Click on the right corner : Alekos Damaskinos Articles and Notes

 Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και ο Γεώργιος Φραντζής.

Ο Γεώργιος Φραντζής ή Σφραντζής είναι ο μόνος που περιέγραψε το χρονικό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης, καθότι βρίσκονταν στην Πόλη το διάστημα εκείνο  καί ήταν το δεξί χέρι του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.Όλοι οι Ιστορικοί που έγραψαν για  τα γεγονότα  της Άλωσης ήταν μεταγενέστεροι.Για το λόγο αυτό το "Βραχύ Χρονικό" του Γ.Φραντζή θεωρείται το αυθεντικότερο ιστορικό ντοκουμέντο  των συμβάντων της εποχής εκείνης.Το Χρονικό αυτό όπως θα δούμε εκτενέστερα πιο κάτω, γράφτηκε από τον ίδιο στην Κέρκυρα.

To Χρονικό έχει παρουσιαστεί σε δύο μορφές "Το βραχύ χρονικό"(minus) και το "Μεγάλο Χρονικό"(maius). Το Μεγάλο Χρονικό  γράφτηκε περίπου 100 χρόνια αργότερα (1573-1575) από τον (Ψευδο-Φραντζή)  μητροπολίτη Μακάριο Μελισσηνό.Το Βραχύ Χρονικό είναι το γνήσιο,  σε αντίθεση με το άλλο το οποίο όπως έχει αποδειχθεί, η επεξεργασία του όχι μόνο είναι μεταγενέστερη, αλλά έχει προσθήκες και διαφοροποιήσεις.

O Γεώργιος Φραντζής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 30 Αυγούστου του 1401.Ήταν στην υπηρεσία της αυλής των Παλαιολόγων και είχε μεγάλη φιλία με τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, ο οποίος τον εμπιστεύονταν και του ανέθετε ειδικές αποστολές.

Μετά την άλωση (29/5/1453) είχε τεθεί στην υπηρεσία του πιο αγαπημένου αδελφού του Κωνσταντίνου,του Θωμά Παλαιολόγου,ο οποίος είχε την θέση του Δεσπότη  του Μυστρά,μια και η Πελοπόνησος ήταν το μόνο ελεύθερο κομμάτι της Αυτοκρατορίας

Πορτραίτο του Θωμά Παλαιολόγου, περ. 1471.

Ακολουθούν περιγραφές στη δημοτική γλώσσα,από κείμενα  του ίδιου του Φραντζή που αφορούν την Κέρκυρα και πάρθηκαν από το βιβλίο "Γεωργίου Φραντζή ΒΡΑΧΥ ΧΡΟΝΙΚΟ Εισαγωγή-Μετάφραση-Σχόλια Δήμητρα Ι.Μόνιου"

 -Στίς είκοσι επτά Νοεμβρίου του ιδίου έτους(1437) ο βασιλιάς κυρ Ιωάννης μαζί με τον Πατριάρχη,το δεσπότη κυρ Δημήτριο,πολλούς άρχοντες της συγκλήτου και της Εκκλησίας και σχεδόν όλους τους μητροπολίτες και επισκόπους έφυγε για την προγραμματισμένη σύνοδο(*Πρόκειται για την σύνοδο Φερράρας-Φλωρεντίας 1438-39) που μακάρι να μην είχε γίνει.

Ο Αυτοκράτωρ Ιωάννης Η' Παλαιολόγος σε τοιχογραφία του B. Gozzoli στο Παλάτι των Μεδίκων στη Φλωρεντία

Η σύσκεψη αυτή σκοπό είχε την Ένωση Καθολικών και Ορθοδόξων.Μπορούμε να στηρίξουμε την άποψη ότι οι Παλαιολόγοι προέβλεπαν την επέκταση των Οθωμανών και προσπαθούσαν να συμμαχίσουν με τη Δύση για να εξασφαλίσουν την υποστήριξή της.Ο Φραντζής ήταν ενάντιος στην Ένωση των δύο Εκκλησιών καθότι θεωρούσε τον εαυτό του πιστό Ορθόδοξο,επικαλούμενος δογματικά πολιτικά και πατριωτικά επιχειρήματα..

Όλη  η μεγάλη αυτή ακολουθία, κατά το ταξίδι της προς την Ιταλία, σταμάτησε στην Κέρκυρα όπου και έγινε μεγάλη λειτουργία, πρωτοστατούντος του Αυτοκράτορα στον ναό του Αγίου Αντωνίου και Αγίου Ανδρέου στο τέλος της οδού Νικ.Θεοτόκη,στη Σπηλιά.

Αφού περιγράφει την Άλωση και τα συμβάντα καθότι  όπως είπαμε και πιο πριν ήταν παρόν, μεγάλο ενδιαφέρον έχουν τα γραφόμενά του για τα πριν  αλλά και τα μετά της πτώσης της Κωνσταντινούπολης. 

 ρισκόμενος πλέον στην υπηρεσία του Θωμά Παλαιολόγου στην Πελοπόνησο και ερχόμενοι οι Τούρκοι να καταλάβουν  το Μυστρά συνεχίζει......

-Την ίδια ημέρα ο δεσπότης κυρ Θωμάς αναχώρησε (προετοίμασε και κάποια πλοιάρια)  και έφτασε στο ονομαζόμενο Πόρτο-Λόγγο,για να διαβεί από εκεί την κατάλληλη στιγμή στην Κέρκυρα,αυτό και έγινε.Έτσι,στις είκοσι οκτώ Ιουλίου 1460 έφτασε εκεί,δηλαδή στούς Κορυφούς, όπως ονομάζεται σήμερα η Κέρκυρα.

-Βρήκα ,λοιπόν,και εγώ ένα πλοίο που κατευθύνονταν προς την Κέρκυρα και επιβιβάστηκα σ'αυτό την δεκάτη πρώτη Ιουλίου.(Έφερε μαζί του και την γυναίκα του Ελένη)

.....Ο σουλτάνος από την άλλη μεριά,αφού κατέλαβε την Αρκαδία και πέρασε από τις κάτω περιοχές του Μοριά και κυρίευσε όλους τους γύρω τόπους και βέβαια τό άκρως οχυρωμένο Χλεμούτζι και το Σανταμέρι (γιατί οι μπεϊλρέμπεης που τα κατείχαν τα άφησαν απογυμνωμένα και έφυγαν κι' αυτοί στην Κέρκυρα).....

-και καθώς έπεσε επιδημία και στο κάστρο της Κέρκυρας ο δεσπότης και εγώ πήγαμε στα χωριά....(1460)

-Στις δεκαέξι Νοεμβρίου του ιδίου έτους 1460 ο δεσπότης Θωμάς επιβιβάστηκε  σε ένα από τα μικρά κερκυραϊκά πλοία μαζί με τους περισσότερους άρχοντές του, πέρασε στην Αγκώνα για να πάει απο εκεί στον πάπα και στο δούκα του Μιλάνου κι αλλού...

Οι δύο αυτοί ήταν ο Πάπας Πίος Β! και Φραντζέσκο Σφόρτσα

-Είχε, όμως, πρωτύτερα άφησε στην Κέρκυρα τη βασίλισσα,τα παιδιά του,κάποιους άρχοντες αλλά και τις οικογένειες των ακολούθων του -Αυτός με διέταξε και μου ζήτησε να τον συνοδεύσω ή να μείνω εδώ με τη βασίλισσα ως επικεφαλής του σπιτιού της. Εγώ όμως, εξαιτίας του ελέους του Θεού που τα πάντα καλώς φροντίζει, εξαιτίας του πόνου για τα παιδιά μου.....

(Το 1438 ο Φραντζής παντρεύτηκε την Ελένη, θυγατέρα του Αλεξίου Παλαιολόγου Τζαμπλάκωνα, με την οποία απέκτησε συνολικά πέντε παιδιά, τον Ιωάννη, τον Αλέξιο, τη Θάμαρ, και δύο ακόμα αγόρια που πέθαναν βρέφη. Όλα τα παιδιά του όμως απεβίωσαν πριν από τον ίδιο και σε νεαρή ηλικία. Ο γιος του Αλέξιος πέθανε από επιδημία, ενώ ο Ιωάννης και η Θάμαρ εξανδραποδίστηκαν κατά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και στη συνέχεια εξαγοράστηκαν από τον σουλτάνο για να ενταχθούν στην υπηρεσία και στο χαρέμι του αντίστοιχα, μαζί με πολλούς άλλους γόνους ευγενών βυζαντινών οικογενειών. Αμφότεροι άφησαν την τελευταία τους πνοή εντός των σουλτανικών ανακτόρων, ο Ιωάννης εκτελέστηκε επειδή θεωρήθηκε ότι σχεδίαζε να δολοφονήσει τον σουλτάνο, η Θάμαρ από επιδημικό νόσημα.)

-και της γενικής αταξίας που επικρατούσε στο σπίτι απέρριψα και τις δύο προτάσεις.Έτσι παρέμεινα για αρκετό καιρό στο χωριό όπου βρισκόμουν,στα Μολιβοτινά, ενώ ο δεσπότης βρισκόταν στο Χλομό, λόγω της επιδημίας,όπως είχε προαναφερθεί.

(Χαρίλαος Κόλλας) Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ ΤΟΝ 16^Ο ΑΙΩΝΑ Οικισμοι Αλευχιμου 16^οςαιώνας   σελ΄338 αναφέρει: Χωρίον Βολιμοτινά  …..Το αυτό τοπωνύμιο Βολιμοτινά με αναγραμματισμό απαντάται στην περιοχή των Καβαδδάτων (Γύρου) ως Μολιβοτινά….Τον 17^ον αιώνα το τοπωνύμιο Βολιμοτινά απαντάται ως Βρομοτινά,Φλομοτικά,Βρεμοτινά και σήμερα φέρει την ονομασία Χλωμοτινά.Είναι βέβαιο ότι ο Φραντζής έμενε εκεί που ήταν κοντα στο χωριό του δεσπότη που ήταν ο Χλομός

H είσοδος του σπιτιού στο Χλωμό που έμεινε ο Θωμάς Παλαιολόγος

-Καθώς όμως ,μετά από λίγο καιρό βρήκα "κάθισμα" στο μοναστήρι που ήταν αφιερωμένο στο όνομα του Αγίου Ηλία κοντά στο κάστρο,αποσύρθηκα εκεί στις έξι Σεπτεμβρίου του εβδομηκοστού έτους και παρέμεινα με τα υπάρχοντα μου,προσευχόμενος μόνο στον Θεό να μας ελεήσει και να προνοήσει για μάς με τη φιλανθρωπία και την αγαθότητα του.

-Παρέμεινα εκεί λίγο περισσότερο από πέντε μήνες.Στη συνέχεια, επειδή δε θεωρήσαμε σωστό να αναπαυόμαστε με όσους διέμεναν σ'αυτό το κελλί και καθώς θέλαμε να είμαστε πιο κοντά στον άριστο φίλο και πνευματικό πατέρα Δωρόθεο,που βρισκόνταν στη μονή των Αγίων Αποστόλων Ιάσονος και Σωσιπάτρου,βρήκαμε και εμείς ερημητήριο ανάμεσα στούς τριαντα δύο ιερείς* της μονής του Αγίου Νικολάου*,της επονομαζόμενης του Ταρχανιώτου*,και μετακομίσαμε εκεί στις δεκαπέντε Μαρτίου του ιδίου έτους,δηλαδή του εβδομηκοστού.

    * (Με τον πρωτοπαπαδικό θεσμό συνδέθηκε η ύπαρξη και λειτουργία του Ιερού Τάγματος. Πρόκειται για τους 32 ιερείς της πόλεως τους οποίους ο Κάρολος ο Ανδηγαυός έδωσε το δικαίωμα της συμμετοχής στην εκλογή του Μεγάλου Πρωτοπαπά. Οι ρίζες του μάλλον βρισκόταν στους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες (Μανουήλ Κομνηνός 1143-1180). Ο επικεφαλής ονομαζόταν «πριόρης» κατά τα δυτικά πρότυπα υπήρχε δε και «γραμματικός». Τα μέλη του τάγματος από το 1535 περιορίστηκαν σε 20. Η ενετική διοίκηση έδωσε στο τάγμα νέα προνόμια και τιμητικές διακρίσεις. Προεξήρχαν σε όλες τις εν γένει τελετές. Ήταν ισόβιοι, με δικαίωμα όμως παραιτήσεως όταν συνέτρεχε σοβαρός λόγος.(Ι.Μ.Κερκύρας)

*.(Σπύρου Καρύδη: Ο ΑΣΤΙΚΟΣ ΧΏΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΡΑ Η περίπτωση της Κέρκυρας τον 16^ο αιώνα σελ.219)

Ο ναός γνωστός με τις επωνυμίες του Ταρχανιώτου και του Φραντζή βρισκόνταν κοντα στον ναό των Αγίων Ιάσωνος και Σωσίπατρου. Πρωτομνημονεύεται σε πράξη της 25 Απριλίου 1431, σύμφωνα με την οποία ανήκε στον Νικόλαο Τραχανιώτη…..Τη δεύτερη ονομασία του έλαβε ο ναός από το γεγονός ότι περί το 1462 ο ιστορικός Γεώργιος Φραντζής διέμεινε για ένα χρονικό διάστημα σε κελί του ναού.)

* Ο κόμης Νικόλαος Τραχανιώτης ή Ταρχανιώτης έζησε στην Κέρκυρα στα τέλη του 14ου - αρχές 15ου αι.Με τη διαθήκη του κληροδότησε στο Ιερό Τάγμα των 32 ιερέων της πόλης της Κέρκυρας τους ναούς του Αγίου Νικολάου στην Παλαιόπολη και της Υπεραγίας Θεοτόκου Καστανέας.

-...Όμως η Βασίλισσα....πού βρισκόνταν στην Κέρκυρα και ήταν πολύ άρρωστη,αφού ελεήθηκε από τον Θεό, πέθανε στις είκοσι έξι Αυγούστου του ιδίου εβδομηκοστού έτους και ενταφιάστηκε στη μονή των Αγίων Αποστόλων Ιάσονος και Σωσιπάτρου

Στον αυλόγυρο του ναού βρίσκονται τα λείψανα της Αικατερίνης, γυναίκας του Θωμά Παλαιολόγου, δεσπότη του Μυστρά. Στο εσωτερικό του ναού φυλάγεται το κεντητό ένδυμά της.

Φωτογραφία Θεόδωρου Μεταλληνού Είναι το κάτω άκρο του μεταξωτού και εξαιρετικά περίτεχνα κεντημένου εσωτερικού φορέματος

-Στίς δεκαπέντε Οκτωβρίου του εβδομηκοστού τέταρτου έτους 1465 ο πνευματικός μας πατέρας και αδελφός και πολύ καλός φίλος, ο Δωρόθεος, πέθανε και έφυγε χαρούμενος στούς ουρανούς αφήνοντας μας με τον πόνο της απώλειας του -Εγώ από την άλλη πλευρά,εξαναγκάστηκα από την ανέχεια και έφυγα  (από την Κέρκυρα)  στις δεκαοκτώ Απριλίου..........

.......Τότε με τη βοήθεια του Θεού φύγαμε αργά το βράδυ και φτάσαμε εδώ στην Κέρκυρα στις πέντε Σεπτεμβρίου του εβδομηκοστού πέμπτου  έτους 1466.......

-Από τα μέσα της άνοιξης του ιδίου εβδομηκοστού έκτου έτους 1468 και όλο το καλοκαίρι πέρασα άσχημα από τη συνηθισμένη ασθένεια του ρευματισμού.Την πρώτη Αυγούστου αφαιρέσαμε με τη σύζυγό μου τα κοσμικά ενδύματα και ασπασθήκαμε το μοναχικό σχήμα.Εγώ ονομάστηκα Γρηγόριος αντί Γεώργιος και η γυναίκα μου Ευπραξία αντί Ελένη,αφού δωρήσαμε πρώτα...ομολογία πίστεως προς τον Θεό.

-Το φθινόπωρο του εβδομηκοστού εβδόμου έτους 1468 η αυτοκράτειρα κυρία Ελένη η Παλαιολογίνα, η σύζυγος του δεσπότη της Σερβίας,πήγε στούς άρχοντες της Βενετίας για να αποκαλύψει αυτούς που στην Κέρκυρα της είχαν κλέψει την περιουσία της.

-Την άνοιξη του ιδίου χρόνου έγιναν πολλοί και μεγάλοι σεισμοί στην Αγια Μαύρα,στην Κεφαλονιά και στη Ζάκυνθο και καταστράφηκε μεγάλο μέρος τους το δε κάστρο της Κεφαλονιάς καταστράφηκε ολοσχερώς και πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν.

-Στις είκοσι πέντε Ιανουαρίου του εβδομηκοστού όγδοου έτους έπεσε σε όλο το νησί τόσο χιόνι ,όσο δεν είχαν ξαναδεί ποτέ οι κάτοικοι της Κέρκυρας,ώστε έπιαναν με τα χέρια λαγούς και αλεπούδες.Το ίδιο συνέβη στη δυτική περιοχή,αλλά και ακόμα περισσότερο στην ανατολική.

-Στις είκοσι έξι Ιουλίου του ογδοηκοστού έτους αρρώστησα τόσο,ώστε με έκαναν τέλειο μεγαλόσχημο μοναχό,χωρίς να το αντιληφθώ.

Την πρώτη Οκτωβρίου του ιδίου χρόνου έπαθα ρευματισμούς στο κεφάλι και στα γόνατα και έβγαλα τόσο υγρό από το στόμα, τη μύτη και τα αυτιά μου, ώστε δεν μου έδωσαν καμία ελπίδα. Τρεις φορές λοιπόν, μετέλαβα,ο ανάξιος,των Αχράντων μυστηρίων και μακάρι έτσι να με έβρισκε ο θάνατος,η λύτρωση από όλα τα βάσανά μου(τα γηρατειά εννοώ,και την ασθένεια και την έλλειψη  όχι μόνο των πολλών και καλών που είχα κατά την νεότητά μου,αλλά ακόμη και των απολύτως απαραιτήτων) εκτός αν με τη χάρη του Θεού η υπομονετική αντιμετώπιση όλων αυτών και οι ευχαριστίες προς τον Θεό θα είναι η αιτία για να συγχωρήσει Εκείνος πολλά από αυτά που διέπραξα εναντίον του θελήματός του, γιατί δεν υπήρξε πράγματι στη ζωή μου αμάρτημα, πράξη ή σφάλμα το οποίο εγώ ο δυστυχής δεν έπραξα νοερώς και με τα λόγια και με την πρόθεσή μου, εγώ ο οποίος αμάρτησα στη σκέψη,τη γνώμη και έμπρακτα όσο ποτέ κανείς άλλος.΄΄Ομως αν και γλίτωσα από το θάνατο,έμεινα κουφός για μεγάλο χρονικό διάστημα και δεν άκουγα ούτε τις καμπάνες που βρίσκονταν κοντά μου. Επιπλέον έμεινα και κατάκοιτος από τους πόνους στα πόδια.Απέμεινε, λοιπόν, στη Θεία Πρόνοια ή να απαλλαγώ από τέτοιου είδους βάσανα,καθώς οι μέρες περνούσαν,ή να επέλθει σε μένα ο θάνατος, η ανάπαυση  των ανδρών όπως είχε ήδη πει ο θείος Ιώβ.

Ο Φραντζής κλείνει το χρονικό του απότομα το έτος 1477,χωρίς να το ολοκληρώσει και να του δώσει μια τελική μορφή,όπως ο ίδιος θα επιθυμούσε.Ίσως τα σοβαρά προβλήματα υγείας του να μην του το επέτρεψαν να επεξεργαστεί το κείμενό  του και να το ολοκληρώσει.

Στο Μεγάλο Χρονικό γραμμένο από τον Μελισσινό (Ψευδο-Φραντζή) γράφεται επί λέξη ..στο κάθισμα του Αγίου Νικολάου, με την προτροπή ‘…τινών ευγενών Κερκυραίων…’, συνέγραψε το περίφημο Χρονικό της Άλωσης σε δέκα βιβλία και μάλιστα αναφέρει ότι καθώς ήταν κουφός και κατάκοιτος περιέγραφε τα λεγόμενά του και οι Κερκυραίοι τα έγραφαν γι'αυτόν.Δεν γνωρίζουμε εάν ο Μελισσινός είχε,στο διάστημα των 100 ετών που μεσολάβησαν μεταξύ των δύο χρονικών,συλλέξει παρόμοια στοιχεία πάντως αποδεικνύεται ότι η Κέρκυρα αποτέλεσε μεγάλο σταθμό μετά την άλωση για τούς Βυζαντινούς και δεν είχε χάσει καθόλου την Ελληνικότητά  της.