Corfu Museum

Petsalis: Collection Of Corfu Island,Greece documents

Η ιστορία του καρναβαλιού στην πόλη της Κέρκυρας

Θα αρχίσουμε να περιγράφουμε τα καρναβάλια στην Κέρκυρα με την πιο κάτω δημοσίευση:

Ακρόπολις Φιλολογική, Τόμ. 1, Αρ. 10 (1888)

Στην Κέρκυρα οι πάντες σχεδόν συρρέουν οικογενειακά στις λέσχες και άλλα κοινά εντευκτήρια με κάθε μορφής μασκάρεμα και μάσκες. Ο αριστοκράτης συνυπάρχει με τους εργάτες, η κόρη του λαού χορεύει με τα πλουσιόπαιδα κι αυτοί οι γέροντες, ξεχνώντας  το μισητό γήρας, φλερτάρουν, συμμετέχουν στην ευθυμία και πολλές φορές…… αναπολούν τον έρωτα. Ελευθερία βασιλεύει στις σχέσεις των δύο φύλων, βέβαια, όλοι ξεχνούν τα του οίκου τους όλες τις εβδομάδες και μόνο διασκεδάζουν, χορεύουν και βρίσκονται σε κραιπάλη….. Το τριώδιο, γελοιοποιώντας το οι παλιοί μας, το ονόμαζαν «λαχανοφάον» διότι θα έφερνε την συνήθεια κατά την μεγάλη τεσσαρακοστή να τρώνε άφθονα βλαστάρια. Τα καρναβάλια ήταν γιορτές μόνο κοινωνικές και δεν είχαν καμία θρησκευτική σημασία.

Λίγοι είναι εκείνοι που νηστεύουνε, κυρίως οι κληρικοί και οι παπαδάνθρωποι ή τακουνάδες, όπως τους έλεγε ο Λασκαράτος, διότι και οι χωρικοί είναι εξ ανάγκης μη κρεατοφάγοι και όχι από ευλάβεια ούτε εννοούν να γίνουν εκείνες τις ημέρες φοβεροί κρεατοφάγοι, για να καθαριστούν την Καθαρά Δευτέρα και να αποχαιρετήσουν το κρέας, σύμφωνα με την παραγωγή της λέξης από τα φραγκικά  λεξιλόγια από το carne-vale (κρέας-χαίρε)….Στα χωριά γίνεται μικρός χορός στις αυλές των εκκλησιών και μασκαράδες εμφανίζονται γεμάτοι με  χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους  όπως και κάθε είδους διακοσμητικά…… Επί Αγγλίας όμως, τους χορούς των αρχών και τις αριστοκρατικές εκείνες συναθροίσεις, προς τις οποίες ο λαός ήταν ξένος μαζί με τα φιλελεύθερα τοπικά στοιχεία, δεν άφηναν ήσυχους οι τότε σατυρικοί μας ποιητές…. Καυτηρίαζαν τα τότε γενόμενα στον τόπο δηλ, τα αρχαϊκά έθιμα και του λαού την αξιοπρέπεια.

Οι απόκριες ήταν αναπόσπαστες από τις θεατρικές παραστάσεις. Το θέατρο είναι η ψυχή, το κέντρο, η εστία. Είναι γνωστά τα αισθήματα, τα φλερτ, οι έρωτες, οι σκοποί, τα πρόσωπα, οι σχέσεις. Τα πάντα τα βρίσκουμε στο θέατρο και μας ενδιαφέρουν πολύ και μας ευχαριστούν. Τις απόκριες θα γίνουν οι  μ ά ν τ σ ι ε ς, δηλ. οι ευεργετικές εσπερίδες, στις οποίες θα μετρηθούν τα αισθήματα χρηματοδοτούμενα, θα λάμψουν στον ουρανό της ποίησης  οι σατιρογράφοι  και οι τραγουδιστές, θα αδειάσουν τσέπες, θα φτιαχτούν αντικλείδια συρταριών των γονέων, θα ριχθούν περιστέρια και ζαχαρωτά και πολλές φορές μπακαλιάροι, καβολόριζες (κουνουπιδόριζες) κέρατα και …. άλλες φορές το θέατρο γίνονταν παλαίστρα παθών. Πολλές φορές συνέβησαν σ’ αυτό και αιματηρές συγκρούσεις για μια μαυρομάτα ή γαλανομάτα τραγουδίστρια. Το δε σπάσιμο καθισμάτων και λαμπών ήταν ο συνήθης βανδαλισμός της τελευταίας παράστασης.

Ηλίας Τσιτσέλης ΑΙ ΑΠΟΚΡΕΩ ΕΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩ 

Τα καρναβάλια έχουν τις ρίζες τους στις αρχαίες Ελληνικές Διονυσιακές γιορτές. Όμως στην Επτάνησο και ειδικά στην Κέρκυρα, η μεγάλη επίδραση έγινε από το καρναβάλι της Βενετίας. Οι Αποκριές στην Βενετία ήταν ένα πολύ παλιό έθιμο. Πρωτοαναφέρεται το 1094[i]

Δεν αποκλείεται να γίνονταν  γιορτές στο νησί και παλαιότερα, με τη μορφή της μεταμφίεσης, αθυροστομίας κ.λ.π. Όταν έφυγαν οι Βενετσιάνοι, έμειναν τα ίχνη της μακρόχρονης παρουσίας τους. Στη Βενετία οι αποκριές ήταν μεγάλη και πολυτελής γιορτή και μπορούμε να πούμε ότι είχαν χαρακτήρα εθνικό και όπως ήταν φυσικό, μετά την αποχώρησή τους  παρέμειναν  στα Επτάνησα σαν ένα έθιμο. Άρχιζαν  την δεύτερη ημέρα των Θεοφανείων και συνεχίζονταν μέχρι της Κυριακής της Τυροφάγου. Κατά την διάρκεια των εορτών αυτών, επιτρέπονταν στις γυναίκες που ζούσαν μοναχικό βίο και ήταν περιορισμένες, να βγαίνουν στους δρόμους φορώντας μεταμφίεση και μάσκα.Τότε εύρισκαν την ευκαιρία, αλλά δεν ήταν μόνο αυτές. Παρατηρούμενης μιας ισοπέδωσης των κοινωνικών τάξεων, επιτρεπόταν κάθε είδους αστειότητα και αθυροστομία.

Τα παιδιά και ο κόσμος τραγουδούσαν στους δρόμους:

Siora mascara ve conosco

Se de bianco se de rosso

Se de verde se de giallo

Siora mascara andemo al ballo

Μετάφραση: Κυρά μάσκαρα σε γνωρίζω, αν και άσπρο αν και κόκκινο, αν και πράσινο αν και γαλάζιο, κυρά μάσκαρα πάμε στο χορό.

Οι ευγενείς είχαν την ίδια αμφίεση. Φορούσαν μαύρο μεταξωτό μανδύα με καλύπτρα και τρίκωχο καπέλο. Οι μάσκες των ανδρών ήταν λευκές, των δε γυναικών μαύρες.



[i] ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΝ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ 1600-1900 Σπύρου Ευαγγελάτου Εν Αθήναις 1970 σελ.14

 

Στην Κέρκυρα οι γιορτές και οι διασκεδάσεις γίνονταν στην κατεδαφισθείσα Porta Reale.Οι γελοίες απόκριες των χρόνων της ενετικής ισχύος του Μοροζίνη γίνονταν κάτω από την τρίπυλο αυτή στοά την λιθόκτιστο και επιβλητική. Στον επίσημο χορό οι αρχές καλούσαν και λάμβαναν μέρος  ο Ορθόδοξος και Καθολικός κλήρος. Στην Βενετία χόρευαν και οι καρδινάλιοι.[i]   

Η Κα Αλίκη Νικηφόρου-Τεστόνε στο βιβλίο της ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΤΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ 1999 σελ.411 γράφει:

Επίσημα γεύματα (Banchettidonore)

"Το έναυσμα για την επίσημη έναρξη των εκδηλώσεων του  καρναβαλιού έδιδε το γεύμα που παρέθετε ο Βάιλος την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, προς τιμήν της πόλης. Το σύνολο των προσκεκλημένων στο παλάτι του Βάιλου δεν ξεπερνούσε σε αριθμό τα σαράντα άτομα. Ιδιαίτερα καθίσματα, με ελαφρές διαφοροποιήσεις από το ένα στο άλλο, προορίζονταν για το Λατινεπίσκοπο, που φορούσε ροκέτο (inrochetto) τους Βενετούς εκπροσώπους, που έφεραν ρομάνα και τον Πρωτοπαπά. Η παρατήρηση «όταν αυτός (ο Πρωτόπαπας) παρευρίσκονταν» που σημειώνεται στο τελετουργικό κώδικα που αφορά στον Προβλεπτή Καπιτάνο (18ου αιώνα), καθώς και η αντίθεση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, προς τους εορτασμούς του καρναβαλιού μας οδηγεί στην υπόθεση ότι η απουσία του Πρωτοπαπά από τα γεύματα του καρναβαλιού πιθανώς να μην ήταν ούτε σπάνια ούτε τυχαία. Αμέσως μετά τον Πρωτοπαπά κάθονταν στο τραπέζι η αντιπροσωπεία της πόλης στην οποία συμμετείχαν οι Σύνδικοι, οι Δικαστές και τα μέλη του Κονκλάβιου. Τον αριθμό των σαράντα τουλάχιστον προσκεκλημένων συμπλήρωναν κατά περίπτωση και άλλοι Κερκυραίοι, σύμφωνα με την επιθυμία του Βενετού οικοδεσπότη. Ο Υπασπιστής του Βάιλου φρόντιζε να επιδώσει τις προσκλήσεις τρεις ημέρες νωρίτερα σε όλους τους προσκεκλημένους, εκτός από τους Βενετούς επίσημους και τον Πρωτοπαπά, των οποίων η πρόσκληση έπρεπε να γίνει από τον Καπιτάνο των Αλαβαρδιέρων, από το προηγούμενο Σάββατο.

Την δεύτερη Κυριακή του καρναβαλιού, το ρόλο του οικοδεσπότη αναλάμβανε ο Προβλεπτής Καπιτάνος στο παλάτι του οποίου εκτυλισσόταν με την ίδια τάξη και το ίδιο σκηνικό, χωρίς αυτό να είναι το μοναδικό επίσημο γεύμα που παρέθετε την περίοδο του καρναβαλιού, μιας και γεύματα έδινε και προς τιμήν των αξιωματούχων του βενετικού στόλου που τύχαινε να παρευρίσκονται στο νησί.

Για να γνωρίσει κανείς την ποικιλία των εδεσμάτων που προσφέρονταν στα γεύματα, οφείλει να ανατρέξει στα λογιστικά βιβλία των υπαλλήλων των RasonVecchie, που, όπως είδαμε, ασκούσαν έλεγχο στην οικονομική διαχείριση των διαφόρων αρχών (magistrati).Oι λεπτομερείς  αποδείξεις πληρωμών που αφορούσαν στα όλως συχνά προς το τέλη του 18ου αιώνα επίσημα γεύματα της πόλης προς τις  βενετικές αρχές, που μας παραδίδουν τα κερκυραϊκά αρχεία, μας βοηθούν να σχηματίσουμε μια εικόνα η οποία πιθανότατα να προσεγγίζει σε μεγάλο βαθμό τις αντίστοιχες επιλογές της βενετικής διοίκησης, μιας και είναι γνωστό ότι η πόλις της Κέρκυρας ενεργούσε σε τέτοιες περιπτώσεις κατά μίμηση. Τα περιστέρια, οι γάλοι, όλων των ειδών τα κρέατα μαγειρευμένα με άφθονα καρυκεύματα, αλλά και τα ψάρια ή τα θαλασσινά χωρίς να παραλείπεται και το χαβιάρι, συνοδευόμενα με ρύζι από τη Βενετία ή ζυμαρικά, καθώς και τυριά, αλλά και γλυκόπιοτο κρασί, προσφέρονταν με αφθονία στα επίσημα γεύματα που οργάνωνε η πόλη .Αντίθετα μας διαφεύγον περιγραφές για τυχόν εκδηλώσεις που συνόδευαν τα επίσημα γεύματα. Δεν υπάρχουν ίχνη στα αρχεία της Κοινότητας για τη μουσική ή τις απαγγελίες ποιημάτων που συνήθως πλαισίωναν τα γεύματα. Όσο για το διάκοσμο των παλατιών αυτός πιθανότατα έμοιαζε με το διάκοσμο που χρησιμοποιούσαν κατά τις άλλες επίσημες εκδηλώσεις. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε παρά μόνον τη γενική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην πόλη. Οι μεταμφιεσμένοι κατέκλυζαν τα καντούνια της πόλης, ύστερα από σχετική άδεια που εξέδιδε ο Βάιλος….. Για να κατανοηθεί σε ποιο βαθμό επικράτησε η συνήθεια της παράθεσης γευμάτων στη Γαληνοτάτη κατά την περίοδο του καρναβαλιού, αρκεί να υπομιμνηστεί σχετική απόφαση του 14ου αιώνα, σύμφωνα με την οποία στο βενετικό κράτος απαγορεύονταν να παρευρίσκονται σε γεύματα γυναίκες καθ’ όλη τη διάρκεια του καρναβαλιού, αν δεν είχαν συγγενικό δεσμό με τον οικοδεσπότη."

Τα  "μπομπάρια"  οι απαρχές των Κερκυραϊκών καρναβαλιών.

Η «μπομπάρια» σαν λέξη προέρχεται από το "momare", "μώμος", "μίμος" ή το "bombare" και τη λέξη "bomba", η οποία στη Βενετσιάνικη διάλεκτο είναι η αντίστοιχη της ελληνικής λέξης "καλαμπούρι".

Στη Βενετία, τα momaria χρονολογούνται από το 1441 και καθώς φαίνεται ήταν προσφιλής διασκέδαση για τους Βενετσιάνους , στις επίσημες εκδηλώσεις όπου μία από αυτές ήταν τα καρναβάλια. Αρχικά γίνονταν σε αρχοντικά, στη συνέχεια σε δημόσιους χώρους και σταδιακά, μετατράπηκαν σε κωμωδίες με υπόθεση.



[i] Μαρ. Σιγούρος ΑΙ ΑΠΟΚΡΕΩ ΕΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩ περιοδικό «Παναθήναια» τ.106 (1905)

 

Σημειώνεται ότι τα momaria ήταν ένα είδος θεάματος που είχε σχέση και με την επικαιρότητα και με τους γενικούς προβληματισμούς της βενετσιάνικης κοινωνίας. Μια πληροφορία που μας επιτρέπει τον συσχετισμό δηλαδή των momarie με την ζωή στην Κέρκυρα, είναι ότι οι momarie είχαν διαδοθεί στην ανατολή μέσω των Βενετσιάνικων κοινοτήτων που ζούσαν στους τόπους  που είχαν στην κατοχή τους . Θα πρέπει εξάλλου, να σημειωθεί ότι το φιλικό συναίσθημα των Κερκυραίων προς τις βενετσιάνικες συνήθειες είναι δεδομένο, και οι τοπικές αρχές ενίσχυαν το συναίσθημα αυτό με δημόσιες τελετές, όπως το καρναβάλι. Η Γαληνότατη με τον τρόπο αυτό ήθελε να γίνει πιο εύκολα αποδεκτή από τις συνειδήσεις των υπηκόων της.

Δεν πρέπει να παραλείψουμε εδώ την παρουσία στην Κέρκυρα του γνωστού Antonio Molino που ήταν τραγουδιστής, ηθοποιός και έπαιζε λαούτο και βιόλα,

 Τραγουδούσε μαδριγάλια[i] και απάγγελνε   στη λεγόμενη γλώσσα Greghesche[ii].Αυτός ήταν στην Κέρκυρα μεταξύ 1526 και 1527. Έγινε διάσημος για τις ικανότητές του ως αυτοσχεδιαστής και  οι αποδόσεις του προσέλκυαν το κοινό με ευκολία .Έτσι λοιπόν θα πρέπει να δούμε ότι κάποιες αναγνώσεις, απαγγελίες ή έστω ατελείς μορφές θεατρικών παραστάσεων, πρέπει να πραγματοποιήθηκαν από το διάστημα που ταξίδεψε ο Antonio Molino στην Κέρκυρα μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, συγκεκριμένα από το 1526/27 ως το τέλος του αιώνα.

 Εξάλλου δεν πρέπει να μας διαφεύγει η πιθανότητα παρουσίασης θεατρόμορφων παραστάσεων ή ακόμη και κάποιων ερασιτεχνικών παραστάσεων στην Κέρκυρα, με αφορμή δημόσιες τελετές που οργανώνονταν στο πλαίσιο της προσανατολισμένης προς τη Βενετία κοινωνικής ζωής του νησιού. Μέσα στις τελετές αυτές συμπεριλαμβάνονταν και το καρναβάλι.[iii]



[i] Το μαδριγάλι είναι είδος κοσμικής πολυφωνικής, και όχι εκκλησιαστικής , φωνητικής μουσικής που άνθισε την εποχή της Αναγέννησης. Χρησιμοποιούνται συνδυασμοί δύο έως οκτώ φωνών, αν και τα περισσότερα είναι για τρεις έως έξι φωνές. Το μελοποιημένο κείμενο είναι πάντα κοσμικό, ποιήματα και μικρά πεζά κείμενα.

 

[ii] Greghesche:Είναι μια γλώσσα όπως σήμερα μιλούν στην νότια Ιταλία τα Γκρεκάνικα. Μοιάζουν με Ιταλικά ομιλούμενα από Έλληνες στην Ιταλία.

 

[iii] Πλάτων Μαυρομούστακος: "Το θέαμα στον αστικό χώρο: η περίπτωση της Κέρκυρας"

1996 (Φεβρ.–Μάρτ.) Κύκλος διαλέξεων με θέμα: «Νεολληνικό θέατρο (17ος–20ός αι.)

Τις μάντσιες που περιγράψαμε πιο πάνω, εξ αιτίας των προβλημάτων που δημιουργούσαν, τις αντικατέστησαν οι καβαλκίνες, αλλά, πριν αναφέρουμε γι’ αυτές (περίπου 1790), είναι αξιόλογο  να αναφέρουμε μια περιγραφή του περιηγητή Ando Grasset Saint Sauver από την επίσκεψή του στην Κέρκυρα: Το θέατρο είχε σκοπό καθαρά κοινωνικό. Κανένας δεν παρακολουθούσε το θέαμα ,γίνονταν επισκέψεις από θεωρείο σε θεωρείο για ανταλλαγές φιλοφρονήσεων. Επικρατούσε απόλυτη ελευθερία, άλλοι έπαιζαν χαρτιά, άλλοι έτρωγαν, μερικά θεωρεία θύμιζαν εστιατόρια, άλλα αίθουσες χαρτοπαιγνίου.

Αλλά ας επανέλθουμε στις καβαλκίνες που αντικατέστησαν τις μάντσιες. Αυτές αποτελούσαν για λογαριασμό των θεατρίνων, χορό μεταμφιεσμένων. Η θεατρίνα που είχε οργανώσει τον χορό έβαζε πάνω σε ένα τραπέζι μια μεγάλη λεκάνη όπου ο κάθε επισκέπτης κατέθετε την εισφορά του, με αντάλλαγμα μια βαθιά ρεβερέντζα  ή έναν ταπεινό χαιρετισμό. Υπήρχαν καβαλκίνες που συγκέντρωναν γύρω στις 2.000 φράγκα –τεράστιο ποσό για την εποχή.[i]

Κυρίες με φανταχτερές τουαλέτες και καλοντυμένοι μάσκαρες, που μήνες πριν ειδικές μοδίστρες ετοίμαζαν τα κουστούμια τους, παρακολουθούσαν το χορό από τα νοικιασμένα θεωρεία του θεάτρου, ανταλλάσσοντας ματιές, πολύχρωμες σερπαντίνες και ραβασάκια.

 

Ο διάσημος Giacomo Casanova στα απομνημονεύματα του κατά το διάστημα της παραμονής του στην Κέρκυρα γράφει.  Γοητευμένος από τη σύζυγο κάποιου Βενετσιάνου αξιωματούχου, η οποία στενοχωριόταν, που δεν υπήρχε ωραίο Καρναβάλι στην Κέρκυρα, αποφάσισε να πείσει τον Γενικό Προβλεπτή να του δανείσει την πολεμική φρεγάδα

της  Κέρκυρας, για να "πεταχτεί" μέχρι το Otranto (που είναι το πιο κοντινό μέρος της Ιταλίας) και εκεί, βλέποντας μέσα από το παραθυράκι του καραβιού που ήταν σε καραντίνα, επέλεξε ανάμεσα σε δύο θιάσους έναν, τον οποίο και έφερε πάρα πολύ γρήγορα στην Κέρκυρα, αφού κινδύνευσε και από πειρατές στο ταξίδι. Οι  πληροφορίες σχετικά με τους ηθοποιούς που ισχυρίζεται ότι έφερε μαζί του στην Κέρκυρα περιγράφουν σαφώς έναν θίασο Commedia dell' Arte.[ii]

GIOVANNI GIACOMO CASANOVA,chevalier de Saingat-with madame F at Corfu



[i] Βλέπε πιο πάνω Πλάτων Μαυρομούστακος

 

[ii] Βλέπε πιο πάνω Πλάτων Μαυρομούστακος

 

Η Commedia dell' Arte[i] επηρέασε πολύ την ενδυμασία των μασκαρεμένων μέχρι και σήμερα. Τα κυριότερα πρόσωπά της ήταν:

 

 

Ο Αρλεκίνος

Ο Αρλεκίνος είναι ένας από τους βασικούς χαρακτήρες της ιταλικής Κομέντια ντελ άρτε. Έχει προγόνους του τους δούλους του Αριστοφάνη (Ξανθιά στους Βατράχους), του Πλαύτου, του Τερέντιου, τους βυζαντινούς μίμους, αλλά και τους ακροβάτες και τους  θαυματοποιούς του Μεσαίωνα.

Η κολομπίνα

Η Κολομπίνα είναι χαρακτήρας της Commedia dell'Arte, ερωμένη του Αρλεκίνου. 

Πιερότος

Ο Πιερότος  ενσαρκώνει τον τύπο του απλοϊκού, αφελή και τίμιου υπηρέτη, ο οποίος κάνει συνέχεια γκάφες και βρίσκεται συνέχεια σε δύσκολη θέση, γιατί δεν μπορεί να κρύψει την αλήθεια.

 

Τον τελευταίο ενάμιση σχεδόν αιώνα της Βενετοκρατίας , ένας αξιωματικός του πολεμικού της ναυτικού, Πλοίαρχος ή Υποναύαρχος, αναλάμβανε την ψυχαγωγία, ενώ του εχορηγείτο ένα ποσόν για τα έξοδα ολόκληρου του χρόνου. Ήταν υποχρεωμένος να φέρνει στην Κέρκυρα χορευτικά μπαλέτα και όπερες του 18ου αιώνα. Οι βενετσιάνοι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού, ήταν οι πρώτοι που τυποποίησαν τα καρναβάλια της χώρας. Επίσης δεν έπαιξε μικρότερο ρόλο η ευπρέπεια και η ευκοσμία της μεγάλης πόλης. Την Τσικνοπέμπτη τα χρόνια της Βενετοκρατίας, αλλά και τον 19ο αιώνα, τα παιδιά της αριστοκρατικής τάξης έκαναν την μασκαράτα των τρελών. Ντύνονταν τρελοί και αναστάτωναν την πόλη με τις φασαρίες τους.

Εντονη χαρτοπαιξία επικρατούσε. Στην πόλη υπήρχαν τέσσερα casini, των Βενετσιάνων ευγενών, των Κερκυραίων nobili, του στρατού μαζί με τους ανώτερους υπαλλήλους και των αξιωματικών του στόλου. Τα casini είχαν αίθουσες για συζήτηση και τραπέζια για χαρτιά -παίζανε tresette, briscola, πασέτα και φαραώ. Σ΄ ένα από αυτά παρευρέθηκε και ο διάσημος Giacomo Casanova, “περνούσα όλο τον καιρό στο καφενείο, παίζοντας με λύσσα φαραώ” γράφει..[i]

------------------------------------------------------------------------------

 [i] Η κομέντια ντελ άρτε (Commedia dell'arte) είναι η ονομασία της λαϊκής ιταλικής αυτοσχεδιαστικής κωμωδίας η οποία ήταν δημοφιλής μεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα και έγινε σύντομα αγαπητή και έξω από τα σύνορα της Ιταλίας.

"Commedia dell’arte" σημαίνει η κωμωδία της τέχνης, όχι με την έννοια της καλλιτεχνίας αλλά με αυτήν της τεχνικής και του επαγγελματισμού, η κωμωδία δηλαδή που δημιουργείται από "τεχνίτες" –επαγγελματίες ηθοποιούς σε αντίθεση με τους ερασιτέχνες της λόγιας κωμωδίας. Επρόκειτο για ένα σύνολο λαϊκών θεατρίνων που, δημιουργώντας μόνοι τους το κοστούμι, τη μάσκα, τις ιδιαιτερότητες της φωνής τους και τη στάση του σώματός τους, έπλαθαν τους χαρακτήρες της. Στηριζόταν κατά βάση στον ηθοποιό και στον αυτοσχεδιασμό του παρά στο συγγραφέα. Οι περισσότεροι ηθοποιοί έπρεπε άλλωστε να διαθέτουν ιδιαίτερη ευλυγισία και ικανότητα στο χορό. Επίσης ήταν ένα από τα πρώτα θεατρικά είδη που συμπεριέλαβε στο θίασο γυναίκες ηθοποιούς.

[i] http://maskarata.wordpress.com/2009/11/22/%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CE%BB%CE%B9-%CE%B1%CE%BD%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B5%CF%82/

Δίνονταν πάρα πολλοί χοροί και ο τελευταίος δεν μπορούσε να παραταθεί πέραν της δωδεκάτης νυκτερινής της Τυρινής, οπότε κατ΄ έθιμο έπεφταν και όλες οι μάσκες. Τα αρχεία αναφέρουν χορούς διάρκειας έξι ημερών, δύο νύχτες με υπογραφές (παννυχίδες – veglione) και τέσσερις νύχτες κοινές με προσωπίδα (cavalchina). Οι χοροί και οι διασκεδάσεις στο θέατρο δε σταμάτησαν ούτε κατά τη διάρκεια της Ρωσοτουρκικής πολιορκίας (Νοέμβριος 1798-Φεβρουάριος 1799).

 Επί  Αγγλοκρατίας τα καρναβάλια τέθηκαν κάτω από αυστηρούς κανόνες. Παράλληλα τέθηκαν και αυστηροί όροι για την λειτουργία του Θεάτρου.

Εφημερίς του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων Gazzetta degli Stati Uniti delle Ιsole Ionie, Αρ. 1847 117. 15 Μαρτίου 1847.Κανονισμός του Θεάτρου υπογεγραμμένος από τον Ανδρέα Μουστοξύδη και τον Πέτρο Βρἀϊλα Αρμένη.

 

Οι παραστάσεις δημοσιεύονται στην επίσημη Εφημερίδα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων.

Εφημερίς του Ηνωμένου Κράτους Ιονικών Νήσων Gazzetta degli Stati Uniti delle Isole Ionie, Αρ. 1838 384. 23 Απριλίου 1838.

 

Μπορούμε να πούμε, ότι από την εποχή εκείνη, το θέαμα, ως επί το πλείστον όπερες, ήταν αυτό που παρακινούσε τους Κερκυραίους να γεμίζουν το San Giacomo.Έπαψε να είναι ένας χώρος για κάθε μορφής διασκέδασης.

Αργότερα, οι μεταμεσονύκτιοι χοροί μεταφέρθηκαν και σε διάφορες άλλες σάλες της πόλης. “Κουαντρίλλιες” και “Λανσιέδες” χορεύονταν σε αίθουσες με μεγάλες πίστες και ορχήστρα, που ειδικοί χοροδιδάσκαλοι, από πριν δίδασκαν τους ενδιαφερόμενους αποτελώντας, ειδικά στους μεγάλους “μπάλους”, το “κλου” της βραδιάς.

Ιδρύθηκαν και Καρναβαλικοί Σύλλογοι.

 Εκτός από αυτόν του Δημοτικού Θεάτρου, αξέχαστοι έχουν μείνει οι χοροί της “Παλιάς”, με τον Πιτάκο να διευθύνει τις Καντρίλλιες, του “Γυμναστηρίου”, της “Ρολίνας”, του “Ποικιλιών” (πρώην κιν/φος “ΕΘΝΙΚΟ”) και οι χοροί στις σάλες του Σωτηρίου, Σκαραμπέκιου και αργότερα του “Φοίνικα”.

Οι ευγενείς και οι εύποροι διασκέδαζαν μεταμφιεσμένοι σε ντόμινα και αρλεκίνους, φορώντας μουζέτα και έστηναν παβιόνια (εξέδρες) στη Σπιανάδα στολισμένα με πρασινάδες και λουλούδια, συναγωνιζόμενοι την καλύτερη διακόσμηση, πετώντας ο ένας στον άλλο ρόντολα (σερπαντίνες) και καταβρέχοντας τους περαστικούς με “πομπέτες” νερωμένη κολόνια. Οι μάσκαρες πάνω στα λοντόνια έριχναν σε όλους ματσέτα με οχτωβρίνια (γιούλια), που γι΄ αυτό το σκοπό καλλιεργούσαν όλο το χρόνο, και την τελευταία Κυριακή περιδιάβαιναν το Λιστόν “μασκέ” για την Διαθήκη και το κάψιμο του Καρνάβαλου στις 12 το βράδυ.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι την  Βενετσιάνικη περίοδο  στην Κέρκυρα, γίνονταν και ιππικοί αγώνες πάντα κατά τα πρότυπα της Γαληνότατης. ΟΙ αγώνες αυτοί ονομάζονταν «Γκιόστρες». Πρώτη μαρτυρία για τις «Γκιόστρες» στην Κέρκυρα, αναφέρεται στο βιβλίο του Ανδρέα Μάρμορα «Ιστορία της Κέρκυρας» το 1599. Είναι όμως σχεδόν σίγουρο ότι γινόντουσαν και πολύ πιο πριν. Αναλυτικότερα για του αγώνες αυτούς αναφέρει ο  Σπύρος Ευαγγελάτος.

ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Κερκυραϊκές Μασκαράτες.

Με την κήρυξη του τελευταίου παγκόσμιου πόλεμου το Καρναβάλι της Κέρκυρας με την έντονη λαϊκή συμμετοχή, εύλογα ατόνησε αλλά επανήλθε στο προσκήνιο μετά από πρωτοβουλία μιας ομάδας ρομαντικών επώνυμων Κερκυραίων όταν το 1955 αποφάσισαν τη συνέχισή του.

Οι οικογένειες Μάνεση και Κουρκουμέλη με αγάπη και μεράκι προσπάθησαν, με μεγάλη επιτυχία, να αναβιώσουν τις παλιές Κορφιάτικες Καρναβαλικές εκδηλώσεις, δίνοντας πάλι ζωή και κέφι στους Κερκυραίους, με τους χορούς στους δρόμους και στις “σάλες” της Κέρκυρας (Γυμναστήριο, Φοίνικας).

 

Το 1962 ιδρύεται ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΩΝ ΕΟΡΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ (ΟΚΕΕ) που υποβοηθούσε την πρωτοβουλία της προαναφερόμενης ομάδας. Εκατοντάδες μασκαράτες και άρματα υποδέχονταν στο παλιό λιμάνι τον “ζωντανό” Βασιλιά Σιορ-Καρνάβαλο [i]



[i] http://maskarata.wordpress.com/2009/11/22/%CE%BA%CE%B5%CF%81%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C-%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%B2%CE%AC%CE%BB%CE%B9-%CE%B1%CE%BD%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%82-%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B5%CF%82/

«Πέμπτη βράδυ μαζευόντανε. Καμμιά δεκαριά άτομα. Ντυνόντανε ''μάσκαρες" πιανόντανε αλαμπρατσάντε και σαρτένανε στους δρόμους και στα καντούνια. Πειράζανε τους γνωστούς , υποκλεινόντανε στους μαγαζάτορες και βαρούσανε δυνατά τσού μπατιδούρους . Φωνάζανε ΟΥ ΟΥ ΣΙΟΡΑ ΜΑΣΚΑΡΑ Και γενικά κάνανε πολύ θόρυβο. Κατά κανόνα ήτανε ντυμένοι με μαύρα σατέν , με ντόμινα , κυρίες του παλιού καιρού, υπηρέτριες , κοντέσες και κουρελομάσκαρες . Φορούσανε μαύρες μάσκες και ...... δεν τις βγάζανε εύκολα. Στα σπίτια ανεβαίνανε ΄΄ α λ΄εμπροβίζ ΄΄ αλλά η κυρία ήτανε πάντα ειδοποιημένη για τη βίζιτα γι αυτό άνοιγε με χαρά. '' Μπα καλλόστες ! Μπα καλλόστες !!! Τι να σας τρατάρουμε;  Signora Mascara vuole caffè ??? ΜΜΜΜΜΜΜ ΜΜΜΠΠΠΟΤΤΑ λέγανε και δεν δεχόντανε ποτέ το κέρασμα για να μη βγάλουνε τη μάσκα. Κάνα δυο λιχούδες το παίρνανε με το γάντι και το τρώγανε στο δρόμο με πολλά ΧΑ ΧΑ ΧΑ καπνίζοντας και κάνα τσιγαράκι στο πορτόνι. Στα σπίτια  που είχανε πένθος δε πατούσανε και δεν πειράζανε τους γέρους μη τσου ρίξουνε. ΒΙΑΣΤΗΚΑ ........ καταλήγανε στον Ορειβατικό η στην Περιηγητική ..... οι αριστερίζοντες στον Ορειβατικό, οι Δεξιοί στην Περιηγητική και .... όλοι μαζί στο Φοίνικα !!!»

Περιγραφή της φίλης Άννυς Νούνεση.

 

 

   Ο Φοίνικας  τις ημέρες αυτές είχε την τιμητική του. Δύο φορές την εβδομάδα είχε νωρίς το απόγευμα ΜΠΑΛ ΝΤ’ ΑΝΦΑΝΤ (παιδικός χορός- μασκαράτες)και το ίδιο βράδυ ΜΠΑΛ ΠΡΟΛΟΝΖΕ (χορός για τους μεγάλους). Ποιος μπορεί να ξεχάσει τον γλυκύ Κωστή , τον τραγουδιστή που αποτελούσε την μορφή του καρναβαλιού. Την τελευταία Κυριακή πάντα γίνονταν στο κτίριο αυτό ο χορός της Επιτροπής του καρναβαλιού. Θα πρέπει επίσης να θυμίσουμε  και την αίθουσα του Γυμναστηρίου. Μια φιγούρα να μην μας φεύγει από το μυαλό των νεότερων καρναβαλικών εκδηλώσεων. Αυτή του κυρ Σπύρου που ντυνόταν και παρίστανε τον Σαρλώ.

Από την εποχή που αναζωπυρώθηκαν τα καρναβάλια, οι πρόσκοποι υπό τον Κουρκουμέλη πάντοτε παρουσίαζαν αξιόλογο άρμα που συναγωνίζονταν τα επίσης ωραία άρματα που έφτιαχνε η οικογένεια Μάνεση και άλλοι. Την τελευταία ημέρα του καρναβαλιού, άρματα, γκρουπ και ανεξάρτητες μάσκαρες, οδηγούνταν στην πλατεία όπου μετά την απονομή του βραβείου των καλυτέρων από αυτά , ακολουθούσε το κάψιμο του καρνάβαλου. Τότε όλοι τον μούντζωναν τραγουδώντας                                                                                                      «Ωχ καρνάβαλέ μου και τι σου κάμανε,                        σου βάλανε φυτίλι και σε κάψανε».  

Η αξιέπαινη αυτή προσπάθεια αναγέννησης των καρναβαλιών το 1955, βρήκε ένα λαό που προέρχονταν από έναν σκληρό πόλεμο, μια Ιταλογερμανική κατοχή, έναν εμφύλιο σπαραγμό και όλα τα επακόλουθά τους όπως πένθος, φτώχεια κ.λ.π. Το έδαφος ήταν πρόσφορο για λίγη ξεγνοιασιά, κέφι και διασκέδαση. Με την πάροδο όμως των ετών οι αίθουσες ξεφαντώματος έγιναν πολλές, η δυνατότητα καθημερινής διασκέδασης πιο εύκολη, η  ελευθεριότητα στη σχέση ανδρών γυναικών «έφτασε στα ύψη» και η εμπορευματοποίηση των πάντων, οδήγησε το καρναβάλι σε μια απαξίωση και δεν νομίζω ποτέ πια πως θα δημιουργηθούν ξανά οι γενεσιουργικές του αιτίες.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Αναζήτηση

Corfu Museum

Corfu Museum….τι μπορεί να είναι αυτό;

Θα το έλεγα με μια λέξη…. Αγάπη! Για ένα νησί που το γνωρίζουμε ελάχιστα. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε ότι δεν το γνωρίζουμε. Στόχος λοιπόν είναι να το γνωρίσουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε, μέσα από το χθες και το σήμερα, γιατί αλλιώς πως θα το αγαπήσουμε; Αγαπάω ατομικά και ομαδικά έχει επακόλουθο…. φροντίζω….. μάχομαι… και σέβομαι. Αγάπη προς την Κέρκυρα είναι το Corfu Museum και τίποτε άλλο.

Μετρητής

Εμφανίσεις Άρθρων
3529607