stream into the gathering places, that were appointed in advance, dressed in their national colors.

The pre-gatherings

The most detailed report of the protests comes from G. Trikalinos, a then student and member of the Young Communist League of Greece (Greek:” ΟΚΝΕ”), a youth organization that was at the forefront of the preparations for the celebration (hand-written fly-bills, slogans on walls, speeches, and also bull-horns, that were first heard in Greece back then):

“Several pre-gathering points were appointed in the area around Syntagma square, where the main gathering was to take place at 11 o’clock. The first groups of students started arriving really early in the morning, together with workers and pupils. They would communicate with each other with signs and then disperse, so that they wouldn’t be understood by the Greek-speaking officers of the Nazis or by the Italian squads. At the set time, a whistle and the shout “patriotes” (“compatriots”) would make all the groups gather around a speaker, who would be lifted by the crowd on their shoulders, say a few words about the 28th October and call for all of gathered people to march together to the Monument of the unknown Soldier.

Precisely at 11 o’clock groups of people arrived from the different pre-gathering points holding Greek flags. Thousands of people have swarmed the Syntagma square.”

Citizens from different resistance groups laid wreaths and flowers, slogans for freedom and the independence of Greece were heard and short speeches were held.

According to many witnesses the crowd that gathered that day possibly exceeded 5000 people. The occupying forces that were present during the gathering didn’t attempt to interfere, as they waited for reinforcements. When the Italian policemen on horseback arrived at the square, the crowd welcomed them chanting “Aera” (“Attack”), referencing the victories of the Greek army the previous year.

In the street fights that followed, many were injured and trampled, before the crowd dispersed into the nearby roads. This way the Athenian people won a big battle and started writing the Epic of the National Resistance.

Source: Newspaper “Ethnos” 2/11/2013

From the moment the Italians occupied Corfu they tried to gain full control of the education. One of the first actions of the Italian military command was to shut down all secondary education schools, under the pretense of “safety reasons”. On 19th June 1941 they operated again. General Parini, commander of Corfu, changed the situation in education after the arrival of the Italian educator and Helenist, Carlo Brighenti at Corfu.

Brighenti, who undertook the task of gradually assimilating the Greek education of the island to the Italian “culture”, was not just any scholar. Son of Eliseo Brighenti, a philologist, neo-Hellenist and passionate Philhellenes, that has published many works on Greek literature and language, Carlo was also said to admire Greece as the birthplace of civilization. Furthermore, Birghenti based his whole effort on his fame for his love of Greece.

Therefore, when he arrived at Corfu by the end of July 1941, he convened a meeting of the directors of secondary schools in the offices of the Prefecture, in which he spoke with solidarity and understanding to the directors, highlighting his family’s and his own offer to the Greek language and literature. In a further attempt to approach them, he offered a dinner to them at the hotel “Bella Venezia”.

When he began visiting the schools, addressing speeches to the students and cooperating with the teachers, he was surprised to see that he was received with coldness, although he initially thought he would find fertile ground for his corrosive propaganda. So he proposed the replacement of all school directors to Parini, which indeed took place at the start of the school year 1941-1942. Birghenti took over as director at the Boys’ High School and the Business School, Vissani took over at the Practical High School and Italian professor Zabaldi at the Girls’ High School. Furthermore Birghenti took over at the education department of the Civil Affairs Bureau of the Ionian Islands.

Meanwhile, Italian physical education teachers were hired, while the Italian language was given an equal status to Greek and Italian professors were hired for its teaching. The chapters about Modern Greek History were no longer taught in the history classes, and the pictures of the heroes of Greek Revolution were removed from all schools.

Naturally, these actions were faced with resistance from students and teachers alike. The protests organized by the students were met with arrests and beatings, while the resistance of the teachers led to their removal from Corfu. The individual removals during the period from October 1941 to September 1942 turned into a collective persecution in October 1942, when the Italians tried to impose the fascist salute, Salutate Romanamente, in Corfiot schools. Italians were then faced with the unanimous opposition of the teachers and were forced to take drastic measures. All teachers and their families were ordered to leave the island in 24 hours. This radical measure caused tremendous rage to the whole secondary education.

The lack in teaching staff in the secondary education, which was caused by the persecution of the Corfiot teachers, was dealt with the hiring of pensioner teachers and with the “promotion” of 9 primary school teachers to secondary education teachers. Nevertheless it was the students who were at the forefront of the Corfiot resistance and offered the most fighters for this cause.

Source: KERKYRAIKA CHRONIKA – Vol.12 – 1966, p.161

Archive: John Petsalis

First Sunday of November 1941

(Dedicated to the boys and girls of Corfiot High Schools)

Eirini Dentrinou

In the dark wilderness, that fills us with sadness,

in this cowardice, this falsehood, the shame that fills our hearts,

in this foul selfishness, that buries our feelings.

There will we all be living! Slaves in all glory!

Your bodies may be small but you stood up like giants,

against the violence of the enemy, against all pettiness.

Your fists may be small and your voices thin,

but your souls are mighty, not afraid of anything.

I salute you, children! May the sweet breeze of freedom

stroke your mighty hands….

Source: KERKYRAIKA CHRONIKA – Vol.1 – 1951, p.81

Archive: John Petsalis

The incidents

The following report by Captain Rafaele Lepori, Company Commander, presents the Italian point of view on the incidents at that day.

Source: “Proskopiki Zoi”, Year 4th! Issue n. 27

Corfu, November 2004

Archive: John Petsalis

Translation:

7th Autonomous Royal Carabinieri Batallion

1st Company

N. 143/1

Subject: Incident caused by students at the Greek High School

To the Command of the 7th Autonomous Royal Carabinieri Batallion.

Corfu

At around 12.30 o’clock today, the students of the Greek High School left after the procession of the relics of St. Spyridon, accompanied by High School professor, Kastanias Nikolaos.

The orders by the director of the 1st High School, professor Mamalos Grigorios, were to disperse when they reach Kapodistriou street, but this order was ignored and all students returned to their schools.

At Zampeli street they started singing Greek patriotic songs and went on for 15 minutes until they arrived at their schools and started singing the Greek royal anthem and the song of the Ionian Islands, to which they added the line “Ugly Italian Flag, we shall be free”

At 1 o’clock they left the school building, and while most of them left quietly, a group of approximately 20 students continued singing as they were heading to Zampeli street. The offensive words against our flag were understood by two women of Italian descent, Lul Furtunata and Trizini Elena, who informed some guards of the financial police, which were exiting a nearby restaurant.

The officers tried to send some of the students away, and they managed to do so after the help of a military patrol arrived.

Some boys and a girl were arrested. All of them were, however, released later, after the arrest of professor Kastanias Nikolaos. Professor Kastanias didn’t take any actions to stop the aforementioned incident and has in another instance spoken inappropriately before his students, as he encouraged them to be patient and ensured them that the victory would be on Greece’s side.

Proposals by the police for precautionary actions against him will be sent in a separate report.

Captain Company Commander

Signature

Rafaele Lepori

Source: “Proskopiki Zoi”, Year 4th! Issue n.27

Corfu, November 2004

Archive: John Petsalis

The Corfiot point of view is described by philologist Nikolaos Karydis as follows:

Under these circumstances for the education and the young people of Corfu, the following incidents took place on Sunday 2nd November 1941, according to people that were involved in them:

After the end of the procession of the relics of St. Spyridon on the first Sunday of November, all students marched in groups from the Ionian Bank square to Pentofanaro square and then headed back to 2nd High School singing patriotic songs and the national anthem.  One of the students also raised the Greek flag with his hands. During their march back to school nobody bothered the students, but during that time the Italian authorities were being informed.  When the march reached the Platy Kantouni street, it had already started raining, but the enthusiasm wouldn’t diminish. As the students arrived at the small square in front of the 2th High School, the Carabinieri arrived and moved quickly towards the young protesters, among whom was physical education teacher N. Kastanias (later member of EAM Corfu).

Amidst the tumult many students got on top of the school building, tore down the Italian flag and tossed it in the street. The Carabinieri made an attempt to use their weapons, but the reactions of the students stopped them. While the rain has gotten heavier, some students rushed to the nearby alleys of Porta Remunda neighborhood and tried to escape, but eventually some of them were arrested. Kastanias himself clashed with a Carabiniere and paid dearly for his audacity by getting beaten and imprisoned. Thanks to him, though, many students escaped the imprisonment from the raging Carabinieri.

http://proskynitis.blogspot.gr/2011/11/2-1941.html

The case of student Renos Paramythiotis

 ------------------------------------------------------------------

Renos Paramythiotis, Sea scout, 1945

(Photo by Giorgos Kagouridis)

According to the following document of the Carabinieri in Corfu, Paramythiotis caused problems to the occupants during the celebrations of the 28th October, when he booed while young Italian fascists were passing by.

Translation:

1st Unit of Royal Carabinieri (Corfu)

Civil Affairs Bureau

Corfu, 21/11/1941

Subject: Greek High School student PARAMYTHIOTIS RENOS

To the command of the 1st Unit of Royal Carabinieri.

Corfu

Renos Paramythiotis, son of Ioannis Paramythiotis and Elli Gkogkaki, born in Corfu on 24th September 1924, living on 7 Georgiou Kalosgourou street, student of the Greek High School of Corfu, has negative civil behavior.

Although he is young in age, he is socially active. He has taken part in all anti-Italian protests and lately took part with extreme enthusiasm in the anti-Italian protest that took place in Corfu on 28th October 1941, where he booed some young Italian fascists that were passing by.

An impulsive and impudent young man, with Anglophile views, he was active propagandist, spreading false news against us.

His family descends from Corfu and consists of the 47 year old father, pharmacist, known anglophile and anti-Italian propagandist, and the 33 year old mother, housewife, and the 10 year old brother. They were all born in Corfu and live here.

Renos Paramythiotis is of Greek descent and nationality.

Despite his young age, Paramythiotis is a dangerous troublemaker in the schools of Corfu.

Therefore we propose his expulsion from school and that an injunction must be ordered.

Warrant officer in charge,

Signature (illegible)

As we see his expulsion from school and a court injunction are being proposed. As the following document shows, both penalties are being accepted by Commander of Italian forces in Corfu, Piero Parini.

Translation:

Civil Affairs Bureau of Ionian Islands

To the Command of Royal Carabinieri

1st Unit

Corfu, 24/26 November 1941

Subject: Greek Student Paramythiotis Renos

The young man referred to in your report has been expelled from the school he studies.

You may act towards a court injunction after a proposal of your authorities.

Commander of Civil Affairs

Signature

Piero Parini

Source: “Proskopiki Zoi” Year 4th! Issue n. 27

Corfu November 2004

Archive: John Petsalis

Thus described the actions of the Corfiot students, a year after the occupation of Greece by the Axis forces in 1940. These incidents, as well as all other similar protests in the whole of Greece, helped to strengthen National Resistance against the enemy.

Click on the right corner

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ

«ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΦΟΡΕΩΝ»

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Κέρκυρα ευρισκόμενη στο βορειο-δυτικότερο σημείο του ελληνικού χώρου, στην κορυφή του Ιονίου Πελάγους, στην είσοδο σχεδόν της Αδριατικής κατέχει προνομιακή γεωπολιτική θέση. Αποτελεί μια φυσική γέφυρα που ενώνει τη Δύση με την ελληνική χερσόνησο και την Εγγύς Ανατολή.

 Η προνομιακή της αυτή θέση την έφερε από τους αρχαίους χρόνους σε επικοινωνία με την κυρίως Ελλάδα και την Ιωνία, καθώς και με τα λιμάνια της Κάτω Ιταλίας αλλά και της Αδριατικής. Η επικοινωνία αυτή συνεχίστηκε και κατά τη διάρκεια της βυζαντινής εποχής αλλά και κατά τη διάρκεια της ξενοκρατίας, έξι αιώνων στο νησί, όπου η Κέρκυρα δέχτηκε μεγάλο αριθμό Ελλήνων από τις τουρκοκρατούμενες περιοχές.

Το ήπιο κλίμα της, η φυσική ομορφιά της, η ιστορική πορεία της και η πλούσια παράδοσή της άμεσα συνδεδεμένη με την παράδοση του υπόλοιπου ελληνισμού και την ξενοκρατία διαμόρφωσαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των Κερκυραίων. Είναι φιλόξενοι, εκδηλωτικοί, γλεντζέδες, τους αρέσει ο χορός, το τραγούδι αλλά αγαπούν και τον αθλητισμό και τα θαλάσσια ταξίδια. Είναι ευέξαπτοι, είρωνες και αρκετά εριστικοί μεταξύ τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά διακρίνουν τους κατοίκους του νησιού στην ιστορική τους πορεία σχεδόν μέχρι σήμερα.

Ως επιστήμη η Λαογραφία παρατηρεί, καταγράφει, μελετά και ερμηνεύει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κάθε λαού. Υπάρχουν και στην Κέρκυρα, όπως σ’όλο τον ελλαδικό χώρο, καθαρά λαογραφικά γνωρίσματα, ένας ενιαίος λαογραφικός κόσμος που αφορά τα έθιμα στις γιορτές του χρόνου και στα κοινωνικά-θρησκευτικά-αγροτικά δρώμενα, τα δημοτικά τραγούδια, το κερκυραϊκό ιδίωμα, τη λαϊκή τέχνη (οικοτεχνία-βιοτεχνία), τις φορεσιές, την αρχιτεκτονική-πολεοδομία, τις αγροτικές εργασίες, τα παραμύθια, τις παραδόσεις και τους θρύλους, τα τοπικά φαγητά-γλυκίσματα και βότανα, τα παιδικά παιχνίδια, το θέατρο Σκιών και τους πλανόδιους επαγγελματίες.

Τα κερκυραϊκά, όπως και τα άλλα ελληνικά λαϊκά έθιμα , παρουσιάζουν μια εκπληκτική συνέχεια με τα αρχαία ελληνικά. Τα τελευταία δεν ατόνησαν με την αποδοχή του χριστιανισμού αλλά προσαρμόστηκαν και επέζησαν κατά ένα μεγάλο μέρος. Ο κύκλος της ζωής, της γέννησης, του γάμου και του θανάτου απασχόλησε και προβλημάτισε έντονα τους Έλληνες σ’όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους και γι’αυτό τον περιέβαλαν, στην προσπάθειά τους να τον εξηγήσουν, μ’ένα πέπλο μυστηρίου, υπερφυσικών πολλές φορές ερμηνειών, δοξασιών και προλήψεων που έπρεπε απαρέγκλιτα να ακολουθηθούν προκειμένου να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ

Η γέννηση θεωρούνταν αναμφισβήτητα ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή του νέου ζευγαριού, των συγγενικών του προσώπων αλλά και της μικρής κοινότητας που λάμβανε χώρα. Ήταν το ποθούμενο και επιδιωκόμενο παρά τις δυσκολίες της κυήσεως του τοκετού και της ελλείψεως οργανωμένης ιατρικής φροντίδας.

Η αρρενογονία επιδιώκονταν και ενισχύονταν με ευχές ήδη από την ημέρα του γάμου από συγγενείς και φίλους «και του χρόνου με ένα γιο», με τραγούδια του γάμου «τ’αντρόγυνο που γίνηκε να ζήσει να γεράσει. Να κάμει δώδεκα παιδιά, δώδεκα παλικάρια» και με μαγικές πράξεις.. Αν το νεογέννητο ήταν αγόρι, παράχωναν μέσα στο χωμάτινο δάπεδο του σπιτιού τον πλακούντα (αδέλφι στην Κέρκυρα)  και τον ομφάλιο λώρο για να συνεχιστεί η αρρενογονία ή τον ξέραναν και το φύλαγαν.

 Σε περίπτωση που κάποια από τις γυναίκες του σπιτιού γεννούσε κορίτσια ανακάτευαν κρυφά στο φαγητό της σκόνη από αυτό. Τα κορίτσια τα υποδέχονταν τις περισσότερες φορές κατσουφιάζοντας και δε δίσταζαν να επιδιώξουν πολλές συνεχόμενες κυήσεις για να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η προτίμηση στη γέννηση αρσενικών παιδιών ξεκινά από μια πανάρχαια αντίληψη για τη συνέχιση του γένους του πατέρα. Η γυναίκα θεωρείται κατώτερη. Ο άλλος παράγοντας που συντελούσε σ’αυτό είναι το πρόβλημα της προίκας των θηλυκών παιδιών και ο κίνδυνος τεμαχισμού της πατρικής περιουσίας

.

Την ημέρα του τοκετού αλλά και τις ημέρες της λοχείας τοποθετούσαν στην είσοδο του σπιτιού ένα ταψί γεμάτο κάρβουνα αναμμένα, για να εξαγνίζονται αυτοί που μπαίνουν στο σπίτι από τυχόν δαιμονικά πνεύματα που τους ακολουθούν και ίσως βλάψουν το νεογέννητο. Οι συγγενείς και φίλοι θα φέρουν στο σπίτι ζαχαρωτά ή γλυκά για να γίνει το μωρό γλυκό και πράο, θα το «ασημώσουν» θα του ρίξουν δηλαδή στην κούνια ασημένια νομίσματα ή χρυσαφικά για το καλό. Στη συνέχεια θα το φτύσουν λέγοντας χαρακτηριστικά «φτου σου, να μην αβασκαθείς». Για να καλοπιάσουν τις μοίρες ώστε να φανούν ευνοϊκές θα τοποθετήσουν δίπλα στο μωρό εδέσματα και γλυκά, έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.

Τις πρώτες φροντίδες παρέχει στο νεογέννητο και στη μητέρα κυρίως η μαμή αλλά και άλλες πρακτικές γυναίκες που έχουν παραβρεθεί και βοηθήσει στον τοκετό. 

Η μαμή θα το σταυρώσει με το βάγιο μπροστά στο εικονοστάσι και θα το ποτίσει με ειδικά βότανα. Την Τρίτη μέρα το νεογέννητο φορά το φωτίκι του πατέρα ή της μητέρας ανάλογα με το γένος. Μετά από σαράντα μέρες το μωρό και η λεχώνα θα δεχτούν τις ευχές από την εκκλησία. Η μητέρα του συνήθιζε τότε να βάζει μέσα στα σπάργανά του διάφορα αντικείμενα τα οποία θα είχαν σχέση με το επάγγελμα που θα ασκούσε στο μέλλον το παιδί, σύμφωνα με την προτίμηση των γονιών του. 

Αν ήταν αγόρι έβαζαν κατσαβίδι, τανάλια, σφυρί ή οτιδήποτε άλλο σχετικό με το επάγγελμα του μάστορα. Αν ήταν κορίτσι έβαζαν ψαλίδι, κλωστή, βελόνα και άλλα για να γίνει ράφτρα, όταν μεγαλώσει.

Η μητέρα στο διάστημα της λοχείας φορά στα χωριά της Μέσης κεφαλομάντηλο σκούρο μπλε με λαχούρια και μαύρα ρούχα για να δείχνει κατηφής και να αποτρέψει έτσι το ενδεχόμενο να την πειράξει ο πειρασμός. 

Για τους ίδιους λόγους αποφεύγει να βγει έξω από το σπίτι μετά τη δύση του ήλιου ή να δεχτεί επισκέπτες. Η λεχώνα και το βρέφος φορούν φυλακτά (κυρίως σκόρδο, κόκκινη κλωστή ή κορδέλα). Κόκκινη κορδέλα θα δεθεί και στο κρεβάτι του μωρού για την αποφυγή της βασκανίας. Ιδιαίτερη προσοχή δίνουν στον «ίσκιο» που προσβάλλει τα μωρά σαν αδύναμα. Για να τον αντιμετωπίσουν φορούν στο βρέφος μια μαύρη κλωστή στον καρπό του χεριού και σκεπάζουν τους καθρέφτες. «Τά’πνιξε ο ίσκιος» λένε για τα μωρά που πέθαναν στην πρώτη αυτή ηλικία.

Αν μια μητέρα μετά το πρώτο της παιδί είχε την ατυχία να της πεθάνουν τα επόμενα, θεωρούσε υπαίτιο το πρώτο παιδί. Το τελευταίο κουβαλούσε άθελά του λόγω της υπερβολικής ζήλιας του μια υπερφυσικά καταστρεπτική δύναμη που επιδρούσε στα αδέρφια του. Για να σταματήσουν το κακό έμπαζαν μέσα στο φούρνο που ήταν σβηστός το πρωτότοκο, ρίχνοντας καραμέλες για να το ξεγελάσουν, με την απειλή πως θα βάλουν φωτιά, αν δεν υποσχεθεί πως θα αγαπά τα αδέρφια του. Έτσι εξαγνίζονταν το πρωτότοκο από την κακία του με τη δύναμη της εξαγνιστικής φωτιάς. Το ίδιο συνέβαινε και σε περίπτωση που το μεγαλύτερο παιδί ζήλευε το μικρότερο.

ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑ (ΒΑΦΤΙΣΗ)

Το δεύτερο κατά συνέχεια μεγάλο γεγονός που συγκέντρωνε τους πλησιέστερους συγγενείς ήταν η βάφτιση του νηπίου. Συνήθως τα βάφτιζαν σε μικρή ηλικία. Με το μυστήριο της βάφτισης το νήπιο γίνεται μέλος της εκκλησίας της γενέτειράς του και παίρνει το όνομά του, στοιχεία βασικά της ταυτότητάς του.

Το βάφτισμα παλαιότερα γινόταν στο σπίτι για να προφυλαχτεί το παιδί από το μάτιασμα και γενικά από κάθε κακό.

 Συγκεντρωνόταν ο οικογενειακός κύκλος (γονείς, παιδιά, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι, ξαδελφάκια), ο ιερέας, ο ψάλτης και ο νεωκόρος που έφερνε μαζί μ’ένα μεγάλο παιδί την κολυμπήθρα και τα ιερά βιβλία. 

Ωστόσο σε μια μεγάλη πινιάτα ζέσταιναν νερό για το βάφτισμα. Στο μυστήριο δεν παρευρίσκονταν οι γονείς. Λίγο πριν αρχίσει έβγαιναν έξω από το σπίτι ή την εκκλησία και εκεί περίμεναν να ακούσουν το όνομα, και ας το ήξεραν από πριν, από ένα αγόρι ή μια παρέα αγοριών που έτρεχαν να τους το ανακοινώσουν παίρνοντας σχετικό φιλοδώρημα. Ο νουνός ή η νουνά και οι παρευρισκόμενοι συγγενείς δέχονταν τις ευχές για το όνομα του μωρού. Στη συνέχεια ο πατέρας ή ο νουνός έβγαινε στη θύρα και πετούσε κέρματα στα παιδιά που σπρώχνοντας το ένα το άλλο τα μάζευαν.

Τη λαμπάδα του νεοφώτιστου, αν ήταν αγόρι, την έσβηνε ο νουνός στο ανώφλι της ωραίας πύλης, για να γίνει ψηλό μέχρι εκεί πάνω. Αν ήταν κορίτσι, την έσβηνε σε ένα διπλωμένο ύφασμα που τοποθετούσαν στην κοιλιά του, για να μην την ενοχλεί μελλοντικά η έμμηνος ρύση. Σταύρωναν και το αγόρι και το κορίτσι με μια χρυσή βέρα στο στόμα για να βγάζει χρυσά λόγια και τους φορούσαν το φωτίκι,  μια μεγάλη πουκαμίσα από λευκό ύφασμα. Αν ήταν αγόρι, στην πουκαμίσα έβαζαν και τρία χρυσά κουμπιά, αν ήταν κορίτσι, μποκολέτες (σκουλαρίκια). Αν το παιδί δεν είχε φορέσει το φωτίκι, το οποίο είναι διαβασμένο από τον ιερέα, όταν πεθάνει δεν θα δεχτεί την ψυχή του ο θεός.

Μερικοί γονείς, όταν δυσκολεύονταν να βρουν νουνό πήγαιναν στη θύρα της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα κρατώντας το μωρό μήπως βρεθεί κάποιος και δείξει ενδιαφέρον να το βαφτίσει. Έτσι δυο άγνωστες οικογένειες γίνονταν κουμπάροι. Ο ανάδοχος τότε θα δώσει κατά προτίμηση το όνομα Σπύρος προς τιμήν του Αγίου και όχι το όνομα του παππού κατά το συνηθισμένο έθιμο. Το ίδιο συνέβαινε και όταν το’χαν τάξει να το βαφτίσουν στον Άγιο. Σε περίπτωση πάλι που είχε προηγηθεί θάνατος των δυο πρώτων παιδιών της οικογένειας, το τρίτο το τοποθετούσαν καταγής σ’ένα τρίστρατο. Ο πρώτος που θα το συναντούσε αναλάμβανε να το βαφτίσει δίνοντας το όνομα Σταμάτης για να «μην τριτώσει το κακό». Ονόματα συμβολικά, με μαγική όπως θεωρούνταν επίδραση, τάζονταν και δίνονταν και όταν το βρέφος κινδύνευε. Έτσι βαφτιζόταν Γιάννης για να γιάνει ή με το όνομα του προστάτη Αγίου του νησιού. Πολλές φορές σε τέτοιες περιστάσεις γινόταν αεροβάφτισμα από τη μαμή ή άλλο παρευρισκόμενο πρόσωπο, όταν δεν προλάβαινε να έρθει ιερέας, κάνοντας τις ίδιες ακριβώς κινήσεις με τον ιερέα στον αέρα και λέγοντας «βαφτίζεται ο δούλος του Θεού –και το όνομά του- στο όνομα του πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος».

Σε περίπτωση που τα βρέφη  πέθαιναν αβάφτιστα πιστεύονταν πως γίνονταν διαβολάκια, κακοποιά πνεύματα, τα λεγόμενα τελώνεια. Τα αβάφτιστα μωρά, αν συμβεί και ανοίξουν τον τάφο τους, τα βρίσκουν άλιωτα, ροδοκόκκινα και μέσα στο στομάχι τους θα βρουν φρέσκο γάλα. Αυτό συμβαίνει γιατί τις νύχτες βγαίνουν και θηλάζουν τις κοιμισμένες νέες μητέρες που έχουν τα στήθη έξω. Οι μητέρες αυτές αχαμναίνουν μέχρι εξαντλήσεως και μπορεί και να πεθάνουν. Γι ‘αυτό πρέπει η κάθε μητέρα να κάμει το σταυρό της, πριν βυζάξει το παιδί της και όταν αποβυζάξει πάλι να προφυλάξει καλά το στήθος της.

Ο    ΓΑΜΟΣ

      Η  παραδοσιακή κοινωνία του  χωριού  κράτησε αλώβητη την ηθική και κοινωνική παράδοση μέσα στους αιώνες.

 Οι  κάτοικοι έχουν ως γνώμονα της  κοινωνικής  τους συμπεριφοράς απαράβατες ηθικές αρχές, ο σεβασμός και η τήρηση των οποίων αποτελούν τη βασική προϋπόθεση  για  την επιβίωση  του γάμου και τη δημιουργία μιας γνήσιας οικογένειας με ηθική υπόσταση ως ιδανικό.

Οι άνδρες αποφεύγουν να νυμφευθούν κορίτσια χωρίς ηθικές αρχές και να ενταχθούν σε οικογένεια που δεν υπάρχει ηθική ευστάθεια .

Το  συνοικέσιο αποτελούσε το πρώτο βήμα πριν δύο νέοι φθάσουν στο Γάμο. Οι προξενήτρες και οι προξενητές  με τους απαραίτητους διπλωματικούς χειρισμούς αναλάμβαναν να εκπληρώσουν την αποστολή που τους ανέθεταν, ενώ οι νέοι ήταν, συνήθως, ανίδεοι για τα πεπραγμένα τους . Οι προξενητές και οι προξενήτρες , στην περίπτωση των κοριτσιών, πρότειναν περισσότερους του ενός υποψήφιους γαμπρούς στους  γονείς της κόρης. Για τις υπηρεσίες τους πληρώνονταν, εκτός αν ήταν συγγενείς. Όταν επρόκειτο μάλιστα  ν΄αναζητηθεί νύφη για κάποιο νέο η επιτυχία του συνοικεσίου  ήταν ανάλογη της ομορφιάς και της οικονομικής ευχέρειας της κόρης, της εργατικότητάς, της καλής υγείας της  και του καλού χαρακτήρα της. Ο νέος αντίστοιχα θα έπρεπε να ήταν στην κατάλληλη ηλικία και να έχει υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία.

Σε περίπτωση συμφωνίας, του πατέρα της κόρης, ζητούνταν  από την προξενήτρα ή τον προξενητή να μάθει τις απαιτήσεις του  προτεινόμενου γαμπρού, ενώ ταυτόχρονα ενημέρωνε μέσω αυτών τους γονείς του νέου σχετικά με την προίκα  της κόρης σε μετρητά, χρυσάφι, κοσμήματα και ρουχισμό. Ας αναφερθεί ότι στα κορίτσια δεν δίνονταν ως προίκα πατρικά κτήματα, εκτός κι αν δεν υπήρχαν στην οικογένειά αρσενικά αδέρφια.

Αποτελούν, ίσως, εξέλιξη στα έθιμα του γάμου τα λεγόμενα προσιδείσματα που έδιναν την ευκαιρία στους νέους να συναντηθούν, δήθεν, τυχαία με τη συνοδεία συγγενών ή φίλων κι από τις δυο πλευρές·   επρόκειτο για συνάντηση προκειμένου να εγκριθεί εκατέρωθεν ο υποψήφιος γαμπρός ή η υποψήφια νύφη.

Η αναγγελλία του γάμου γινόταν με καμπανοκρουσίες και πυροβολισμούς μετά την τελική συμφωνία που αφορούσε και την προικοδοσία. Μέχρι το 19^ο αιώνα η παράδοση της προίκας γινόταν με το προικοσύμφωνο, του οποίου τη σύνταξη αναλάμβανε ο γραμματικός.

Αν υπήρχε κάποιο πένθος σε ένα από τα δυο σπίτια, τότε απλώς «δίνανε λόγο». Η λογοδοσμένη φορούσε άσπρο ή κίτρινο μαντήλι  με λουλουδάκια ,το τσιμπιτό ή της αρεσκιάς.

 Ως την ημέρα των αρραβώνων ο νέος την ακολουθούσε εξ αποστάσεως και δεν την επισκεπτόταν στο σπίτι της.

Την ημέρα των αρραβώνων έφθανε στο σπίτι της νύφης με τη συνοδεία οργανοπαιχτών και το κανίσκι, ένα περίτεχνα φτιαγμένο καλάθι που περιείχε τα δώρα του γαμπρού προς την οικογένεια της νύφης. Γινόταν αμοιβαία ανταλλαγή δώρων κι από την ημέρα εκείνη η νύφη φορούσε πάνω από το άσπρο μαντήλι την τσουτσουμίδα, ένα κόκκινο μαντήλι που έφερε φυτικά σχέδια που είχαν σχέση με το σουσάμι απ’ όπου φέρει και το όνομά της.

 Κατά απαράβατο έθιμο στο δείπνο έτρωγαν χταπόδι με ρύζι, κατά μια εκδοχή επειδή είναι άχολο, για να μη χολεύονται (θυμώνουν) οι μνηστευμένοι και κατά μιαν άλλη, για να παραμείνουν ενωμένοι όπως και το χταπόδι που δεν ξεκολλάει εύκολα απ΄όπου γραπωθεί και ρύζι για να ριζώσει το ζευγάρι.

Για την τέλεση του γάμου αποφεύγεται ο μήνας Σεπτέμβρης επειδή τρυγάει =θανατώνει  το ζευγάρι,ο Μάιος που δεν επιχειρούνταν  γενικά σοβαρές εργασίες, γιατί θ΄ακολουθούσαν κακοτυχία και φοβερά συμβάντα  κι ο Δεκαπενταύγουστος.

Η μεταφορά των προικιών συνηθιζόταν στις φτωχές οικογένειες να γίνεται την Πέμπτη πριν την Κυριακή του στεφανώματος, ενώ στις πλούσιες μπορούσε να γίνει την προηγούμενη  Κυριακή ή Παρασκευή. Τα τοποθετούσαν μέσα στα  βενέτικα που ήταν ρηχά καλάθια και τα μετέφεραν πάνω στο κεφάλι τους  ανύπαντρα κορίτσια ή νεαρές παντρεμένες. Τα κλινοσκεπάσματα  τα μετέφεραν  αμφιθαλλείς έφηβοι , δηλαδή έφηβοι που είχαν ζωντανούς  γονείς. Την  πομπή έραιναν  με ρύζι, κουφέτα κι άνθη ενώ οι οργανοπαίχτες έπαιζαν χαρούμενους σκοπούς που συνόδευαν τα τραγούδια των κοριτσιών.

Οι  προλήψεις και ο φόβος της βασκανίας διαπερνούσαν όλες τις προ και μετά την τέλεση του μυστηρίου φάσεις. Έτσι το πρώτο μέλημα μετά την απόθεση των προικιών στο σπίτι του γαμπρού και το στρώσιμο του νυφικού κρεβατιού ήταν να σκορπίσουν ρύζι και κουφέτα και να κυλήσουν ένα αμφιθαλλές αγόρι πάνω σ΄αυτό  για να προκαλέσουν αρρενογονία η οποία θα μπορούσε να αποτραπεί, σύμφωνα με τις δεισιδαίμονες αντιλήψεις, μόνο εάν κάποιο κακόβουλο άτομο ψαλίδιζε κάποιο από τα προικιά της νύφης . 

Η νύφη στολιζόταν με την παραδοσιακή στολή της περιοχής της μέχρι τη δεκαετία του 1950 ενώ, αδελφές, ξαδέλφες και άλλα κορίτσια τραγουδούσαν νυφιάτικα τραγούδια. Κατά την προετοιμασία και το στολισμό της νύφης δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στην αποτροπή της βασκανίας. Στο κεφάλι της τοποθετούνταν ένα μικρό κομμάτι από δίχτυ, στο πίσω μέρος της κεφαλής ένα χτενάκι για να χτενιστούν και να απομακρυνθούν τα κακά λόγια  κάποιων μοχθηρών ατόμων, ένα καθρεφτάκι που θα έλιωνε τα μάγια καθώς κι ένα κλειδάκι «αρσενικό» ως εγγύηση για την πρόκληση της αρρενογονίας. Μια άλλη πρακτική που θα επέφερε τη γέννηση πολλών απογόνων ήταν η τοποθέτηση μέρους της νυφικής φορεσιάς μέσα σε κόσκινο, μια πρακτική η οποία έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα όπου οι γονείς συνήθιζαν να κοιμίζουν τα βρέφη τους μέσα σε κόσκινο=λίκνο ταυτίζοντάς τους καρπούς της γης με τα παιδιά.

Τα ήθη της εποχής απαγόρευαν στη νύφη να έχει προγαμιαίες σχέσεις και για να δηλωθεί αυτό  στον κοινωνικό περίγυρο, τουλάχιστο στην περιοχή της Μέσης Κέρκυρας, έφερε στο κεφάλι ένα σύμπλεγμα ανθέων , το φιόρι ή ένα παγωνόφτερο. Στην αντίθετη περίπτωση απαγορευόταν ο προαναφερόμενος στολισμός. Η τελική όμως πιστοποίηση της αγνότητας της νύφης γινόταν με το άπλωμα, σε κοινή θέα, του σεντονιού μετά την πρώτη νύχτα του γάμου. Το έθιμο μέχρι το 19^ο αιώνα συνοδευόταν με πυροβολισμούς.

Την Κυριακή  του στεφανώματος  ο γαμπρός, οι συμπέθεροι και οι καλεσμένοι, με τη συνοδεία οργανοπαιχτών, παραλάμβαναν τη νύφη από το σπίτι της ενώ η μητέρα ράντιζε το ζευγάρι με αλατόνερο για να διαλυθεί κάθε κακό που θα το έβλαπτε.

Επειδή  οι κακόβουλες σκέψεις στρέφονταν και κατά του γαμπρού θα έπρεπε να αποτρέψει το λεγόμενο αμπόδεμα=δέσιμο που ήταν η  πρόκληση απώλειας  των συζυγικών του ικανοτήτων και για να  προφυλαχθεί έπρεπε  να έχει μαζί του ένα ψαλίδι ή ένα κλειδί . Αν υπήρχε κάποιο μοχθηρό ή κακόβουλο άτομο παρόν στην τέλεση του μυστηρίου, θα μπορούσε να προκαλέσει το κακό  κρατώντας λουκέτο ή δένοντας κόμπους σε σπάγγο και κάνοντας ταυτόχρονα επίκληση στο σατανά. Η , δε, νύφη θα έπρεπε  ν΄αποφύγει να στρέψει πίσω το κεφάλι, γιατί αυτό προμήνυε επιστροφή στο πατρικό σπίτι και διάζευξη. Οι πρακτικές πρόκλησης της αρρενογονίας  ήταν εμφανείς σε όλη τη διάρκεια του μυστηρίου. Ο παπάς βουτούσε στενόμακρες  φέτες ψωμιού στο κρασί κι έδινε στο ζευγάρι καθώς και σε κάποιο αμφιθαλλές αγόρι. Άλλος  τρόπος πρόκλησης αρρενογονίας ήταν το σύρσιμο του ποδιού της νύφης ή η τοποθέτηση καρφιτσών από ανύπαντρες στο νυφικό που στη συνέχεια καρφίτσωναν στα δικά τους ρούχα. Για τον ίδιο σκοπό γίνεται από αμφιθαλλή παιδιά το κράτημα της «κούδας», δηλαδή της ουράς του νυφικού. Μετά την απόλυση τα νιογάμπρια καθισμένα σε καρέκλα δέχονται τις ευχές. Μερικοί καρφίτσωναν στο στήθος της νύφης ή περνούσαν στα χέρια της χρυσαφικά. Κατά την επιστροφή στο σπίτι προπορεύεται αγόρι κρατώντας  τα στέφανα τα οποία  ήταν δεμένα μεταξύ τους με χρυσή ή κόκκινη κορδέλα ώστε να μην πέσουν κάτω, πράγμα το οποίο  θεωρούνταν κακός οιωνός. Το κόκκινο χρώμα  ήταν αποτρεπτικό της βασκανίας.

Στο γεύμα κατά την επιστροφή στο σπίτι πρόσφεραν, αρχικά, μεζέδες, με κρασί και κατόπιν σούπα με μοσχάρι  ή παστιτσάδα , ενώ το κυρίως πιάτο περιλάμβανε ψητό στο φούρνο με πατάτες κι άφθονο κρασί. Το γλέντι συνεχιζόταν μέχρι το σούρουπο στην πλατεία του χωριού.

Την επόμενη Κυριακή γίνονταν τα πιστρόφια . Το νιόπαντρο ζευγάρι επέστρεφε στο πατρικό σπίτι της νύφης μετά τη θεία λειτουργία. Εκεί τους υποδέχονταν οι γονείς της νύφης με μεγάλη χαρά κάνοντας πλούσιο τραπέζι. Όταν έφευγαν από το σπίτι έπαιρναν πλούσια δώρα, ιδιαιτέρως πουλερικά, γλυκά και φρεσκοζυμωμένο ψωμί.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο θάνατος, ένα φαινόμενο αναπόφευκτο και συγκλονιστικό, αντιμετωπιζόταν με δέος, οδύνη και θυμοσοφική κάποιες φορές διάθεση. Η καμπάνα του χωριού σήμαινε πένθιμα επί δύο ημέρες, για να γίνει γνωστό το λυπητερό γεγονός. Η μικρή κοινωνία του χωριού συγκλονιζόταν, ιδιαίτερα αν ο τεθνεώς ήταν άτομο νεαρής ηλικίας.

Ο θάνατος ήταν παράλογος και στερούσε τη δυνατότητα απόλαυσης των επίγειων αγαθών. Ο λαός στέκεται απέναντί του με αρχαιοελληνική πολλές φορές συνείδηση, η οποία συνυπάρχει χωρίς όμως να σχετίζεται καθόλου, με την χριστιανική. Σε κανένα άλλο κοινωνικό γεγονός δεν παρατηρούνται τόσα πολλά κατάλοιπα και έθιμα από το αρχαιοελληνικό-ειδωλολατρικό παρελθόν όσο σ’αυτό του θανάτου. Ο νεκρός μεταβαίνει στον Άδη, στον κάτω κόσμο, έναν κόσμο ουδέτερο όπου στερείται τις χαρές του φυσικού κόσμου. Ο χάρος, ο αρχαίος χάρων προσωποποιημένος, όπως εμφανίζεται και στα δημοτικά τραγούδια, τον οδηγεί ασυγκίνητος στις ικεσίες και στους θρήνους του.

Ο λαός και στην Κέρκυρα όπως σ’όλο τον ελληνικό κόσμο από αρχαιοτάτων χρόνων θρηνεί το νεκρό με μοιρολόγια παρά τις απαγορευτικές διατάξεις που έχουν εκδοθεί από την εποχή ήδη της Βενετοκρατίας. Το έργο αναλαμβάνουν οι πονεμένες του χωριού, ενθυμούμενες και τους δικούς τους νεκρούς. Οι συγγενείς κατά τη διάρκεια της νύχτας παραστέκουν και ξενυχτούν τον νεκρό και φορούν πένθιμα. Οι άντρες βάζουν μια μαύρη ταινία στο μανίκι του σακακιού ή φορούν μαύρη τρίτσα ή μαύρο πουκάμισο αν έχουν χάσει το παιδί τους και αφήνουν γένια. Οι γυναίκες, αν είναι ανύπαντρες, φορούν στο κεφάλι μαντήλι καφέ με ρόδες στην περιοχή της μέσης και μαύρο σ’όλη τους τη ζωή, αν το πένθος είναι βαρύ. Στην περιοχή της βόρειας Κέρκυρας έβαζαν μια μαύρη ταινία μπροστά στο στήθος. 

Μαντήλι για παντρεμένες με ελαφρύ πένθος από το ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΣΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Μαντήλι για παντρεμένες με βαρύ πένθος από το ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΣΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Τον νεκρό τον πλένουν με ξύδι, του δένουν τα χέρια σταυρωτά και τον ντύνουν. Οι ζωντανοί παίρνουν ορισμένες προφυλάξεις. Αποφεύγουν να φταρνιστούν πάνω από το νεκρό ή να διασκελίσουν ρούχο του «για να μη τους καλέσει στο χρόνο». Την ώρα της εκφοράς σκεπάζουν τους καθρέφτες, για να μην απεικονιστεί σ’αυτόν ο νεκρός και μείνει στο σπίτι. Σέρνουν επίσης τα έπιπλα, για να αποτρέψουν το ενδεχόμενο και άλλου μελλοντικού θανάτου. Αν τύχει όμως και δεύτερος θάνατος μέσα στον ίδιο χρόνο, για να αποφύγουν το τρίτωμα τοποθετούν μια κούκλα μέσα στο φέρετρο για να συντελεστεί έτσι συμβολικά. Όταν απομακρυνθεί το ξόδι, οι οικείοι ρίχνουν άφθονο νερό για να ξεπλυθεί το μίασμα και σπάνε ένα πήλινο αγγείο, για να «σπάσει» το κακό. Όταν περάσει η κηδεία δίπλα από κάποια σπίτια, οι νοικοκυρές πετάνε ό,τι νερό υπάρχει σε βάζα, κανάτες ή άλλα αγγεία, για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Για τον ίδιο λόγο εκείνη την ώρα δεν πρέπει να’χουν έξω ρούχα να στεγνώνουν ή παράθυρα ανοικτά.

Αφού γίνει η νεκρώσιμος ακολουθία, κατεβάζουν το νεκρό στον τάφο. Τότε όλοι ρίχνουν χώμα πάνω από το μνήμα ή ένα πετραδάκι, για να αποκαθαρθούν και να ξεχάσουν τον νεκρό. Σε κάποια χωριά, ένας συγγενής του νεκρού προσφέρει κρασί σε ποτήρι. Ο καθένας θα χύσει αυτό το κρασί στο χώμα του τάφου, κάτι ανάλογο με τις σπονδές των αρχαίων Ελλήνων. Οι νεκροθάφτες θα πλύνουν τα χέρια τους με κρασί. Αμέσως μετά γίνεται το «συγχώριο» από τον ιερέα ή τους ιερείς οι οποίοι πίνουν κρασί και το χύνουν κάτω τρεις φορές. Το συγχώριο γίνεται κάποιες φορές και στο κατώφλι του σπιτιού. Τελευταίοι στην κηδεία ακολουθούν σε κάποια χωριά οι συγγενείς με καλάθια γεμάτα ψωμί, τηγανητά ψάρια και κρασί. Το φαγοπότι γινόταν μέσα στο νεκροταφείο, κάτι αντίστοιχο με τα νεκρόδειπνα των αρχαίων. Σε άλλα χωριά κερνούσαν στο σπίτι καφέ σ’όσους έσκαψαν τον τάφο και μετέφεραν το φέρετρο καθώς και στους συγγενείς.

Σε περιπτώσεις φτωχών οικογενειών ή και για απόδοση τιμής στο νεκρό η εκκλησία αναλάμβανε τα έξοδα της κηδείας με ανταπόδοση μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα αγροτικών προϊόντων.

Και στην Κέρκυρα πιστεύουν, όπως σ’όλη την Ελλάδα, πως η ψυχή του νεκρού γυρίζει για σαράντα μέρες στα γνώριμά της μέρη. Την Τρίτη μέρα την συνοδεύει άγγελος-και εδώ ακριβώς κάνουν αισθητή την παρουσία τους οι χριστιανικές αντιλήψεις-για να θυμηθεί τις καλές και κακές πράξεις της. Κατόπιν τούτου θα κριθεί και θα πάρει μια θέση στον παράδεισο ή την κόλαση. Και στους δυο αυτούς τόπους υπάρχουν διαβαθμίσεις. Γι’αυτό το λόγο τα μνημόσυνα ήταν απαραίτητα, γιατί βοηθούσαν τη ψυχή να μεταβεί σε καλύτερο μέρος και την ανακούφιζαν. Η ψυχή επανέρχεται και περιφέρεται και κατά τα τρία ψυχοσάββατα. Τότε οι ζωντανοί οφείλουν να προσφέρουν τιμές στους νεκρούς.

Η ψυχή κάποιες φορές μπορεί να πάρει τη μορφή πεταλούδας ή ενός άλλου εντόμου και να επισκεφτεί το σπίτι. Τότε δεν την πειράζουν. Ιδιαίτερα, αν είχε χρώμα λευκό, πίστευαν πως δίκαιος ήταν ο πεθαμένος. Το ίδιο πίστευαν και αν κάποιος πέθαινε Σάββατο βράδυ ή Κυριακή ξημερώματα, γιατί εκείνες τις ώρες αναστήθηκε ο Χριστός. Τους κακούς ανθρώπους απεναντίας παραστεκόταν ο διάβολος, που έπαιρνε την ψυχή τους και τους μετέτρεπε σε βρικόλακες. Γι’αυτό πολλές φορές κάποια νεκρά σώματα έμεναν άλιωτα ή τυμπανίζονταν.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Αναφερθήκαμε σε δρώμενα, πρακτικές και δοξασίες που συνθέτουν τη λαογραφική παράδοση και έχουν να κάνουν με σημαντικούς σταθμούς του κύκλου της ζωής του ανθρώπου. Όσο όμως και αν παραμένουν χαρακτηριστικά στοιχεία περασμένης εποχής ωστόσο δεν προσδίδουν στη λαογραφία μόνο μουσειακό χαρακτήρα. Η ανθρώπινη αυτή δραστηριότητα ως έκφραση του ψυχισμού, της νοοτροπίας, των πεποιθήσεων και του πολιτιστικού επιπέδου των κοινωνιών στο χώρο και στο χρόνο, δεν μπορεί παρά να είναι ζωντανή και διαχρονική. Τα λαογραφικά δεδομένα εμπλουτίζονται, κάποιες φορές ατονούν ή μεταλλάσσονται, για να αφήσουν τελικά το αποτύπωμά τους στο διάβα του χρόνου διεκδικώντας μια πιο δυναμική-ενεργό συμβολή στη διαμόρφωση του ιστορικού γίγνεσθαι και της ταυτότητας της κοινωνίας μας.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΣΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ      Σ Ι Ν Α Ρ Α Δ Ε Σ

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Αμφιθαλλής, ο: αυτός που ζούνε και οι δυο γονείς του.

Αμπόδεμα, το: το «δέσιμο» ενός ατόμου με μαγικό τρόπο.

Βενέτικα, τα: ρηχά κάνιστρα με ιδιότυπο πλέξιμο.

Κανίσκι, το: ένα περίτεχνα φτιαγμένο καλάθι.

Μποκολέτες, οι: μικρά σκουλαρίκια.

Νιογάμπρια, τα: οι νεόνυμφοι, οι νιόπαντροι.

Πιστρόφια, τα: η επιστροφή μετά από εφτά ημέρες του νιόπαντρου   ζευγαριού στο σπίτι της νύφης.

Προσιδείσματα, τα: πάνε προσιδείς= προς ιδείν την υποψήφια νύφη, σε προτεινόμενο συνοικέσιο.

Τρίτσα, η: το ανδρικό ψάθινο καπέλο.

Βιβλιογραφία

1. Αλεξάκης Αλέξανδρος, Δουκάδες Κερκύρας, Δεκάλογος ΕΠΕ, Κέρκυρα 2007
2. Δόϊκας Ν. Γιάννης, Παροιμίες, Δημοτικά, Ευτράπελα και άλλα λαογραφικά Παξών και Κερκύρας, Εκδόσεις Οξύ, Παξοί 2005.
3. Κατσαρός Σπύρος, Σύντομη Ιστορία της Κέρκυρας, Κέρκυρα 1967.
4. Μωραΐτης Μενέλαος, ιερέας, Ήθη, Έθιμα και Παραδόσεις της Βόρειας Ορεινής Κέρκυρας, Κέρκυρα 1993.
5. Πακτίτης Νίκος, Κερκυραϊκά Δημοτικά Τραγούδια, Δωδώνη, Δεύτερη Έκδοση, Αθήνα 2005
6. Πακτίτης Νίκος, «Κέρκυρα Εγχειρίδιο Τοπικής Ιστορίας», Η Κερκυραϊκή Λαϊκή Παράδοση, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Δήμος Κερκυραίων, Αθήνα 2000
7. Χυτήρης Γεράσιμος, Τα Λαογραφικά της Κέρκυρας, Δημοσιεύματα Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών, Κέρκυρα 1988

Το Κερκυραϊκό Μουσείο ευχαριστεί ιδιαίτερα την Κα Αναστασία Δαβιδοπούλου,Φιλόλογο--ιστορικό και γραμματέα της Ιστορικής-Λαογραφικής Εταιρείας, για την μελέτη της αυτή. Επίσης ευχαριστεί και την Κα Δήμητρα Καρδακάρη, τονίζοντας, ότι οι δύο αυτές κυρίες,μέλη του Δ.Σ.της Eταιρείας και του Λαογραφικού Μουσείου Σιναράδων, με πολύ κόπο επιτυγχάνουν την διατήρησή του.Ο ιδρυτής Νικόλαος Πακτίτης, λόγω γήρατος,αδυνατεί πλέον και οι κυρίες αυτές εργάζονται με σεβασμό για την συνέχιση του έργου του,αντιμετωπίζοντας μεγάλα προβλήματα.Το μουσείο μας, καλεί κάθε πολίτη του νησιού μας, να βοηθήσει τις κυρίες αυτές με κάθε δυνατό τρόπο και να σταθεί συνοδοιπόρος για να σωθεί η μεγάλη προσπάθεια του Νίκου Πακτίτη, και η  Ιστορική-Λαογραφική Εταιρεία.