Corfu Museum

Petsalis: Collection Of Corfu Island,Greece documents

Ιωάννης Μαυρομάτης εκ Κερκύρας

Το πιο σημαντικό υλικό γραφής της αρχαιότητας, που απέκτησε και τη μεγαλύτερη σημασία μέσα στα χρόνια, ήταν ο πάπυρος. Ο πάπυρος προέρχονταν από το φυτό πάπυρος ή χάρτης, όπως ονομάζονταν από τους Έλληνες. Ο κώδικας αποτελεί τύπο συλλογής χειρογράφων από πάπυροπεργαμηνή ή χαρτί, στερεωμένων σε ένα σώμα με τη μορφή βιβλίου, που ήταν σε χρήση κυρίως πριν από την εφεύρεση της τυπογραφίας.

Οι κώδικες σώθηκαν από τους αντιγραφείς στο διάστημα των αιώνων προσφέροντας στην ανθρωπότητα τις σκέψεις των αρχαίων φιλοσόφων αλλά και των θρησκευτικών κανόνων. Τα αρχαία συγγράμματα είχαν φυσικούς εχθρούς όπως τη φωτιά, την υγρασία και το χώμα. Προφανώς κατέγραψαν τα λόγια τους σε φθαρτά υλικά. Τι συνέβη στα πρωτότυπα συγγράμματα; Αυτά πλέον δεν υπάρχουν.

Εφόσον δεν υπάρχουν πια τα πρωτότυπα κείμενα, τότε πώς επέζησαν τα λόγια των συγγραφέων ως τις ημέρες μας; Λίγο καιρό αφότου γράφτηκαν τα πρωτότυπα κείμενα, άρχισε η παραγωγή αντιγράφων γραμμένων στο χέρι. Τα αντίγραφα, όμως, καταγράφτηκαν κι αυτά πάνω σε φθαρτά υλικά. Τελικά, και αυτά χρειάστηκε να αντικατασταθούν από άλλα αντίγραφα γραμμένα στο χέρι. Όταν τα πρωτότυπα κείμενα έπαψαν να υπάρχουν, αυτά τα αντίγραφα αποτέλεσαν τη βάση για μελλοντικά χειρόγραφα.

Η αντιγραφή ήταν μια διαδικασία που συνεχίστηκε επί πολλούς αιώνες. Μήπως άλλαξαν σημαντικά τα κείμενα εξαιτίας των λαθών που έκαναν οι αντιγραφείς στο πέρασμα των αιώνων;

Οι επαγγελματίες αντιγραφείς ήταν πολύ αφοσιωμένοι.[i] Είχαν βαθιά ευλάβεια για τις λέξεις που αντέγραφαν. Ήταν επίσης σχολαστικοί. Αυτοί υπολόγιζαν ποια είναι η μεσαία περίοδος του κάθε βιβλίου και πόσες φορές απαντάται το κάθε γράμμα της  αλφαβήτου σε ολόκληρες τις γραφές.

Έτσι, οι επιδέξιοι αντιγραφείς χρησιμοποίησαν πολυάριθμα βοηθήματα για να διασταυρώνεται η ακρίβεια. Έφτασαν μέχρι του σημείου να μετράνε, όχι μόνο τις λέξεις που αντέγραφαν, αλλά και τα γράμματα επίσης.  Αυτή η επιμελημένη προσπάθεια διασφάλιζε υψηλό επίπεδο ακρίβειας.

Θα ακολουθήσουμε την διαδρομή, στη διάρκεια του χρόνου, ενός αρχαίου κειμένου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Συρακούσιος μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης (πέθανε περίπου το 212 π.Χ.) έκανε το έργο του γνωστό μέσω αλληλογραφίας  στους μαθηματικούς στην Αλεξάνδρεια. Ο Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς (285-222 π.Χ.) [ii] ήταν μαθητής του Αρχιμήδη και μεγάλος μαθηματικός, μηχανικός και εφευρέτης της αρχαίας Ελλάδας, αφήνοντας τις γνώσεις του στον  Φίλωνα τον  Βυζάντιο που ήταν μαθητής του Κτησίβιου, και υπήρξε κι αυτός από τους σημαντικότερους μαθηματικούς και μηχανικούς της Ελληνιστικής περιόδου. Ο Φίλων θεωρείται ο ενδιάμεσος κρίκος μεταξύ του Αρχιμήδη, του Κτησιβίου και του Ήρωνα του Αλεξανδρέως( 25 π.χ. – 45 μ.χ.).. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο τελευταίος είχε υπόψη του τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα, στην οποία ενδεχομένως βάσισε τις μελέτες του. Στο έργο του Πνευματικά (πνεῦμα = πνοή ανέμου, κινούμενος αέρας) ο Ήρων, αφού αφιερώνει το -σημαντικό από θεωρητική άποψη- προοίμιο για να πραγματευθεί τη φύση του κενού, περιγράφει κατόπιν ογδόντα μηχανικά συστήματα.

Μεταξύ 1548- 1554 ο Ιωάννης Μαυρομάτης αρχίζει να αντιγράφει τα «Πνευματικά» του Ήρωνα τα οποία βρίσκονται μέχρι και  σήμερα στην Biblioteca Angelica - Roma

Τόπος αντιγραφής: Ρώμη. Τελείωσε η αντιγραφή στη Φλωρεντία στις 16 Μαΐου 1554

Στα Πνευματικά Α και Β,περιγράφεται αναλυτικότερα,  η λειτουργία η απεικόνιση  της αιολόσφαιρας (η πρώτη ατμομηχανή).

Η Αιολόσφαιρα, [i]ήταν μία συσκευή που κινούνταν με τη δύναμη του ατμού. Υπήρξε ο πρόδρομος της εφεύρεσης της ατμομηχανής. Η αιολόσφαιρα είναι μια μικρή κοίλη σφαίρα τοποθετημένη πάνω από ένα κλειστό λέβητα με τον οποίο επικοινωνεί με στρόφιγγες. Ο διοχετευόμενος ατμός βγαίνει υπό πίεση, και κινεί τη σφαίρα κυκλικά.. Η ατμομηχανή που κατασκεύασε ο Τόμας Σέιβερι το 1698 για την άντληση νερού είναι η πρώτη μηχανή του είδους που κατασκευάστηκε για πρακτικές εφαρμογές.

Ο κώδικας περιλαμβάνει και σχεδιαγράμματα των  εφευρέσεων του.

Η Βενετική Δημοκρατία ήταν ένα ζωτικής σημασίας εμπορικό κέντρο για εξαγορές χειρογράφων που ακόμα έφταναν από την Ανατολή. Υπήρχε έντονη εμπορική ροή και πολλοί Βενετοί πατριώτες είχαν ελληνικά χειρόγραφα με την ευκαιρία να τ΄ αποκτήσουν στα ταξίδια τους αλλά υπήρχαν κι έλληνες που μετέφεραν και πουλούσαν τα χειρόγραφα αυτά.   

Πολλοί ήταν οι Κερκυραίοι αντιγραφείς όπου μετέφεραν, μεταξύ άλλων, τις σκέψεις των αρχαίων ελλήνων στη δύση. Οι Αντώνιος Έπαρχος, Νικόλαος  Σοφιανός, Νίκανδρος Νούκιος, Ματθαίος Δεβάρης, Πέτρος Αρκούδιος, κ.λ.π  άριστοι γνώστες της ελληνικής γλώσσας παρέδωσαν με πίστη τα ελληνικά κείμενα, βάζοντας ένα θεμέλιο  στον αναγεννησιακό ουμανισμό [i] ένα ρεύμα πνευματικό,(1400-1650) που στόχευε στην πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε ως τότε. Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στα αρχαία κείμενα, ως ένα μοντέλο ζωής, γραφής και σκέψης.

Ένας Κερκυραίος αντιγραφέας που ολίγο έχει αναφερθεί είναι και ο Ιωάννης Μαυρομάτης με τον οποίο θα ασχοληθούμε  στην παρούσα μελέτη.

Το μόνο στοιχείο για την Κερκυραϊκή του καταγωγή είναι η υπογραφή του ιδίου και η δημοσίευση τις 2.11.1811 του «Ερμή του λόγιου».

Τέλος είληφε το παρόν βιβλίον δια χειρός εμού Ιωάννου Μαυρομμάτου του εκ Κερκύρας, κατά μήνα Δεκέμβριον αφνέ από Χριστού γεννήσεως…..

Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε άλλα στοιχεία της Κερκυραϊκής του καταγωγής παρά μόνο την υπογραφή του στην οποία πάντα τονίζει την καταγωγή του. Πιστεύουμε ότι θα ήταν  απαραίτητη μια περαιτέρω έρευνα. Στην μελέτη αυτή θα ασχοληθούμε με το μεγάλο έργο που άφησε.

Τα σίγουρα στοιχεία της επιτυχίας του ήταν η άριστη γνώση της Ελληνικής γλώσσας , της Λατινικής, η καλλιγραφία του και η πνευματική του σχέση με τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά κείμενα . Δεν είναι τυχαίο ότι από τους ελληνικούς κώδικες του Βατικανού ο μεγάλος αριθμός αυτών έχει αντιγραφεί από τον Ιωάννη Μαυρομάτη.  

Σίγουρα δημιούργησε το δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα.  

Ο  Diego Hurtado de Mendoza ( 1504 -1576)ήταν ισπανός ποιητής, διπλωμάτης, συγγραφέας, αριστοκράτης, πρεσβευτής, ιστορικός και συλλέκτης ελληνικών κωδίκων. Η απόκτηση ελληνικών κειμένων υποτίθεται ότι προϋπέθετε  την εκμάθηση της γλώσσας. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι σπούδασε, όπως αναφέρεται, ελληνικά στη Σαλαμάνκα. Ορισμένες εκδόσεις θα μπορούσαν να αγοραστούν στη Βενετία από το 1539, όπου η εργασία του Μεντόζα ήταν να εκπροσωπεί εκεί τον αυτοκράτορα Κάρλο V.

Το έργο του Mendoza για τη δημιουργία μιας μεγάλης βιβλιοθήκης,   αποτελεί τώρα την πιο πολύτιμη ελληνική συλλογή στην Ισπανία και σε οποιαδήποτε άλλη ισπανική,  ιταλική και παγκόσμια βιβλιοθήκη.

Κύριοι αντιγραφείς των ελληνικών κειμένων του Μεντόζα ήταν ο Ιωάννης Μαυρομάτης και ο Πέτρος Καραμπάνκας

Μερικά από τα έργα του Μαυρομάτη που εντοπίσαμε στη Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας είναι:

[Commentarius in Platonis Gorgiam, Alcibiadem, Phaedonem et Philebum] / Olympiodorus philosophus

1553

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

Aristóteles. Metafísica - Comentarios
Manuscritos

1549[Roma?]

 

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

 

[Myriobiblon sive Bibliotheca].. Pars prima / Photius

 

Copia de Juan Maurómata de Corfú en 1552

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

Myriobiblon sive Bibliotheca].. Pars secunda / Photius

Autor

Focio, Patriarca de Constantinopla
Arístides, Elio - autor

Copia de Juan Maurómata de Corfú en 1552

 

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

[Commentarius in octo prophetas minores]

Cirilo -  Manuscrito -  1548?

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

Ιαμβλίχου Χαλκιδέως λόγοι περί πυθαγόρου ευρέσεως

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

 

Πίναξ αρίστη, της δε της βίβλου λόγοι του εν αγίοις και μακαρίου προ εμού Κυρίλλου παλλαδήου, κατά παύσιν και απόκρισιν

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

 

Σχόλια  εις το μείζον άλφα της μετά τα φυσικά …..Γενόμενα υπό Ασκληπιού από φωνής αμμωνίου του Ερμείου

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

[Opera varia]

1553

 

 

BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA

 

Η μεγάλη συσσώρευση όλων των ελληνικών αυτών κειμένων  δήλωνε ότι η Ελλάδα ήταν μεν υπόδουλη, αλλά,  ήταν έντονα παρούσα στην Ευρώπη η οποία ζητούσε τα γραπτά της και τις φιλοσοφικές ιδέες της ! Κράτησαν λοιπόν, ουσιαστικό στοιχείο, οι μεταφραστές την γλώσσα, και την έννοια του έθνους ζωντανή.

Μεγάλη είναι η συλλογή των αντιγραμμένων ελληνικών εγγράφων από τον Ιωάννη Μαυρομάτη στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού.

Παρουσιάζονται καταλογογραφημένα  όπου μπορεί ο καθένας να τα βρει και να τα διαβάσει από την :

BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA

https://opac.vatlib.it/mss/search?k_v=Ioannes%20Mauromates&k_f=0&sm=os&p=1

BIBLIOGRAPHIC REFERENCES:

Cataldi Palau, Annaclara Il copista Ioannes Mauromates, In I manoscritti greci tra riflessione e dibattito. Atti del V Colloquio Internazionale di Paleografia Greca (Cremona 4-10 ott. 1998), 2000

 

 Οtt.gr.69,

Ott.gr.72,

Ott.gr.74,

Ott.gr.90,

  1. Ott.gr.91,
      1. Ott.gr.104,,
      2. Ott.gr.117,
      3. Ott.gr.150,
      4. Ott.gr.172,
      5. Ott.gr.173,
      6. Ott.gr.191,

 

  1. Ott.gr.193,
  2. Ott.gr.194,

Ott.gr.215,

  1. Ott.gr.219,
  2. Ott.gr.253
  3. Ott.gr.266,
  4. Ott.gr.269,
  5. Ott.gr.270,
  6. Ott.gr.271,
  7. Ott.gr.273,
  8. Ott.gr.276,
  9. Ott.gr.309,
  10. Ott.gr 339
  11. Ott.gr.357
  12. Ott.gr.379,
  13. Ott.gr.382,
  14. Ott.gr.41_0007_fa_0001r_m
    1. Arch Bibl.11
    2. Ott.gr.35
    3. Ott.gr.70
    4. Ott.gr.384
    5. Vat.gr.240
    6. Vat.gr.322
    7. :Vat.gr.1060
      1. Vat.gr.1444
    8. Vat.gr.1665
    9. Vat.gr.1902
    10. Vat.gr.1908
    11. Vat.gr.1949
    12. Vat.gr.2124
    13. Vat.gr.2275
    14. Vat.gr.2367
    15. Vat.gr.1226
    16. 1.      

      2.      Vat.gr.1236

      3.      Vat.gr.1247

      4.      Vat.gr.1264

      5.      Vat.gr.1272

      6.      Vat.gr.1422-1457

      7.      

      8.      Vat.gr.1429

      9.      Vat.gr.1505

      10.                         Vat.gr.1662

      11.                         Vat.gr.1776

      12.                         Vat.gr.1786

      13.                         Vat.gr.1800

      14.                         Vat.gr.1862

      15.                         Vat.gr.1905

      16.                         Vat.gr.1918

      17.                         Vat.gr.2644

      18.                        Ott.gr.35

      19.                         Ott.gr.70

      20.                         Ott.gr.446

      21.                         

      22.                         Vat.gr.1236

      23.                         Vat.gr.1247

      24.                         Vat.gr.1264

      25.                         Vat.gr.1272

      26.                         Vat.gr.1422-1457

      27.                         

      28.                         Vat.gr.1429

      29.                         Vat.gr.1505

      30.                         Vat.gr.1662

      31.                         

      32.                         Vat.gr.1776

      33.                         Vat.gr.1786

      34.                         Vat.gr.1800

      35.                         Vat.gr.1862

      36.                         Vat.gr.1905

      37.                         Vat.gr.1918

      38.                         Vat.gr.2644

      39.                        Ott.gr.35

      40.                        Ott.gr.446

      41.                         Pal.gr.300

      42.                         Pal.gr.303

      43.                         Pal.gr.309

      44.                         Reg.gr.171

      45.                         Urb.gr.73

      46.                         Vat.gr.201

      47.                         Vat.gr.220

      48.                         Vat.gr.301

      49.                         Vat.gr.388

      50.                         Vat.gr.590

      51.                         Vat.gr.608

      52.                         Vat.gr.623

      53.                         Vat.gr.834

      54.                         Vat.gr.838

      55.                         Vat.gr.1037

      56.                         Vat.gr.1185

      57.                         Vat.gr.1218

      98 Urb.gr 71

       

    17. Σε όλες τις μεγάλες βιβλιοθήκες του κόσμου υπάρχουν κώδικες με αντίγραφα από τον Ιωάννη Μαυρομάτη. Μετά τον 16ο αιώνα δεν βρήκαμε έργα δικά του.

    18.  

      Xρονολογίες.

      Το 1541 αντιγράφει για τον Μεντόζα. Στην Βενετία υπογράφει αντίγραφα τα έτη  1541, 1542 και 1543. Το 1548 και 1550 τον συναντάμε στη Ρώμη όπου δύο χειρόγραφα που μεταγράφονται από αυτόν  φέρουν αυτήν την ημερομηνία.  To 1554 αντιγράφει στην Φλωρεντία.Το 1555 αντιγράφει στην Μπολόνια τις ιστορίες του Ιωάννη Κατακουζηνού.\

    19. Ημερομηνίες εγγραφής των πιο κάτω χειρογράφων:[i]

      1541              Λεξικόν των νομικών βιβλίων

      26.1.1542     Φλάβιος Ιωσήφ

      1543             Φώτιος

      1545 Ιαν.      Γεώργιος Θαυματουργός: Προσφυγικός 

                               του Οριγένη

      17.1.1547    Ήρων ο Αλεξανδρεύς

      17.3.1548    Δίδυμος: μέτρα μαρμάρων και παντοίων ξύλων

      29.3.1548     Ιαμβλίχου: λόγος προτρεπτικός εις φιλοσοφίαn

      5 6                  Ιαμβλίχου: H αίρεση του Πυθαγόρα

      17.10.1548   Σχόλια και μεταφυσική του Αριστοτέλη

      12.12.1548       «         «          «               «            «

      26.2.1549      H αίρεση του Αριστοτέλη – Ιεροκλή: Εις τα των Πυθαγορείων χρυσά έπη

      4.7.1549        Οδηγίες και μεταφυσική του Αριστοτέλη.

      1.11.1549      Eπί του έκτου εμπειρικά

      26.1.1550      Πρόκλος από τον Παρμενίδη

      1552 Ιαν.        Ιω.Δαμασκηνού: βιος Ισιδώρου του     φιλοσόφου

      3.2.1553         Ολυμπιόδορος από τον Πλάτων

      16.5.1554       Σχόλια του Ησαΐα

      15.2.1555       Ιωάννη Κατακουζηνού ιστοριών

      30.5.1555       «               «                    «

      1559                Γρηγορίου του Θεολόγου: λόγοι μετά της εξηγήσεως

      22.11.1565      Κύριλλου Αλεξανδρινoύ:ομιλίαι εορταστικαί 

      .

      Η δημιουργία μιας πλούσιας και σπάνιας βιβλιοθήκης τον 16ο αι. έδινε ιδιαίτερο κύρος στο, ιδιοκτήτη με αποτέλεσμα τον ανταγωνισμό μεταξύ των συλλεκτών που ξόδευαν πολλά χρήματα γι’ αυτό.

    20.  


       

      [i] Die griechischen Schreiber des Mittelalters und der Renaissance by Vogel, Marie,Gardthausen, V. (victor) 1843-1928 σελ. 177-178

 

[i]  «Ουμανισμός», Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη, Β΄ Έκδοση

 

[i] Héron d’Alexandrie, Pneumatica ; Corpus Hermeticum ; Ocellus Lucanus, De universi Natura 

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10509612q/f93.item

 

 

[i] Πώς Επέζησε το Βιβλίο; Ένα Βιβλίο για Όλους τους Ανθρώπους. https://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/1101997024#h=1

 

[ii] ΕΛΑΜ  https://elamcy.com/iron-o-aleksandrefs/

 

Αναζήτηση

Corfu Museum

Corfu Museum….τι μπορεί να είναι αυτό;

Θα το έλεγα με μια λέξη…. Αγάπη! Για ένα νησί που το γνωρίζουμε ελάχιστα. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε ότι δεν το γνωρίζουμε. Στόχος λοιπόν είναι να το γνωρίσουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε, μέσα από το χθες και το σήμερα, γιατί αλλιώς πως θα το αγαπήσουμε; Αγαπάω ατομικά και ομαδικά έχει επακόλουθο…. φροντίζω….. μάχομαι… και σέβομαι. Αγάπη προς την Κέρκυρα είναι το Corfu Museum και τίποτε άλλο.

Μετρητής

Εμφανίσεις Άρθρων
3529704