Τριβώλης, Ιάκωβος (Κέρκυρα 1490; – 1547).

Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Σπάρτης, της οποίας πολλά μέλη κατέφυγαν στην Κέρκυρα και την Ιταλία, μετά την άλωση της Πελοποννήσου το 1461.Πατέρας του ήταν ο Βενέδικτος Τριβώλης και μητέρα του η Μαριέτα Αυλωνίτη. Απέκτησε επτά παιδιά. Τον Μπένο, τον Καντίνο,  τον Δήμο ,την Νίκη, την Θοδούλα, την Κερκύρα και τον Νικόλαο. Οι δραστηριότητές του στην Κέρκυρα από το 1512 που πρωτοεμφανίζεται σε αρχειακές μαρτυρίες ,ως το 1540 επικεντρώνονταν στις αρμοδιότητες που είχε ως ενοικιαστής του φόρου επί της λιανικής πωλήσεως του κρασιού και ως μέλος του Συμβουλίου των 150.

(Κατερίνα Ζαρίδη:Ο Κερκυραίος στιχουργός Ιάκωβος Τριβώλης.Περιοδικό «Εώα και Εσπερία».Τόμος 1. 1993 σελ.148).

.Ήταν πλοιοκτήτης, καπετάνιος και μεγαλέμπορος. Είναι εμφανές ότι σαν καπετάνιος και διακινητής εμπορευμάτων είχε αντιμετωπίσει πολλές φορές τους πειρατές και φαίνεται ξεκάθαρα στο ποίημά του «Η ιστορία του Ταγιαπιέρα» 

Το 1520 εξελέγη μέλος του Συμβουλίου των Ευγενών  της Κέρκυρας. Το 1541 εξελέγη σύνδικος και το 1545 για ένα έτος δικαστής. Έπαθε μεγάλη οικονομική καταστροφή με την πολιορκία του 1537 αλλά στην συνέχεια κατάφερε να σταθεί και πάλι οικονομικά. Ταξίδεψε για λίγο διάστημα το 1540 στη Βενετία και για μεγαλύτερο το 1543-1544.Είχε οριστεί στη Βενετία (23 Φεβρουαρίου 1543) μαζί με το Νικολό Βάρβαρο κομισάριος του συμπατριώτη τους Ιακώβου Καλοθέτου. Αντικαταστάθηκε το 1544 από τον Αλέξιο Κουρκουμέλη λόγω της επιστροφής του στην Κέρκυρα. Παράλληλα δρούσε με την ιδιότητα του συνδίκου της Ελληνικής Αδελφότητας και αναμειγνυόταν στα «πνευματικά» πράγματα του καιρού του, γεγονός που φαίνεται από τις διασυνδέσεις του με διακεκριμένες προσωπικότητες της εποχής του.

(Κατερίνα Ζαρίδη:Ο Κερκυραίος στιχουργός Ιάκωβος Τριβώλης.Περιοδικό «Εώα και Εσπερία».Τόμος 1. 1993 σελ.150).

Κυριότερα από τα έργα του είναι: Η Ιστορία του Ταγιαπέρα (1523) και Η ιστορία του Ρε της Σκοτίας και της ρήγισσας της Εγγλητέρας (1540). Το πρώτο του έργο αποτελείται από 313 οκτασύλλαβους τροχαϊκούς ομοιοκατάληκτους στίχους και αναφέρεται στα κατορθώματα του Βενετού πλοιάρχου Giovanni Antonio Tagliapietra.ο οποίος έσωσε την Κέρκυρα από τους πειρατές. Στο δεύτερο έργο του, μετέφερε στα ελληνικά σχεδόν πανομοιότυπα, την έβδομη ημέρα από το Δεκαήμερο του Βοκάκιου.* a)

Τα έργα του είναι γραμμένα στη δημοτική, με πολλές ιταλικές λέξεις, και αποτελούν τα πρώτα ομοιοκατάληκτα έργα της νεοελληνικής φιλολογίας.*a)

a)*ΔΟΜΗ

«Η ιστορία του Ταγιαπιέρα»

Τις 25/26 Ιανουαρίου 1520 ένα πειρατικό πλοίο με καπετάνιο τον φοβερό κουρσάρο Giorgio Moro*1) συναντιέται  στην περιοχή του Δυρραχίου με μια Βενετσιάνικη γαλέρα με  ναύαρχο τον Giovanni Antonio Tagliapietra. Η ναυμαχία περιγράφεται στο βιβλίο (Author:Pesenti G,Biography Μάξιμος ο Γραικός*2) Τίτλος: Breve nota sull'  episodio di Tagliapietra narrato da G. Trivolis.Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων)

Η περίληψη των όσον περιγράφονται  δίνει την εξής εικόνα:

Ο Ταγιαπιέρα, επιστρέφοντας από τις χώρες της ανατολής,  συνάντησε στα παράλια της Αλβανίας  ένα κατεστραμμένο πλοίο. Εξαιτίας αυτού έμαθε ότι ο φοβερός Μόρο, βρίσκονταν στο Δυρράχιο. Οδήγησε λοιπόν την γαλέρα του προς το Δυρράχιο προκειμένου  να συναντηθεί μαζί  του. Η ναυμαχία που έλαβε χώρα εκεί, ήταν σκληρή. Αποκεφαλίστηκε ο Boutala-Rais  από εύστοχο χτύπημα και ο Ταγιαπιέρα διέταξε τους  στρατιώτες του, να χτυπούν στα κεφάλια, τα πόδια και τα χέρια. Οι Οθωμανοί για να σωθούν, ανέβηκαν επάνω στα πανιά και οι Βενετσιάνοι σημάδευαν τα σχοινιά και τα κατάρτια. Ο Ταγιαπιέρα πλησίασε την Φούστα *3) από πίσω. Οι Οθωμανοί μαζεύτηκαν στην πλώρη όπου οι Βενετσιάνοι έπεσαν επάνω τους σαν λιοντάρια. Έτσι με την νίκη αυτή οι Βενετοί απένειμαν τιμές και πλούτο στον Ταγιαπιέρα.

Όμως στο ίδιο βιβλίο δίνεται και η πληροφορία ότι στα ημερολόγια του Marino Sanudo, στην σελίδα 282 και 283 υπάρχει το ακόλουθο γράμμα του Giovanni Antonio Tagliapietra,απευθυνόμενο στον αδελφό του, καθώς και ιστορικές πληροφορίες για τον Tagliapietra.

(Σημείωση: Πρέπει να σημειώσουμε ότι η ημερομηνία που αναγράφεται στο δημοσιευμένο κείμενο, είναι Φεβρουάριος 1519. Εικάζω, ότι πρόκειται για τυπογραφικό λάθος).

1)*« Δράση του Giorgio Moro  

1517  Από τις μέχρι τότε δράσεις του το 1517 κρίνεται εχθρός του κράτους της Βενετίας.

Νοέμβριος 1518.

Δρα  για λογαριασμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οδηγεί  στην Άνδρο ένα πλοίο με εμπορεύματα, τα οποία  ο ίδιος έκλεψε από Οθωμανούς εμπόρους, αναγκάζοντας κάποιους κατοίκους του νησιού να τα αγοράσουν. Τότε ο Γενικός επιθεωρητής του ενετικού στόλου, προκειμένου να καλύψει την ζημία των κατοίκων, εξασφάλισε   αποζημίωση σε όσους  υποχρεώθηκαν  να αγοράσουν από τα εμπορεύματα αυτά.

1519  . Στα νερά της Βενετίας

Έξοδος από την Αυλώνα (Vlona). Κλέβει έξι πλοία από την Zara (Ζαντάρ). Βρίσκεται στο San Felice με 7 φούστες και ένα μπρίκι.  Τον Απρίλιο εισέρχεται στα νερά  της Βενετίας με 2 φούστες κοντά στα παράλια του Peschici. Τον Μάιο  επιστρέφει στην Αυλώνα,  μετά από  λεηλασίες που έκανε  στις ακτές της Απουλίας. Οι ενέργειές του αυτές του απέφεραν πολλά λάφυρα. Τον Ιούνιο φεύγει και πάλι από την Αυλώνα με 4 φούστες και ένα μπρίκι, για τα παράλια της Πούλιας.

Τον Ιούλιο,  εξαιτίας βλάβης, βρίσκεται στις ακτές του Dubrovnik και του Gargano.  Με τις 3 φούστες του, έχοντας στην πρώτη  22 κωπηλάτες, στη δεύτερη  20  και στην Τρίτη 16,  προχώρησε σε  σφαγή στο λιμάνι Recanati, όπου μεταξύ των θυμάτων ήταν και 6 δομινικανοί μοναχοί. Στην συνέχεια συνεχίζει τις επιδρομές και τις σφαγές στα λιμάνια Chioggia, Sebenico, Cattaro, Budua,  και στην Barletta όπου βρέθηκαν στην ακτή πτώματα εμπόρων.»

2)Ἅγιος Μάξιμος ὁ Γραικὸς. Τὸ κατὰ κόσμο ὄνομά του ἦταν Μιχαὴλ Τριβώλης

3)

Η Φούστα (fusta ή fuste) ήταν ένα στενό, ελαφρύ, επίπεδο και ευκίνητο πλοίο κινούμενο τόσο με κουπιά όσο και με πανί (λατίνι). Οι ερέτες που το κινούσαν ήσαν 12 μέχρι 18 σε κάθε της πλευρά. Τον οπλισμό της αποτελούσαν δύο ή και τρία κανόνια.

Το γεγονός αυτό περιγράφεται από τον Ιάκωβο Τριβώλη με το πρώτο Ελληνικό ομοιοκατάληκτο ποίημα. Είναι γραμμένο σε οκτασύλλαβους στίχους και σε πλήρη δημοτική γλώσσα.

Την εποχή που εκδόθηκαν τα ποιήματά του, υπήρχαν τα συγγράμματα των Ελλήνων λογίων που γράφονταν στην αρχαΐζουσα. Για τον λόγο αυτό ο Νικόλαος Σοφιανός τον χαρακτηρίζει «ιλαρότερο και χαριέστατον ποιητή».  Είναι η εποχή που στην ιστορία της φιλολογίας τα ποιήματα του Τριβώλη οριοθετούν δύο πράγματα: α) Την στιγμή που η τότε αυστηρή Ελληνική γλώσσα χρησιμοποιείται πλέον σαν γλώσσα εντυπωσιασμού καθότι απευθύνεται στους λόγιους της εποχής και β) ότι γράφοντας στην καθομιλουμένη γλώσσα του Ελληνικού  λαού, πλησιάζεις περισσότερο τα συναισθήματά του, άρα και την Ελληνική του συνείδηση.

Με αυτή τη διάσταση εξετάζει τα δύο ποιήματα ο J.Irmcher στο βιβλίο του: Ιάκωβος Τριβώλης, Ποιήματα, Βερολίνο 1956 και όπως ισχυρίζεται πρόκειται για έναν ειδικό στην νεοελληνική συζήτηση.

Πρωτοτυπώθηκε τὸ 1523 στὴ Βενετία ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς Σάβιους. 8ο (14,5 ἑκ.), σ. [16] ♦ ὁ τίτλος ξυλογραφημένος, μὲ μικρὴ χαρακτικὴ παράσταση.

Οι σημειώσεις μας για το ποίημα αυτό εστιάζονται στο ότι ενώ βρισκόμαστε στο 1523, η γλώσσα που είναι γραμμένο το ποίημα  γίνεται και σήμερα αντιληπτή, εκτός από κάποιες λέξεις που έχουν επηρεαστεί από την Βενετσιάνικη παρουσία αλλά πολλοί από εμάς τους Επτανήσιους τις καταλαβαίνουμε.

Ένα άλλο στοιχείο είναι η φράση του «Από μένα τον Τριβώλη,εγεννήθη η ρήμα όλη, Κ’ ει τινός ουδέν αρέσει, άλλη ας κάμη κι’ ας παινέση». Με τη φράση του αυτή δείχνει την αποφασιστικότητά του να γράψει στην ομιλούμενη δημοτική «και ποιανού αρέσει!!!».Δείχνει δε ότι περιμένει και επίθεση από τους λόγιους της εποχής.

Η εικονογραφία του ποιήματος και ας είναι ιστορικού περιεχομένου, είναι πολύ ζωντανή και παραστατική, με ευχές προς τους Αγίους για την σωτηρία της Κέρκυρας, αλλά και προς τους αντρειωμένους για να παρομοιάσουν στον Ταγιαπιέρα.

Άνθρωπος σπουδαγμένος «Κάλλιος εν’παρ’ Αχιλλέας,και ο ανδρειωμένος Αίας,τι ο ‘Εκτωρ της Τρωάδος,ή εκείνος ο Ρενάλδος, τι Ορλάνδος ακουσμένος»

Δίνει δε με την ζωντάνια της γλώσσας του την ζοφερή εικόνα που περνούσε ο λαός της Κέρκυρας από τους πειρατές «Ν’ αφανίσει τους κουρσάρους, Τούρκους και Καταλανούς, όπου μέσα στο Κασσώπη  χμαλωτίζονται οι  ανθρώποι,θέλεις από  Μεσσηνέζους και γαϊδάρους Καλαβρέζους, ως και από την Χιμάρα,  πάσα μέρα την αντάρα, Ας αφήσωμεν Αρτινιώταις, στην στεριά τους Αρβανίταις, έως το Κοντυλονήσι…….Ω θεόργιστοι Καλαβρέζοι, κι’αντάμα σας οι Πουλιέζοι, Αμπρουτσάνοι και Ασκουλάνοι, και γαϊδάροι Μαρκεζάνοι»

Τέλος  εμφανής είναι η φανατική Ελληνικότητά του και το μίσος προς τους κατακτητές της πατρίδος του Οθωμανούς.

Το ποίημα αυτό είχε 9 εκδόσεις στα χρόνια που πέρασαν.

"Ιστορία του Ρε της Σκοτσιάς με τη ρήγισσα της Εγγλιτέρας"

To δεύτερο γνωστό ποίημα του Τριβώλη. Αυτό είναι επηρεασμένο από τον έβδομο  μύθο του Δεκαήμερου του Βοκκάκιου, σύμφωνα με τον οποίο ο Λουδοβίκος αποκαλύπτει στην Βεατρίκη τον έρωτα του.  Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι η ίδια με την «Ιστορία του Ταγιαπιέρα». Επιμένει στην δημοτική που φτάνει την λαϊκίζουσα.  Γράφει ένα ποίημα-μύθο μόνο για Έλληνες καθότι την γλώσσα του μόνο Έλληνες μπορούν να τη διαβάσουν.

Είναι γραμμένο σε  δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και όπως θα δούμε είναι ρεαλιστής και συμβατικός στην καθημερινή πραγματικότητα δίνοντας μάλιστα και συμβουλές.

Ο άνθρωπος σύμφωνα με τους πρώτους αυτούς στίχους, γίνεται ταύρος για να πετύχει τον έρωτά του και οι γυναίκες ως πανούργες, σκαρφίζονται, μηχανεύονται τέχνες για τα καμώματά τους και έτσι συνεργούν στου έρωτα την τάξη και γνωρίζουν πώς να κρύβουν επιτήδεια την κρυφή τους πράξη.

Και στη συνέχεια γράφει: ο άνθρωπος όποια και να είναι αυτή που του αρέσει, είτε είναι μεγάλη ή μικρή να μην  αμελήσει να την κυνηγήσει άφοβα και χωρίς αμφιβολία, ότι ορέγεται και επιθυμεί να βρει μια ευκαιρία, μόνο να μη την ντραπεί και να της το φανερώσει, θα βρεθεί ο τρόπος και ο καιρός με εκείνη να ζυγώσει

Ο γονιός σε όλες της εποχές παιδεύεται με τα παιδιά του. Στη περίπτωσή μας ο πατέρας έκαμε το πάν για να τον βοηθήσει να ξεπεράσει το πρόβλημα ο γιος του με τις γυναίκες. Το αποτέλεσμα ήταν να του ζητά πολλά λεφτά για να φύγει στην Αγγλία γιατί από μια φωτογραφία ερωτεύτηκε την παντρεμένη Βασίλισσα της Αγγλίας. Τα παρακάλια του πατέρα να μην φύγει από κοντά του δεν πιάνουν με τίποτε.

Η εξομολόγηση του έρωτα όπως στην αρχή μας προϊδεάζει ο ποιητής, πρέπει να γίνεται όσο και υψηλά να βρίσκεται το πρόσωπο που απευθύνεται. Στη περίπτωσή μας παντρεμένη Βασίλισσα.

Η Βασίλισσα είτε από λύπη(;),είτε από ναρκισσισμό, είτε από  σεξουαλική ανάγκη δεν αντέδρασε καθόλου.

Η γυναίκα σχεδίασε, με το διαβολικό της πνεύμα, την όλη περιπέτεια και οδήγησε τον νεαρό πως θα καταφέρει να μπει στο δωμάτιο της.

Ο ανδρειωμένος βασιλιάς εύκολα παρασύρεται στην ψεύτικη ιστορία.

Ένας  στίχος μέσα στην ερωτική ζάλη του ζευγαριού λέει: Και σεις οπού τ’ ακούγετε, λογιάζετε τι εκάμναν, δίχως άρμενα και κουπιά τα πόσα μίλια λάμναν

Αυτό είναι που λέμε σήμερα «και κερατάς και δαρμένος»

Γιατί γυναίκα σαν το νερό γρήγορα συμπέσει, σαν παντρεμένη και ανύπαντρη όπου την ρίξεις πέφτει !!!!!

Ποίημα 376 δεκαπεντασύλλαβων ομοιοκατάληκτων στίχων, γραμμένο το 1540.Είχε εκδοθεί 17 φορές από το 1540 έως το 1875, λόγω και του κωμικού στοιχείου του περιεχομένου. Και το ποίημα αυτό έχει την γλώσσα την αντιληπτή μέχρι και σήμερα.

Κατά τον Μ.Ι. Μανούσακα (ΑΘΗΝΑ Σύγγραμα περιοδικόν της εν Αθήναις επιστημονικής εταρείας. Τόμος 6^ος ,1956 σελ.383) και τα δύο ποιήματα του Τριβώλη είναι άτεχνα με λιγότερο αδέξιο το δεύτερο. Το αυτό υποστηρίζει κα ο Emile Legrand όταν είχε εκδόσει το μεν πρώτο το 1869 και το δεύτερο το 1871. Ο Johan Irmscher αναφέρει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ο Τριβώλης την εποχή εκείνη για την έκδοση των ποιημάτων του, διότι τα τυπογραφεία είχαν γράμματα για τα έγγραφα των διπλωματικών αρχείων και όχι στοιχεία για τα απλά σφάλματα και την στίξη των δημοτικών λέξεων, αλλά όπως υποστηρίζει ο Γεώργιος Χατζηδάκης «Αθηνά»,τομ.16 (1904)» εκείνο που διαφορετικά εκφωνείται και ακούγεται, πρέπει να τύχει της προσοχής μας και όχι αυτό που βλέπουμε γραμμένο. Τα κρινόμενα ποιήματα καταλήγει ο Μανούσακας, παρά τις ατέλειές των, που αυτό οφείλεται στη μη τέλεια γνώση της δημοτικής ελληνικής γλώσσας τον 16ο αιώνα και την όχι πλήρη πάντοτε βιβλιογραφική ενημέρωση, είναι χρησιμότατα γιατί γραφτήκανε με μέθοδο και ζήλο.

Ο Legrand στο πρόλογο της έκδοσής του, γράφει ότι εξέδωσε τα βιβλία αυτά για δύο κυρίως λόγους. α) Είναι περίεργο μνημείο της καθομιλουμένης ελληνικής γλώσσας τον 16^ον αιώνα και θα πρέπει να το λάβουν υπόψη τους οι ασχολούμενοι με τη εξέλιξη της  ελληνικής γλώσσας και  β) είναι τα πρώτα ποιήματα στην ελληνική γλώσσα με μέτρο και ομοιοκαταληξία την οποία κανείς έλληνας πριν από αυτόν είχε χρησιμοποιήσει.

Τα δύο ποιήματα αυτά είναι τα μόνα που έγραψε ο Τριβώλης;  Εάν δεν υπήρχε ο Emile Legrand να τα εκδόσει (1869-1871), ο Τριβώλης ήταν παγκόσμια άγνωστος και μάλιστα σημειώνει ότι για να εκφέρει την γνώμη, που προαναφέραμε ο Νικ.Σοφιανός, ίσως θα έπρεπε να είχε διαβάσει και άλλα ποιήματά του. Μήπως λοιπόν θα πρέπει να επεκταθεί η έρευνα σε αναζήτηση και άλλων θαμμένων έργων του;