Ιωάννης Μαυρομάτης εκ Κερκύρας
Το πιο σημαντικό υλικό γραφής της αρχαιότητας, που απέκτησε και τη μεγαλύτερη σημασία μέσα στα χρόνια, ήταν ο πάπυρος. Ο πάπυρος προέρχονταν από το φυτό πάπυρος ή χάρτης, όπως ονομάζονταν από τους Έλληνες. Ο κώδικας αποτελεί τύπο συλλογής χειρογράφων από πάπυρο, περγαμηνή ή χαρτί, στερεωμένων σε ένα σώμα με τη μορφή βιβλίου, που ήταν σε χρήση κυρίως πριν από την εφεύρεση της τυπογραφίας.
Οι κώδικες σώθηκαν από τους αντιγραφείς στο διάστημα των αιώνων προσφέροντας στην ανθρωπότητα τις σκέψεις των αρχαίων φιλοσόφων αλλά και των θρησκευτικών κανόνων. Τα αρχαία συγγράμματα είχαν φυσικούς εχθρούς όπως τη φωτιά, την υγρασία και το χώμα. Προφανώς κατέγραψαν τα λόγια τους σε φθαρτά υλικά. Τι συνέβη στα πρωτότυπα συγγράμματα; Αυτά πλέον δεν υπάρχουν.
Εφόσον δεν υπάρχουν πια τα πρωτότυπα κείμενα, τότε πώς επέζησαν τα λόγια των συγγραφέων ως τις ημέρες μας; Λίγο καιρό αφότου γράφτηκαν τα πρωτότυπα κείμενα, άρχισε η παραγωγή αντιγράφων γραμμένων στο χέρι. Τα αντίγραφα, όμως, καταγράφτηκαν κι αυτά πάνω σε φθαρτά υλικά. Τελικά, και αυτά χρειάστηκε να αντικατασταθούν από άλλα αντίγραφα γραμμένα στο χέρι. Όταν τα πρωτότυπα κείμενα έπαψαν να υπάρχουν, αυτά τα αντίγραφα αποτέλεσαν τη βάση για μελλοντικά χειρόγραφα.
Η αντιγραφή ήταν μια διαδικασία που συνεχίστηκε επί πολλούς αιώνες. Μήπως άλλαξαν σημαντικά τα κείμενα εξαιτίας των λαθών που έκαναν οι αντιγραφείς στο πέρασμα των αιώνων;
Οι επαγγελματίες αντιγραφείς ήταν πολύ αφοσιωμένοι.[i] Είχαν βαθιά ευλάβεια για τις λέξεις που αντέγραφαν. Ήταν επίσης σχολαστικοί. Αυτοί υπολόγιζαν ποια είναι η μεσαία περίοδος του κάθε βιβλίου και πόσες φορές απαντάται το κάθε γράμμα της αλφαβήτου σε ολόκληρες τις γραφές.
Έτσι, οι επιδέξιοι αντιγραφείς χρησιμοποίησαν πολυάριθμα βοηθήματα για να διασταυρώνεται η ακρίβεια. Έφτασαν μέχρι του σημείου να μετράνε, όχι μόνο τις λέξεις που αντέγραφαν, αλλά και τα γράμματα επίσης. Αυτή η επιμελημένη προσπάθεια διασφάλιζε υψηλό επίπεδο ακρίβειας.
Θα ακολουθήσουμε την διαδρομή, στη διάρκεια του χρόνου, ενός αρχαίου κειμένου. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Συρακούσιος μαθηματικός και μηχανικός Αρχιμήδης (πέθανε περίπου το 212 π.Χ.) έκανε το έργο του γνωστό μέσω αλληλογραφίας στους μαθηματικούς στην Αλεξάνδρεια. Ο Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς (285-222 π.Χ.) [ii] ήταν μαθητής του Αρχιμήδη και μεγάλος μαθηματικός, μηχανικός και εφευρέτης της αρχαίας Ελλάδας, αφήνοντας τις γνώσεις του στον Φίλωνα τον Βυζάντιο που ήταν μαθητής του Κτησίβιου, και υπήρξε κι αυτός από τους σημαντικότερους μαθηματικούς και μηχανικούς της Ελληνιστικής περιόδου. Ο Φίλων θεωρείται ο ενδιάμεσος κρίκος μεταξύ του Αρχιμήδη, του Κτησιβίου και του Ήρωνα του Αλεξανδρέως( 25 π.χ. – 45 μ.χ.).. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο τελευταίος είχε υπόψη του τη Μηχανική Σύνταξη του Φίλωνα, στην οποία ενδεχομένως βάσισε τις μελέτες του. Στο έργο του Πνευματικά (πνεῦμα = πνοή ανέμου, κινούμενος αέρας) ο Ήρων, αφού αφιερώνει το -σημαντικό από θεωρητική άποψη- προοίμιο για να πραγματευθεί τη φύση του κενού, περιγράφει κατόπιν ογδόντα μηχανικά συστήματα.
Μεταξύ 1548- 1554 ο Ιωάννης Μαυρομάτης αρχίζει να αντιγράφει τα «Πνευματικά» του Ήρωνα τα οποία βρίσκονται μέχρι και σήμερα στην Biblioteca Angelica - Roma
Τόπος αντιγραφής: Ρώμη. Τελείωσε η αντιγραφή στη Φλωρεντία στις 16 Μαΐου 1554
Στα Πνευματικά Α και Β,περιγράφεται αναλυτικότερα, η λειτουργία η απεικόνιση της αιολόσφαιρας (η πρώτη ατμομηχανή).
Η Αιολόσφαιρα, [i]ήταν μία συσκευή που κινούνταν με τη δύναμη του ατμού. Υπήρξε ο πρόδρομος της εφεύρεσης της ατμομηχανής. Η αιολόσφαιρα είναι μια μικρή κοίλη σφαίρα τοποθετημένη πάνω από ένα κλειστό λέβητα με τον οποίο επικοινωνεί με στρόφιγγες. Ο διοχετευόμενος ατμός βγαίνει υπό πίεση, και κινεί τη σφαίρα κυκλικά.. Η ατμομηχανή που κατασκεύασε ο Τόμας Σέιβερι το 1698 για την άντληση νερού είναι η πρώτη μηχανή του είδους που κατασκευάστηκε για πρακτικές εφαρμογές.
Ο κώδικας περιλαμβάνει και σχεδιαγράμματα των εφευρέσεων του.
Η Βενετική Δημοκρατία ήταν ένα ζωτικής σημασίας εμπορικό κέντρο για εξαγορές χειρογράφων που ακόμα έφταναν από την Ανατολή. Υπήρχε έντονη εμπορική ροή και πολλοί Βενετοί πατριώτες είχαν ελληνικά χειρόγραφα με την ευκαιρία να τ΄ αποκτήσουν στα ταξίδια τους αλλά υπήρχαν κι έλληνες που μετέφεραν και πουλούσαν τα χειρόγραφα αυτά.
Πολλοί ήταν οι Κερκυραίοι αντιγραφείς όπου μετέφεραν, μεταξύ άλλων, τις σκέψεις των αρχαίων ελλήνων στη δύση. Οι Αντώνιος Έπαρχος, Νικόλαος Σοφιανός, Νίκανδρος Νούκιος, Ματθαίος Δεβάρης, Πέτρος Αρκούδιος, κ.λ.π άριστοι γνώστες της ελληνικής γλώσσας παρέδωσαν με πίστη τα ελληνικά κείμενα, βάζοντας ένα θεμέλιο στον αναγεννησιακό ουμανισμό [i] ένα ρεύμα πνευματικό,(1400-1650) που στόχευε στην πολιτιστική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του θεοφοβικού μοντέλου που επικρατούσε ως τότε. Χαρακτηρίζεται από την επιστροφή στα αρχαία κείμενα, ως ένα μοντέλο ζωής, γραφής και σκέψης.
Ένας Κερκυραίος αντιγραφέας που ολίγο έχει αναφερθεί είναι και ο Ιωάννης Μαυρομάτης με τον οποίο θα ασχοληθούμε στην παρούσα μελέτη.
Το μόνο στοιχείο για την Κερκυραϊκή του καταγωγή είναι η υπογραφή του ιδίου και η δημοσίευση τις 2.11.1811 του «Ερμή του λόγιου».
Τέλος είληφε το παρόν βιβλίον δια χειρός εμού Ιωάννου Μαυρομμάτου του εκ Κερκύρας, κατά μήνα Δεκέμβριον αφνέ από Χριστού γεννήσεως…..
Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε άλλα στοιχεία της Κερκυραϊκής του καταγωγής παρά μόνο την υπογραφή του στην οποία πάντα τονίζει την καταγωγή του. Πιστεύουμε ότι θα ήταν απαραίτητη μια περαιτέρω έρευνα. Στην μελέτη αυτή θα ασχοληθούμε με το μεγάλο έργο που άφησε.
Τα σίγουρα στοιχεία της επιτυχίας του ήταν η άριστη γνώση της Ελληνικής γλώσσας , της Λατινικής, η καλλιγραφία του και η πνευματική του σχέση με τα φιλοσοφικά και θρησκευτικά κείμενα . Δεν είναι τυχαίο ότι από τους ελληνικούς κώδικες του Βατικανού ο μεγάλος αριθμός αυτών έχει αντιγραφεί από τον Ιωάννη Μαυρομάτη.
Σίγουρα δημιούργησε το δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα.
Ο Diego Hurtado de Mendoza ( 1504 -1576)ήταν ισπανός ποιητής, διπλωμάτης, συγγραφέας, αριστοκράτης, πρεσβευτής, ιστορικός και συλλέκτης ελληνικών κωδίκων. Η απόκτηση ελληνικών κειμένων υποτίθεται ότι προϋπέθετε την εκμάθηση της γλώσσας. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι σπούδασε, όπως αναφέρεται, ελληνικά στη Σαλαμάνκα. Ορισμένες εκδόσεις θα μπορούσαν να αγοραστούν στη Βενετία από το 1539, όπου η εργασία του Μεντόζα ήταν να εκπροσωπεί εκεί τον αυτοκράτορα Κάρλο V.
Το έργο του Mendoza για τη δημιουργία μιας μεγάλης βιβλιοθήκης, αποτελεί τώρα την πιο πολύτιμη ελληνική συλλογή στην Ισπανία και σε οποιαδήποτε άλλη ισπανική, ιταλική και παγκόσμια βιβλιοθήκη.
Κύριοι αντιγραφείς των ελληνικών κειμένων του Μεντόζα ήταν ο Ιωάννης Μαυρομάτης και ο Πέτρος Καραμπάνκας
Μερικά από τα έργα του Μαυρομάτη που εντοπίσαμε στη Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας είναι:
 |
[Commentarius in Platonis Gorgiam, Alcibiadem, Phaedonem et Philebum] / Olympiodorus philosophus1553 BIBLIOTECA NACIONAL DE ESPAÑA |
 |
Aristóteles. Metafísica - Comentarios 1549[Roma?]
|
 |
|
 |
[Myriobiblon sive Bibliotheca].. Pars prima / PhotiusCopia de Juan Maurómata de Corfú en 1552 |
 |
Myriobiblon sive Bibliotheca].. Pars secunda / PhotiusAutor Focio, Patriarca de Constantinopla Copia de Juan Maurómata de Corfú en 1552
|
 |
[Commentarius in octo prophetas minores] Cirilo - Manuscrito - 1548?
|
 |
Ιαμβλίχου Χαλκιδέως λόγοι περί πυθαγόρου ευρέσεως |
 |
|
||
 |
Σχόλια εις το μείζον άλφα της μετά τα φυσικά …..Γενόμενα υπό Ασκληπιού από φωνής αμμωνίου του Ερμείου
|
||
 |
[Opera varia] 1553
|
Η μεγάλη συσσώρευση όλων των ελληνικών αυτών κειμένων δήλωνε ότι η Ελλάδα ήταν μεν υπόδουλη, αλλά, ήταν έντονα παρούσα στην Ευρώπη η οποία ζητούσε τα γραπτά της και τις φιλοσοφικές ιδέες της ! Κράτησαν λοιπόν, ουσιαστικό στοιχείο, οι μεταφραστές την γλώσσα, και την έννοια του έθνους ζωντανή.
Μεγάλη είναι η συλλογή των αντιγραμμένων ελληνικών εγγράφων από τον Ιωάννη Μαυρομάτη στην Βιβλιοθήκη του Βατικανού.
Παρουσιάζονται καταλογογραφημένα όπου μπορεί ο καθένας να τα βρει και να τα διαβάσει από την :
BIBLIOTECA APOSTOLICA VATICANA
https://opac.vatlib.it/mss/search?k_v=Ioannes%20Mauromates&k_f=0&sm=os&p=1
BIBLIOGRAPHIC REFERENCES:
Οtt.gr.69,
Ott.gr.72,
Ott.gr.74,
Ott.gr.90,
- Ott.gr.91,
- Ott.gr.104,,
- Ott.gr.117,
- Ott.gr.150,
- Ott.gr.172,
- Ott.gr.173,
- Ott.gr.191,
- Ott.gr.193,
- Ott.gr.194,
Ott.gr.215,
- Ott.gr.219,
- Ott.gr.253
- Ott.gr.266,
- Ott.gr.269,
- Ott.gr.270,
- Ott.gr.271,
- Ott.gr.273,
- Ott.gr.276,
- Ott.gr.309,
- Ott.gr 339
- Ott.gr.357
- Ott.gr.379,
- Ott.gr.382,
- Ott.gr.41_0007_fa_0001r_m
- Arch Bibl.11
- Ott.gr.35
- Ott.gr.70
- Ott.gr.384
- Vat.gr.240
- Vat.gr.322
- :Vat.gr.1060
- Vat.gr.1665
- Vat.gr.1902
- Vat.gr.1908
- Vat.gr.1949
- Vat.gr.2124
- Vat.gr.2275
- Vat.gr.2367
- Vat.gr.1226
-
1.
2. Vat.gr.1236
3. Vat.gr.1247
4. Vat.gr.1264
5. Vat.gr.1272
7.
8. Vat.gr.1429
9. Vat.gr.1505
10. Vat.gr.1662
11. Vat.gr.1776
12. Vat.gr.1786
13. Vat.gr.1800
14. Vat.gr.1862
15. Vat.gr.1905
16. Vat.gr.1918
17. Vat.gr.2644
18. Ott.gr.35
19. Ott.gr.70
20. Ott.gr.446
21.
22. Vat.gr.1236
23. Vat.gr.1247
24. Vat.gr.1264
25. Vat.gr.1272
26. Vat.gr.1422-1457
27.
28. Vat.gr.1429
29. Vat.gr.1505
30. Vat.gr.1662
31.
32. Vat.gr.1776
33. Vat.gr.1786
34. Vat.gr.1800
35. Vat.gr.1862
36. Vat.gr.1905
37. Vat.gr.1918
38. Vat.gr.2644
39. Ott.gr.35
40. Ott.gr.446
41. Pal.gr.300
42. Pal.gr.303
43. Pal.gr.309
44. Reg.gr.171
45. Urb.gr.73
46. Vat.gr.201
47. Vat.gr.220
48. Vat.gr.301
49. Vat.gr.388
50. Vat.gr.590
51. Vat.gr.608
52. Vat.gr.623
53. Vat.gr.834
54. Vat.gr.838
55. Vat.gr.1037
56. Vat.gr.1185
57. Vat.gr.1218
98 Urb.gr 71
-
Σε όλες τις μεγάλες βιβλιοθήκες του κόσμου υπάρχουν κώδικες με αντίγραφα από τον Ιωάννη Μαυρομάτη. Μετά τον 16ο αιώνα δεν βρήκαμε έργα δικά του.
-
Xρονολογίες.
Το 1541 αντιγράφει για τον Μεντόζα. Στην Βενετία υπογράφει αντίγραφα τα έτη 1541, 1542 και 1543. Το 1548 και 1550 τον συναντάμε στη Ρώμη όπου δύο χειρόγραφα που μεταγράφονται από αυτόν φέρουν αυτήν την ημερομηνία. To 1554 αντιγράφει στην Φλωρεντία.Το 1555 αντιγράφει στην Μπολόνια τις ιστορίες του Ιωάννη Κατακουζηνού.\
-
Ημερομηνίες εγγραφής των πιο κάτω χειρογράφων:[i]
1541 Λεξικόν των νομικών βιβλίων
26.1.1542 Φλάβιος Ιωσήφ
1543 Φώτιος
1545 Ιαν. Γεώργιος Θαυματουργός: Προσφυγικός
του Οριγένη
17.1.1547 Ήρων ο Αλεξανδρεύς
17.3.1548 Δίδυμος: μέτρα μαρμάρων και παντοίων ξύλων
29.3.1548 Ιαμβλίχου: λόγος προτρεπτικός εις φιλοσοφίαn
5 6 Ιαμβλίχου: H αίρεση του Πυθαγόρα
17.10.1548 Σχόλια και μεταφυσική του Αριστοτέλη
12.12.1548 « « « « «
26.2.1549 H αίρεση του Αριστοτέλη – Ιεροκλή: Εις τα των Πυθαγορείων χρυσά έπη
4.7.1549 Οδηγίες και μεταφυσική του Αριστοτέλη.
1.11.1549 Eπί του έκτου εμπειρικά
26.1.1550 Πρόκλος από τον Παρμενίδη
1552 Ιαν. Ιω.Δαμασκηνού: βιος Ισιδώρου του φιλοσόφου
3.2.1553 Ολυμπιόδορος από τον Πλάτων
16.5.1554 Σχόλια του Ησαΐα
15.2.1555 Ιωάννη Κατακουζηνού ιστοριών
30.5.1555 « « «
1559 Γρηγορίου του Θεολόγου: λόγοι μετά της εξηγήσεως
22.11.1565 Κύριλλου Αλεξανδρινoύ:ομιλίαι εορταστικαί
.
Η δημιουργία μιας πλούσιας και σπάνιας βιβλιοθήκης τον 16ο αι. έδινε ιδιαίτερο κύρος στο, ιδιοκτήτη με αποτέλεσμα τον ανταγωνισμό μεταξύ των συλλεκτών που ξόδευαν πολλά χρήματα γι’ αυτό.
-
[i] Die griechischen Schreiber des Mittelalters und der Renaissance by Vogel, Marie,Gardthausen, V. (victor) 1843-1928 σελ. 177-178
[i] «Ουμανισμός», Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπινιώτη, Β΄ Έκδοση
[i] Héron d’Alexandrie, Pneumatica ; Corpus Hermeticum ; Ocellus Lucanus, De universi Natura
https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b10509612q/f93.item
[i] Πώς Επέζησε το Βιβλίο; Ένα Βιβλίο για Όλους τους Ανθρώπους. https://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/1101997024#h=1
[ii] ΕΛΑΜ https://elamcy.com/iron-o-aleksandrefs/
Αναζήτηση
Corfu Museum
Corfu Museum….τι μπορεί να είναι αυτό;
Θα το έλεγα με μια λέξη…. Αγάπη! Για ένα νησί που το γνωρίζουμε ελάχιστα. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε ότι δεν το γνωρίζουμε. Στόχος λοιπόν είναι να το γνωρίσουμε όσο πιο βαθιά μπορούμε, μέσα από το χθες και το σήμερα, γιατί αλλιώς πως θα το αγαπήσουμε; Αγαπάω ατομικά και ομαδικά έχει επακόλουθο…. φροντίζω….. μάχομαι… και σέβομαι. Αγάπη προς την Κέρκυρα είναι το Corfu Museum και τίποτε άλλο.
Μετρητής
- Articles View Hits
- 3880245