Ο Πέτρος Κουαρτάνος κατάγονταν από αριστοκρατική αλλά και από μία από τις παλαιότερες οικογένειες της Κέρκυρας, καταχωρημένη στη Χρυσή Βίβλο των ευγενών (Libro D'Oro) από το 1440,λίγα χρόνια μετά την εγκατάσταση της Βενετίας στην Κέρκυρα.

Το οικόσημο της οικογένειας.

Κορτιάνος - Κουαρτάνος: Quarta-no, Φραγκο-λεβαντίνικη, καθολικής καταγωγής, η προέλευση αυτού του επιθέτου. Οικόσημο με τις τρεις εποχές, για την οικογένεια Κορτιάνου δεν υπήρχε τέταρτη εποχή, quarto no=To τέταρτο όχι.

Ο Πέτρος Κουαρτάνος σπούδασε νομικά στην Ιταλία από όπου πήρε και το πτυχίο του.Οι μόνες όμως διατριβές νομικού χαρακτήρα που έκανε ήταν για την έκδοση "ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ" του καθηγητή του Πανεπιστημίου

της Βουδαπέστης Ιωάννη Τέλφυ και ειδικά για το κεφάλαιο Ανάμικτα εκ του Αττικού Δικαίου.

Η μελέτη όμως των κλασικών  καθώς και των μεγάλων ιταλών συγγραφέων που μεσουρανούσαν τον 19ο αι. στην Ιταλία, τον οδήγησαν στο απαραίτητο στοιχείο της μόρφωσης, την φιλολογία και του ανθρωπισμό.·

Υπήρξε μια στενή πνευματική σχέση στη νεότητά του με τον μεγάλο Έλληνα ποιητή Διονύσιο Σολωμό και τον Ιταλοδαλματό λόγιο Νικόλαο Θωμαζέο, που τότε ζούσε στην Κέρκυρα.Οι βαθιές μελέτες του στα έργα των μεγάλων Ιταλών και ιδιαίτερα του Δάντη τον οδήγησαν στην τέλεια γνώση της Ιταλικής γλώσσας και φιλολογίας, με αποτέλεσμα να διορισθεί καθηγητής στο τότε ιδιαίτερο Γυμνάσιο της Κέρκυρας.Ένας από τούς μαθητές του ήταν και ο Κερκυραίος καθολικός κληρικός και μετέπειτα Επίσκοπος Τήνου Φραγκίσκος Δι Μέντος που έτρεφε, για όλη τη ζωή του, ευγνωμοσύνη και έναν ειλικρινή σεβασμό προς τον δασκαλό του.

ΟΙ λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνος από την εποχή της Βενετοκρατίας, τις οποίες είχε ευλαβικά επισημοποίσει,γίνονταν με μεγαλοπρέπεια. Από το 1817 είχε επιβληθεί στην  Κερκυραϊκή κοινωνία ένα αυστηρότατο αποικιοκρατικό Σύνταγμα από την Αγγλική Διοίκηση   Με προεξάρχοντα τον μεγάλο ιστορικό Ανδρέα Μουστοξύδη αλλά και άλλους επιφανείς Κερκυραίους,μεταξύ των οποίων και ο Κουαρτάνος αγωνίστηκαν  με πείσμα για την μεταρύθμισή του.

Το 1837, η Αγγλία με μια προκλητική διαταγή, απαγορεύει στα αγγλικά στρατιωτικά τμήματα και μουσικές να συνοδεύουν τελετές ξένων θρησκευμάτων, με συνέπεια οι λιτανείες να μην συνοδεύονται από μουσική.

Η πράξη-διαταγή, εξόργισε στο έπακρο τους Κερκυραίους, θεωρώντας ότι πρασβάλονταν  η θρησκευτική αλλά και η εθνική τους αξιοπρέπεια .Αυτός ήταν ο λόγος που με πρωτεργάτη τον Πέτρο Κουαρτάνο οργανώνεται την 12/9/1840 η Κερκυραϊκή Φιλαρμονική Εταιρία (σημερινή Παλαιά Φιλαρμονική.)

Ο Κουαρτάνος, βαθύς γνώστης και λάτρης της μουσικής, με την τόλμη του και το  ζήλο  για την ίδρυσή της, αναλαμβάνει τον ρόλο του πρώτου αντιπροέδρου αυτής και αμέσως μετά γίνεται πρόεδρος.Κατά την διάρκεια της προεδρίας του καλλιεργεί μυστικά και εθνικούς σκοπούς, αποκλείοντας σ'αυτήν την συμμετοχή αλλοθρήσκων.Δημιουργεί τον ιδιαίτερο σύνδεσμο της Νέας Φιλαρμονικής με τον κορυφαίο μουσικοδιδάσκαλο Νικόλαο Χαλικιόπουλο- Μάντζαρο,  ο οποίος  έως τον θανατό του προσφέρει δωρεάν την πολύτιμη διδασκαλία του.Καθορίζει ότι τα χρώματα της Φιλαρμονικής θα είναι τα χρώματα της Ελληνικής Σημαίας δηλ.το μπλέ και το άσπρο.

Έκδοση Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας

Όλες αυτές οι εκδηλώσεις του θεωρούνται από την Αγγλική Διοίκηση στασιαστικές και συλλαμβάνεται το 1849.Γίνονται διάφορες παρεμβάσεις αλλά καθοριστική ήταν αυτή του Διονυσίου Σολωμού, ο οποίος έχαιρε τον σεβασμό,που άρμοζε σ'έναν μεγάλο ποιητή.Απέστειλε λοιπόν στον Αρμοστή  Baron Seaton (Tην εποχή αυτή πρέπει να ήταν στην Κέρκυρα και ο Sir Henry Ward που αντικατέστησε τον Seaton,γιατί ο Κουαρτάνος αναφέρει και τα δύο ονόματα στην διαθήκη του) , το ακόλουθο σημείωμα:

(Συλλογή Γιάννη Πετσάλη).

Η ελεύθερη μετάφρασή του είναι: Ο Κόμης Διονύσιος Σολωμός χτυπά τις πόρτες της Εξοχότητά σας για να οδηγήσει μια νέα διάνοια,η οποία πάντοτε τήρησε καθαρές,διαυγείς και στερεές τις σχέσεις της αλήθειας προς την ηθική, την φιλολογία και την πολιτική. Το όνομα αυτού είναι Πέτρος Κουαρτάνος.

Ο Κουαρτάνος αφήνεται ελεύθερος και συνεχίζει την πατριωτική αλλά και φιλολογική δράση του. Η μόνη παραχώρηση που έγινε ήταν τα χρώματα της Φιλαρμονικής να είναι τα χρώματα της σημαίας του Ιονικού Κράτους. Δημιουργεί πολλά φιλολογικά έργα τα οποία όμως μένουν αδημοσίευτα και χαμένα.Ο Δι Μέντος αποδίδει την μη δημοσίευση των έργων του Κουαρτάνου στη μεγάλη του μετριοφροσύνη.Ο ίδιος βεβαιώνει ότι υπήρχαν πολλά ποιήματά του στην δημοτική μας γλώσσα και στην Ιταλική.Προτιμούσε ιδιαίτερα την δημοτική σαν "Η αληθινή και ζωντανή γλώσσα του λαού".Εμβάθυνε στην μελέτη του Δάντη και ιδιαίτερα στο μεγάλο του ποίημα "Η Θεία Κωμωδία". Γέμισε,κατά τον Δι Μέντο,το περιθώριο του βιβλίου με σχόλια, σημειώσεις και πάρα πολλούς στίχους συνολικού αριθμού 14.282 από τους οποίους 4.279 στην Κόλαση,4.755 στο Καθαρτήριο και 4.798 στον Παράδεισο.

Η φιλολογική του αξία έγινε γνωστή και έξω από την Κέρκυρα. Από νεαρός,μολονότι ξένος, έγινε κατ' εξαίρεση δεκτός στην Σικελική Πελοριτανική Ακαδημία της Μεσσήνης όπου έκανε διάφορες ανακοινώσεις με πραγματείες και μελέτες του.

Ο Νικόλαος Θωμαζέος στο έργο του "Λεξικό της Αισθητικής" χαρακτηρίζει τον Κουαρτάνο "¨ενα από τα πλουσιότερα προικισμένα Πνεύματα της Ελλάδος".Μεταξύ όλων των άλλων έγραψε και δύο θεατρικά δραματικά έργα εκ των οποίων το ένα  με τον τίτλο "Ο Προορισμός". Το έργο αυτό παίχτηκε το 1868 στο Θέατρο της Κέρκυρας, για την βοήθεια των προσφύγων της Κρητικής Επανάστασης του 1866.

Εκτός από την καθηγητική του διδασκαλία της ιταλικής γλώσσας και φιλολογίας στο γυμνάσιο της Κέρκυρας, διορίστηκε και ως βιβλιοθηκάριος της  βιβλιοθήκης της Ιονίου Ακαδημίας που ίδρυσε ο Λόρδος Γκίλφορδ.

Όπως αναφέραμε και πιο πάνω ο Κουαρτάνος είχε αναπτύξει σχέση και φιλία με τον Μάντζαρο ο οποίος ήταν στενός φίλος του Σολωμού κι έτσι αναπτύχθηκε και μια προσωπική φιλία με τον ποιητή.Ο Κουαρτάνος εκδίδει τα "Ιταλικά του Σολωμού"το 1841. Όντας εν ζωή ο ποιητής συμπεραίνουμε ότι η έκδοση αυτή είχε και την έγκρισή του. Στο προοίμιο της έκδοσης και με ημερομηνία 12/6/1841 ο Κουαρτάνος σημειώνει: Με την δημοσιέυση στο τέλος του τόμου αυτού μερικών συνθεμάτων υπαγορευμένων Ιταλικά από τον Κόντε Διονύσιο Σολωμό, λογικό είναι να δοθούν και στους ιταλούς επίσης κάποιες πληροφορίες για τον άνθρωπο ο οποίος παρουσίαζε την τέχνη (Ποίηση) ακόμη και στην Εθνική τους γλώσσα.

 Ο Δ.Σολωμός πέθανε το 1857. Το 1859 ο Ιάκωβος Πολυλάς εκδίδει τα "Ευρισκόμενα" του Δ. Σολωμού.

Στα προλεγόμενά του

αναφέρει " ευρισκομένων συγγραμμάτων του μακαρίτου με την εμψύχωσι και συνεργίαν των ΚΚ. Καρόλου Μάνεσι,Γερασίμου Μαρκορά και Πέτρου Κουαρτάνου οι οποίοι ευαρεστήθηκαν να αναθέσουν εις εμέ το κυριώτερο μέρος του έργου." Οι τέσσερεις αυτοί άνδρες έψαξαν όλα τα χειρόγραφα και τις σημειώσεις του μεγάλου μας ποιητή και μας έκαναν γνωστά όλα τα ελληνικά του ποιήματα.

Ο Πέτρος Κουαρτάνος πέθανε στις 9 Ιουλίου του 1881.Στις 7 Φεβρουαρίου του 1878 συνέταξε την πιο κάτω διαθήκη:

 (Συλλογή Γιάννη Πετσάλη).

Στην διαθήκη αυτή μεταξύ άλλων γράφει:

Προβλέποντας εγώ ο υπογεγραμμένος Πέτρος Κουαρτάνος Καλογεράς του ποτέ Δρ.Παύλου Νικολάου το τέλος της ζωής μου εκπληρώ το ιερότερο των καθηκόντων μου συντάσσοντας την διαθήκη μου. Και αρχίζω ζητώντας συγχώρηση από όλους,χορηγώντας αυτήν προς όλους.

Με την διαθήκη μου δεν εννοώ να διαθέσω από τα δικά μου διότι ο Νόμος προνοεί γι' αυτά. Ο σκοπός λοιπόν της παρούσας διαθήκης μου δεν είναι άλλος παρά να γνωρίσω προς όλους τις υποχρεώσεις τις οποίες έχω προς την αγιότατη των συζύγων, προς την αγιότατη των μητέρων,όπως την ονομάζουν ο θείος μου Δρ.Ανδρέας Καλογεράς και ο αδελφός μου Κάρολος για να δώσω προς αυτήν ελάχιστο δείγμα της ευγνωμοσύνης μου, της αφήνω για όλη της την ζωή, την επικαρπία των όσων έχω και κατέχω μηδενός εξαιρουμένου,εκτός των δανείων τα οποία έχουν παραχωρηθεί από πολύ καιρό στον γυιό μου.

 Γνωρίζω ότι η αγαπητή μου σύζυγος θα γίνει εγκάρδια αποδεκτή στις φιλόστοργες αγκαλιές  των γυιών της,αλλά εγώ σκέφτομαι τι οφείλω σε αυτήν και ότι πρώτο απ' όλα πρέπει να εκτελέσω το καθήκον μου.Αυτή είναι η διαθήκη μου με την οποία αφήνω στους γυιούς μου την ευλογία του Θεού και την δική μου εάν αυτή αξίζει.

Εάν οι γυιοί μου θελήσουν να με τιμήσουν με ένα μνημείο τους παρακαλώ να μην μου θέσουν άλλη επιγραφή παρά αυτήν την οποία εσωκλείω και η οποία εστάλη από τον Κόμη στον Λόρδο Μέγα Αρμοστή Σίδωνα Γουόρδ  μετά από όσα συνέβησαν το 1849.( Βλέπε και πιο πάνω).

"Ο Κόμης Διονύσιος Σολωμός έρχεται εις τας θύρας της υμετέρας Εξοχότητος και οδηγεί μίαν νέαν διάνοιαν, ήτις ετήρησε πάντοτε καθαράς, διαυγείς και στερεάς τας σχέσεις της αληθείας προς την ηθικήν,προς την φιλολογίαν και προς την πολιτικήν. Το όνομα αυτού είναι Π.Κουαρτάνος."

Βιβλιογραφία:ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ τεύχος 838  ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΥΑΡΤΑΝΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ του Θεόδ. Μακρή.