Λάζαρος ντε Μόρδο: Ο Ισραηλίτης Κερκυραίος ιατροφιλόσοφος του 19^ου Αιώνα.

Μία μοναδικότητα της Κέρκυρας, σε αντίθεση με άλλα μέρη, όπου υπήρχαν επαγγελματικοί περιορισμοί για τους Εβραίους, ήταν ότι οι Εβραίοι του νησιού είχαν τη δυνατότητα να ασκούν το επάγγελμα του γιατρού και του δικηγόρου. Η ιατρική εκπαίδευση άρχιζε συνήθως με την πρακτική κοντά σε ένα γιατρό του τόπου, ενώ για  σπουδές πήγαιναν στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, από όπου τριάντα Εβραίοι αποφοίτησαν μεταξύ 1617 και 1816. Μερικοί από αυτούς υπηρέτησαν ως γιατροί ακόμα και στον ενετικό στρατό.

         ΛΑΕ ΤΗΣ ΚΕΚΥΡΑΣ

                 ΧΑΙΡΕ!

Ενθουσιών και αγαλλώμενος εχαιρέτησας την εκλογήν τριών υποψηφίων Ισραηλιτών, ους με λαμπράν ψηφοφορίαν, αναδείξας εις δημοτικάς θέσεις.

Των διαβολίων του Ελληνικού ονόματος εφίμωσας ούτω συκοφαντικήν γλώσσαν και απέδειξας ότι αι αρχαί της ελευθερίας και της ισότητος, ως οσία μαρμαρυγή, διαλάμπουσι και εν τη Ελληνική ταύτη χώρα.

Οι τρεις εκλεχθέντες Μόρδος,Γεζουάς και Ναχαμούλης εξέφρασαν ήδη την προ σε ενδόμυχον  αυτών ευγνωμοσύνην, ην ημείς τε και των Ισραηλιτών η Κοινότης άπασα, εν τη ημετέρα καρδία εγκεχαραγμένην  έχομεν και την ανάγκην ουχ’ ήττον αισθανόμεθα πανδήμως να εκδηλώσωμεν.

Το εξαγόμενον της ψηφοφορίας αυτών έστω απάντησις προς τους αμφισβητούντας εις την προσφιλήν ημών Ελλάδα τα πρωτεία του πολιτισμού, καθ’ ην στιγμήν με ανήκουστον  σκληρότητα και απήνειαν και αυτάς τας ιεράς του ανθρωπισμού αρχάς ασυστόλως οσημέραι καταπατούσιν.

Ιδέτωσαν δε οι συκοφάνται της Ελλάδος οπόσον ημαρτημένως περί αυτής φρονούσιν.

Ιδέτωσαν ότι η Ελλάς δεν διαψεύδει την ένδοξον και ευκλιά αυτής καταγωγήν, και ότι η λέξις ελευθερία, αδελφότης και ισότης έχουσι παρ’ αυτή πλήρη εφαρμογήν.

Ιδέτωσαν, τέλος ότι η νίκη ην η πρόοδος ήρατο κατ΄αυτάς εν Κερκύρα. Νέον στέφανον  δόξης εις την αγαπητήν ημών πατρίδα επαξίως προσθέτει.

Ζήτω η Ελλάς.

Ζήτω η Κέρκυρα.

Ζήτω η Πρόοδος.

Η Ισραηλιτική Νεολαία.

Τις 16 Μαρτίου 1870, όταν η Επτάνησος είχε ενωθεί με την Ελλάδα, η Ισραηλιτική Νεολαία της Κέρκυρας δημοσιεύει το πιο πάνω φυλλάδιο από το οποίο προκύπτει ότι τρία μέλη της Ισραηλιτικής  Κοινότητας Κερκύρας εκλέγονται σε Δημοτικές θέσεις. 

Το  Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος αναφέρει:  Ο «Επτανήσιος Ιπποκράτης»(1)

Ο ιατροφιλόσοφος Λάζαρος ντε Μόρδο γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1774. Ήταν γόνος παλαιάς ιατρικής οικογένειας, αφού τόσο ο παππούς του Λάζαρος, όσο και ο πατέρας του, Σαμπετάι ήταν επίσης γιατροί. Στα συγγράμματά του αναφέρεται στην παράδοση της ιατρικής που εξασκούσαν στο νησί παλαιότερα πρακτικοί γιατροί. Φαίνεται ότι στην Κέρκυρα την εποχή εκείνη ήταν διαδεδομένη η πρακτική ιατρική και σπανίως ο κόσμος κατέφευγε στους «σπουδαγμένους» γιατρούς, εκτός εάν οι αρρώστια ήταν οξεία και επώδυνη. Οι Κερκυραίοι πίστευαν στην παροιμία «Ο παθός είναι γιατρός», συμβουλευόμενοι κατά κύριο λόγο άλλους ασθενείς για την εύρεση θεραπείας.

Ο ίδιος σπούδασε ιατρική στην Πάδοβα και την εξάσκησε από νεαρή ηλικία στην Κέρκυρα, όπου έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους συμπατριώτες του. Συνέγραψε δεκάδες ιατρικές εργασίες, αλλά και φιλοσοφικές, ιστορικές, φιλολογικές, καθώς και επιγράμματα. Χρημάτισε καθηγητής της Μαιευτικής στο Αρχιγυμνάσιο της Μονής Τενέδου το 1803 και ήταν ιδρυτικό μέλος του Ιατρικού Συλλόγου Κέρκυρας που συστάθηκε το 1802, με πρωτοβουλία διακεκριμένων ιατρών του νησιού και του μετέπειτα Κυβερνήτη της Ελλάδος, Ιωάννη Καποδίστρια. Υπήρξε μέλος πολλών ευρωπαϊκών ακαδημιών και εταιρειών και Σύνεδρος της πρώτης Ιονίου Ακαδημίας. Διετέλεσε Ραβίνος της Συναγωγής και Εγχώριος Αρχίατρος της Διοικήσεως.

Ήταν ο πρώτος γιατρός που πρότεινε στον Ιατρικό Σύλλογο την εισαγωγή του εμβολιασμού των κατοίκων της Κέρκυρας κατά της ευλογιάς και υπήρξε μέλος της πρώτης επιτροπής για τον εμβολιασμό. Ακολουθώντας τις αρχές της σύγχρονης ιατρικής, στο έργο του Νουθεσίαι προς τους εγκατοίκους της εξοχής των περί αυτών φαρμακίων […] που εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1818,

αφιερώνει το πρώτο κεφάλαιο στη πρόληψη των ασθενειών, γράφοντας χαρακτηριστικά το ιπποκρατικό «Θέλω να σας φανερώσω ότι είναι ευκολότερον να ταις προλαμβάνετε παρά να ταις ιατρεύετε». Δίνει κατόπιν πρακτικές συμβουλές για την πρόληψη. Σημαντική μαρτυρία για την Κέρκυρα της εποχής εκείνης αποτελεί και το αφιερωμένο στον φίλο του Εμμανουήλ Θεοτόκη έργο του Nozioni Miscellanee Intorno a Corcira (Διάφορα στοιχεία σχετικά με την Κέρκυρα) του 1808.

Σήμερα το πιο σημαντικό από τη διαθήκη του είναι η τοπογραφία της Κέρκυρας που έχει σημεία από ιατρικής άποψης, για την αρετή, τον ηρωισμό, τη μουσική, και τα λοιπά. Σχεδόν όλες αυτές οι μελέτες και άλλοι προβληματισμοί του για τους πολιτικούς και επιφανείς γράφτηκαν στα ιταλικά. Αυτό  δεν εμπόδισε τον Mordo να γράψει επιγράμματα στα λατινικά και να συνεργαστεί με τη Gazetta Urbana και το Mercurio Litterario. Η φυσική του ιστορία του νησιού και η εργασία για την Κέρκυρα, απαιτούσε 22 χρόνια σχολαστικών παρατηρήσεων και αγκαλιάζει όλους τους τομείς, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Είναι ένα άφθαρτο μνημείο μέσα στο χρόνο.

Ένα  από τα πιο διάσημα ονόματα της Ισραηλιτικής κοινότητας της Κέρκυρας ήταν ο Λάζαρος ντε Μόρδο . Απόγονος  από μια από τις καλύτερες φαμίλιες από την κοινότητα. Από την πιο τρυφερή ηλικία, έδειξε διαθέσεις αξιόλογες  για τις ξένες γλώσσες. Έμαθε με πολύ σθένος να συνδυάζει ελληνικά, λατινικά, εβραϊκά και ιταλικά  . Στα δεκαπέντε του χρόνια ήταν λόγιος.

Ο παππούς του Ελεάζαρ και ο πατέρας του Sabetai, ήταν και οι δύο διακεκριμένοι γιατροί. Συνειδητοποιώντας τις ειδικές ικανότητες του νεαρού, τον προέτρεψαν να δημιουργήσει επίσης μια ιατρική καριέρα. Ο Ντε Μόρδο έκανε τις πρώτες σπουδές στη χώρα που τον γέννησε και πήγε να ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του για να γίνει επαγγελματίας γιατρός, στην Ιταλία, πρώτα στην Βενετία και μετά στην Παβία. Παράλληλα με τις ιατρικές του σπουδές, ο Λάζαρος ακολούθησε και τη φιλολογική έρευνα.

Με τα πτυχία του που απέκτησε, ο νεαρός γιατρός επέστρεψε στη χώρα του και δεν άργησε να  αποκτήσει μεγάλη φήμη, στο σώμα της ιατρικής  των Ιονίων Νήσων. Ξεχωρίζει από την ανωτερότητα των γνώσεών του από το πάθος του για ισότητα  και προπάντων για την  φιλανθρωπία του, που τον έκανε επιφανή.

Στις 23 Μαρτίου του 1802 ιδρύθηκε στην Κέρκυρα το ‘Ιατρικό Κολέγιο’ (Collegio Medico) (2), ο Δρ Λάζαρος είχε μια έδρα καθηγητή. Αυτός ο θεσμός έγινε διάσημος σε όλη την Ελλάδα. Εξω από επιστήμες, δίδαξαν ελληνικά, Λατινικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Αγγλικά,φιλοσοφία, μαθηματικά και καλές τέχνες.

Το 1814, διορίστηκε ο γιατρός Λάζαρος ντε Μόρδο Διευθυντής της Ιατρικής στην  Πόλη της Κέρκυρας. Δεν θα μπορούσε να συνδεθεί περισσότερο μαζί του με τον συνάδελφό του στη φιλανθρωπία Καποδίστρια τον οποίο βοήθησε να ιδρύσει τον ιατρικό σύλλογο της Κέρκυρας που απέκτησε παγκόσμια απήχηση. Σε αυτό το σύλλογο καθιερώθηκε το 1806 ένα τμήμα εμβολιασμού και ο Μόρδος, ο οποίος ήταν ενεργό μέλος  σ’ αυτό το τμήμα, έδωσε απόδειξη του ίδιου ζήλο και την ίδια ενέργεια που του επέστρεψε να καταλάβει διαδοχικά και ταυτόχρονα  τις πιο εξέχουσες θέσεις. Υπήρξε μέλος του Ιονίου Ακαδημίας Κέρκυρας. Οι ευρωπαϊκές επιστημονικές ακαδημίες και σύλλογοι επιδίωξαν τη συνεργασία του.

Λόγω των μεγάλων ιδιοτήτων του πνευματικών και ηθικών, έλαβε ο Μόρδο το προσωνύμιο του Μαϊμωνίδη, στη μνήμη του μεγάλου φιλόσοφου, θεολόγου και γιατρού Ισραηλίτη που έζησε τον δωδέκατο αιώνα. Γιατρός Λάζαρος,  παρά τις μεγάλες του ασχολίες, βρήκε ακόμα καιρό για να σχολιάσει την πεντάλφα. Έλαβε για τα βιβλικά του έργα, το τίτλο του επίτιμου αρχιραβίνου της Ιταλικής Συναγωγής της κοινότητας Κέρκυρας.

Αντιδράσεις  προκλήθηκαν από το Συμβούλιο Λογοκρισίας (Collegio Censorio), όταν ο πανηγυρικός λόγος που εκφώνησε στη Συναγωγή, στις 19 Ιανουαρίου του 1801,(3) με την ευκαιρία της έπαρσης στα Επτάνησα της σημαίας της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας των Επτανήσων, κυκλοφόρησε σε έντυπη μορφή το 1803. Οι Ισραηλίτες καθότι απάτριδες προσπαθούσαν στην κοινωνία που βρίσκονταν να θεωρηθούν αναπόσπαστα μέλη. Οι άμεσες αντιδράσεις του Collegio Censorio,  ήταν ότι ο Μόρδο έκανε αναφορά στην ομάδα-πρεσβείας του 1386 που συμμετείχε ως πολίτης της Κέρκυρας, ο Εβραίος David de Semo. Ουσιαστικά  οι Εβραίοι της Κέρκυρας ήταν απομονωμένοι και είχαν περιορισμό των «προνομίων-παραχωρήσεων» που τους είχαν παραχωρηθεί κυρίως από την εποχή των Ανδηγαυών . Η πολυάριθμη Εβραϊκή κοινότητα της Κέρκυρας των αρχών του 19ου αιώνα,  δραστηριοποιούνταν στο χώρο του εμπορίου και του δανεισμού και κάποιοι είχαν σημαίνουσα θέση στην οικονομική ζωή. Αυτό ήταν αιτία αντιπάθειας και αντιπαράθεσης με το ντόπιο Ελληνικό στοιχείο. Ευρισκόμενη η Κέρκυρα την εποχή εκείνη υπό την Γαλλική κατοχή και με τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης ο Μόρδος εκφράζει την αισιοδοξία του για τις προοπτικές της Εβραϊκής κοινότητας στη νεοσυσταθείσα πολιτεία . Το δεύτερο σημείο του λόγου του Lazaro de Mordo, που θορύβησε το Collegio Censorio, ήταν εκείνο, στο οποίο ανέφερε ότι το εβραϊκό έθνος στην Κέρκυρα απολάμβανε πολιτικά προνόμια μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, και ήταν «ανενόχλητα κάτοχος ακίνητης περιουσίας και άλλων δικαιωμάτων του πολίτη». Προς ενίσχυση όλων των πιο πάνω είναι ενδεικτική του ύφους η ανακοίνωση του 1870 της Ισραηλιτικής νεολαίας, που αναφέραμε, όταν πλέον η Κέρκυρα ανήκε στην Ελληνική επικράτεια.

     Στις 14 Απριλίου 1806, ως μέλος του Collegio Medico di Corfù  παρουσίασε το έργο Avvertimenti alla gente di Campagna intorno ai Veleni (Προειδοποιήσεις στους ανθρώπους της εξοχής σχετικά με τα δηλητήρια).

Το έργο μεταφράστηκε στην εθνική διάλεκτο από τον κεφαλλονίτη ευγενή Grimani Caruso, δημοσιεύτηκε στον Τύπο με έξοδα του Εθνικού Ταμείου, χίλια αντίγραφα μοιράστηκαν στις αρχές των δήμων, τους ιερείς και τους αστυνομικούς και η Γερουσία εξέφρασε δημόσια την ευγνωμοσύνη της στο συγγραφέα και το μεταφραστή του έργου.

Αυτός ο καλός πολίτης, αυτός ο επιστήμονας, αυτός ο φιλάνθρωπος πέθανε στις 24 Απριλίου 1823 μετά από το ότι έχει να  προσφέρει στην πατρίδα του μια καριέρα που περισσότερο από κάθε μεγάλο άνθρωπο που κήρυξε σε βάθρα, θα ζήλευε. Όλοι όσοι μελετούν την Κέρκυρα καταφεύγουν στα έργα του που τον δείχνουν πρόθυμο να υπηρετήσει την ανθρωπότητα, «τη μοναδική του ανησυχία».

  Οι Κορφιάτες τον έχουν τιμήσει και ο τάφος του είναι ένας τόπος σεβασμού για όλους τους συμπολίτες του και θαυμαστές ,ανεξάρτητα φυλής η θρησκείας.

Προς τιμή του έγραψε το Ποίημα SCIOLTI ο Ν.Δελβινιώτης

-----------------------------------------------------------------------------

1)Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος  https://www.jewishmuseum.gr/pneymatiki-zoi-lazaros-nte-mordo-o-eptanisios-ippokratis/

2) Μαρία Μάνδυλα-Κουσουνή παιδίατρος, ιστορικός : Ιατρικό Κολέγιο ή Collegio Medico

https://ixek.gr/wp-content/uploads/2019/08/0701-09.pdf

3) Κερκυραϊκά χρονικά. 10ο διεθνές συνέδριο τ.Α΄ Σκέψεις Σχετικά με την Απομόνωση της Εβραϊκής Κοινότητας της Κέρκυρας με Αφορμή την Αντίδραση που προκάλεσε μια Ομιλία του Lazaro de Mordo στη Συναγωγή Εύη Καραμούτσου