Η Κα Kety Tzora ανέβασε το πιο κάτω, πολύ ενδιαφέρον άρθρο, που αφορούσε την ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΕΡΚΥΡΑΣ. Το Corfu Museum με την ευκαιρία αυτή προσθέτει πληροφορίες για την περιπέτεια του Ιδρύματος αυτού.

Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Κέρκυρας είναι η αρχαιότερη Δημόσια Βιβλιοθήκη στην Ελλάδα. Βιβλιοθήκες στην Κέρκυρα υπήρχαν τουλάχιστον από τα τέλη του 17ου αιώνα, στην ιερογραμματεία του Μεγάλου Πρωτοπαπά των Ορθοδόξων, στη Λατινική Αρχιεπισκοπή και σε μονές όπως η Παναγία στην Παλαιοκαστρίτσα, η Παναγία η Πλατυτέρα, η Ζωοδόχος Πηγή στους Καστελάνους Μέσης (δωρεά του Ιππότη Μαρίνου Πρόσπερου στα 1694), η Αγία Αικατερίνη στην πόλη, ο Άγιος Φραγκίσκος, η Παναγία της Τενέδου και η Αγία Ιουστίνη στη Γαρίτσα.

Τον αρχικό πυρήνα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης αποτέλεσε η δωρεά του βιβλιόφιλου Κανονικού Ιάκωβου Φραγκίσκου Σαβέριου Κανάλ, τοποτηρητή για πολλά χρόνια του Λατίνου Μητροπολίτη στην Κέρκυρα, ο οποίος πεθαίνοντας στα 1758, χάρισε στην Κερκυραϊκή Κοινότητα την πλούσια σε ποιότητα και ποσότητα βιβλιοθήκη του, που διατηρούσε στην καθολική μονή της Αγίας Ιουστίνης (Santa Giustina) στη Γαρίτσα. (Σχετκό άρθρο του Μουσείου: To  Δεύτερο Ναυτικό Νοσοκομείο στον κόσμο στην Κέρκυρα:  Αγία Ιουστίνa (Santa Giustina) *1)

http://www.corfu-museum.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=63%3Asanta-giustina-corfu&catid=19%3Acorfu-notes-&Itemid=50&lang=el 

Επιπλέον κατέθεσε διακόσια χρυσά τσεκίνια στο Ενεχυροδανειστήριο επ΄ ονόματι των Συνδίκων της πόλης ώστε με τους τόκους να γίνεται η συντήρηση, η φύλαξη και ο εμπλουτισμός των βιβλίων της με νέους τόμους.

Στην από 6 Ιανουαρίου διαθήκη του Ιάκωβου Φραγκίσκου Σαβέριου Κανάλ,  μεταξύ άλλων αναφέρεται:

Ελληνική Μετάφραση

«Στη Δημόσια Βιβλιοθήκη η οποία υπάρχει στην Κέρκυρα ιδρυμένη εις το προάστιο των Γαστράδων (Γαρίτσας) παρά την μονή των μεταρρυθμισμένων Π.Πατέρων της Αγίας Ιουστίνης, αφήνω χρυσίνους διακοσίους αρ 200 για να παραδοθούν στο ιερό ίδρυμα του εν Κερκύρα ενεχυροδανειστηρίου ο δε τόκος αυτών να εισπράττεται από τους εφιστάται επιφανείς Συνδίκων της περίβλεπτου ταύτης κοινότητας και χρησιμεύει ωφέλεια της βιβλιοθήκης αυτής τόσο για την αύξησης αυτής με την αγορά άλλων βιβλίων , όσο και για την αναπλήρωση κάθε αναγκαίου σε αυτή ,με σκοπό να ευδοκιμεί και η ύπαρξης αλλά και να διατηρείται με αξιοπρέπεια τέτοιο πολύ ωφέλιμο ίδρυμα από το οποίο δύναται να ωφελούνται οι φιλομαθείς και οι λόγιοι και να χρησιμοποιείται ακόμα για την αξιοπρέπεια του κόσμου και της πόλεως αυτής»

Από τη μονή της Αγίας Ιουστίνος, για πρακτικούς λόγους, μεταφέρθηκε στην πόλη στη μονή της Τενέδου.*2) Όταν επί Γάλλων Δημοκρατικών καταργήθηκαν οι μονές, τα βιβλία από πολλές μονές συγκεντρώθηκαν στη μονή Τενέδου,*3) όπου στις 28 Ιουλίου 1798 εγκαινιάστηκε η Δημόσια Βιβλιοθήκη Κέρκυρας από τον Comeyra*4). Η Βιβλιοθήκη τέθηκε υπό την άμεση επίβλεψη και φροντίδα του Έλληνα γιατρού Αντώνιου Μαρούλη και βιβλιοθηκάριος ορίστηκε ο νεαρός Ιωάννης Μαρμαράς.*5) Ονομάστηκε Εθνική Βιβλιοθήκη Νομού Κερκύρας και συμπληρώθηκε με τα βιβλία από τις μονές της Ευαγγελιστρίας (Annunziata) και του Αγίου Φραγκίσκου, φθάνοντας έτσι τους 4.000 τόμους.

Ατυχώς στις 20 Νοεμβρίου 1798 ο βιβλιοθηκάριος Ι. Μαρμαράς αντικαταστάθηκε από τον νεαρό Ιακωβίνο Gaetano Rusconi από την Πάδοβα, που είχε ακολουθήσει τους Γάλλους στην Κέρκυρα. Αυτός 'καθάρισε' τη βιβλιοθήκη από τα κατά την κρίση του επιζήμια για την επανάσταση βιβλία, είτε καταστρέφοντάς τα είτε πουλώντας τα, μειώνοντας έτσι τους 4.000 τόμους, που είχαν καταλογογραφηθεί, σε 1605.*6)

Επί Επτανήσου Πολιτείας η Δημόσια Βιβλιοθήκη Κέρκυρας οργανώθηκε με εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας και εμπλουτίστηκε με αγορές και δωρεές, φθάνοντας τους 7.000 τόμους. * 7) Τότε κανονίστηκε και η Σφραγίδα της Βιβλιοθήκης, που πήρε σαν έμβλημα την Απήδαλο Κερκυραϊκή Τριήρη και ολόγυρά της τις λέξεις: Bibliotheca Publica Corcyrese. Τα χρόνια αυτά βιβλιοθηκάριος ήταν ο νεαρός λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης, διακεκριμένος στα Γράμματα και την Αρχαιολογία.

Τον Μάιο του 1808*8) στη Βιβλιοθήκη Κέρκυρας ενσωματώθηκε η πλούσια βιβλιοθήκη του Ανδρέα Καλογερά, αποτελούμενη από 1675 τόμους με έργα Λατίνων Ποιητών και Λογογράφων.
Έτσι εμπλουτισμένη προσαρτήθηκε στην Ιόνιο Ακαδημία *9) και βοήθησε πολύ στη λειτουργία της. Ο Γκίλφορδ την εμπλούτισε ακόμη περισσότερο με 25.000 τόμους και προκάλεσε και άλλες δωρεές (Ζωσιμάδων, Γ. Μοντσενίγου, Α. Πολυλά, Μ. Πιέρρη, Ν. Ζαμπέλη) και αγορές, φθάνοντας ακόμη στο σημείο να παραχωρήσει και την προσωπική του συλλογή χειρογράφων.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε πως όλες οι πιο κάτω σημειώσεις προέρχονται από το βιβλίο : ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΑ  ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΜΟΣ XVII Λ.ΒΡΟΚΙΝΗ ΕΡΓΑ ΤΟΜΟΣ Β! ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ Κ.Θ. ΔΗΜΑΡΑ, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΩΣΤΑ ΔΑΦΝΗ, ΚΕΡΚΥΡΑ 1973 σελ.174-231.Σε όποια σημεία του άρθρου υπάρχει διαφορετική πηγή σημειώνεται επί τόπου.

*1)Η μονή της Αγίας Ιουστίνης  κατείχε  εκτός από  θρησκευτικά βιβλία και άλλα μη θρησκευτικού περιεχομένου. Αυτό διότι οι καλόγηροι εκτός της θρησκευτικής τους λατρείας είχαν γνώσεις εμπειρικής Ιατρικής,  -μη ξεχνάμε ότι  η Μονή ήταν και νοσοκομείο,-  μελετούσαν τα βιβλία αυτά για να εμπλουτίσουν  τις   γνώσεις τους ώστε να είναι χρήσιμοι  στους άπορους ασθενείς. Με την πάροδο του χρόνου η βιβλιοθήκη  εμπλουτίστηκε και με υλικό  άλλων κλάδων, έτσι έφτασε να γίνει  η μεγαλύτερη και σε  ποσότητα αλλά και σε ποιότητα βιβλίων από το σύνολο των Βιβλιοθηκών των άλλων μοναστηριών. Με την προσθήκη των βιβλίων του Κανάλ και  τα χρήματα που άφησε για την αξιοπρεπή παρουσία της, η Βιβλιοθήκη της Μονής έγινε αναγνωστήριο για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή.

*2)Η συγκέντρωση όλων αυτών των βιβλίων στην Μονή της Αγίας Ιουστίνης, προβλημάτισε τους Συνδίκους της πόλης, για το αν θα έπρεπε, να αφήσουν όλον αυτόν τον πλούτο στην επιμέλεια των καλόγηρων.

Μαζί με τον παραπάνω λόγο συνέτρεχαν και άλλοι , οι οποίοι οδήγησαν στην ανάπτυξη της ιδέας της μεταφοράς της στην πόλη στην Μονή της Υ.Θ. Τενέδου. Οι επιπρόσθετοι λόγοι ήταν : πρώτον, η απόσταση  που βρίσκονταν η Βιβλιοθήκη ήταν μεγάλη για την εποχή εκείνη, δεύτερον, ο τότε  δρόμος ήταν δύσβατος με αποτέλεσμα η πρόσβαση ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο να καθίσταται δύσκολη. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ, πώς  οι δύο τελευταίοι λόγοι είχαν σαν αποτέλεσμα,  ο αριθμός των μελετητών κατά την χειμερινή περίοδο να είναι μηδενικός. Στο μεταξύ διάστημα πολλοί από τους καλόγηρους  της Αγ. Ιουστίνης είχαν μετ’ εγκατασταθεί στην Υ.Θ. Τενέδου, λόγω του μικρού αριθμού των καλόγηρων που βρίσκονταν σε αυτή. Από το 1795 οι Σύνδικοι της Κοινότητος άρχισαν, να συζητάνε το θέμα της μεταφοράς. Για την μεταφορά αυτή έπαιξε ρόλο και η εγκατάσταση των καλόγηρων από την μία μονή στην άλλη, η οποία είχε ως αποτέλεσμα ο αριθμός των εναπομεινάντων  καλογήρων στην Αγ. Ιουστίνη να μην είναι ικανός για την συντήρηση της βιβλιοθήκης. Μεγάλη αντίδραση για την μεταφορά, είχε ο Ηγούμενος της Μονής, παρόλο που οι καλόγηροι στην Υ Θ Τενέδου το ζητούσαν. Κι ενώ οι σύνδικοι επέμεναν στην απόφασή τους, ο Ηγούμενος έγραψε στον Επαρχιακό προϊστάμενο του τάγματος των Ιακωβίνων στην Βενετία το εξής : «των βιβλίων εποιούντο χρήσιν αυτοί οι μονασταί». Προς τον Επαρχιακό προϊστάμενο έστειλαν επιστολή και οι Σύνδικοι με ημερομηνία 6 Μαρτίου του 1795 καθώς επίσης και στον Ιππότη Νάνην της Βενετίας, υποστηριχτή των αιτημάτων των Κερκυραίων στη Βενετική διοίκηση, πληροφορώντας τον για την ανάγκην της μεταφοράς και ζητώντας του να προσπαθήσει για την επιβολή της από τις Βενετικές Αρχές. Τελικά την 26η Μαΐου 1795 αποφασίστηκε η μεταφορά και εγκρίθηκε το ποσό 120 ενετικών ταλίρων συνυπογράφοντας πρωτόκολλο με τους καλόγηρους, ότι το ποσό αυτό δίνεται για την φροντίδα της μεταφοράς των βιβλίων και για τον τρόπο της μελλοντικής συντήρησης αυτών. Οι Σύνδικοι τότε της Κοινότητας ήταν οι Βιάρος Πετρετίνος, Ιωάννης Χαλικιόπουλος, Σπυρίδων Καποδίστριας και ο Ηλίας Θεοτόκης.

Ενώ τα πάντα ήταν έτοιμα για την μετακόμιση και έμενε μόνο η υπογραφή των καλόγηρων για την εργολαβία, που θα αναλάμβανε την μεταφορά, οι μοναχοί αποφάσισαν να μην υπογράψουν την σύμβαση. Απευθύνθηκαν, λοιπόν,  προς τον τότε Λατίνο Αρχιεπίσκοπο και  ζήτησαν να ανασταλεί η απόφαση του Γενικού Προβλεπτή, διότι ο Κανάλ στην διαθήκη του  άφηνε την δική του βιβλιοθήκη,  στην Μονή της Αγ.Ιουστίνης και όχι στην πόλη της Κέρκυρας.

Η διαμάχη συνεχίστηκε και η μεταφορά δεν έγινε μέχρι και την κατάληψη της Κέρκυρας από τους Δημοκρατικούς Γάλλους.

3)Η μεταφορά έγινε ένα μήνα περίπου μετά την αλλαγή του πολιτεύματος (Ιούλιος 1797).Ο τότε εκτελών χρέη Δημοσίου Αρχιμηχανικού Π. Παρμεζάν, έλαβε την εντολή της δημιουργίας  μιας μεγάλης αίθουσας, στον δεύτερο όροφο οικίας, που βρίσκονταν στο βόρειο μέρος της μονής Υ.Θ. Τενέδου. Επίσης ανέλαβε την κατασκευή νέων ραφιών και τη συντήρηση των παλαιών, στα οποία μεταφέρθηκαν τα βιβλία. Ζητήθηκε από τους μοναχούς ο κατάλογος των βιβλίων της διαθήκης Κανάλ και επιπλέον ο απολογισμός των εσόδων εκ των τόκων της κατάθεσης Κανάλ, που σύμφωνα με την διαθήκη έπρεπε να πηγαίνουν για την συντήρηση και επαύξηση της Βιβλιοθήκης. Το αίτημα αυτό στάλθηκε προς τον επίτροπο της Μονής Άγγελο Τζανίνη, ο οποίος ισχυρίστηκε, ότι εισέπρατταν  τους τόκους οι σύνδικοι. Γι’ αυτό ζήτησε τα έσοδα από τον τοκισμό, να καταβάλλονται πλέον στο μοναστήρι.

Όσον αφορά την Δημόσια βιβλιοθήκη εκδίδεται η κάτωθι διαταγή.

Η ελληνική μετάφραση είναι :

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ – ΙΣΟΤΗΣ

ΤΟ ΕΠΙ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΒΟΥΛΕΥΤΗΡΙΟΝ

ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΝ ΔΗΜΑΡΧΙΑΝ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Ο πολίτης Άγγελος Τζανίνης επίτροπος της μονής  Τενέδου, με υπόμνημα που  έστειλε προς εμάς τους Δημαρχιακούς Πολίτες γράφει, ότι ο ευεργέτης κανονικός Ιάκωβος Φραγκίσκος Κανάλ ,έκανε στους φιλομαθείς συμπολίτες του την ωφέλιμη δωρεά όλων των εκκλησιαστικών και κοσμικών βιβλίων που είχε στην κυριότητά του. Από τα βιβλία αυτά  καταρτίστηκε η νέα δημόσια βιβλιοθήκη της μονής Υ. Θ Τενέδου, η οποία πριν βρίσκονταν στο μοναστήρι της Αγίας Ιουστίνης. Προστέθηκε δε ότι κατατέθηκε στο Ιερό κατάστημα του ελέους Ενεχυροδανειστήριο το κεφάλαιο 200 χρυσίνων, για να χρησιμοποιηθεί ο τόκος των 10 χρυσίνων για την εκπλήρωση του σκοπού της διαθήκης .Ότι ο πολίτης ποτέ Άγγελος Μοντζάνεγας εφόσον ζει ,θα εισέπραττε τον άνωθεν τόκο και θα τον παρέδιδε στους επιφανείς Μεταρρυθμιστικούς Πατέρες του ειρημένου μοναστηριού. Μετά το θάνατο του Μοντζέναγα ,οι πρώην Σύνδικοι αυτής της πόλεως ανέλαβαν την είσπραξη και σύμφωνα με το παράδειγμα του Μοντζάνεγα παρέδιδαν τον τόκο στους Πατέρες. Για τούτο καταγγέλλει μεν για αυθαιρεσία τους Συνδίκους , δεν παραπονιέται όμως για την  μέχρι τώρα χρήση της προσόδου και ζητά από εδώ και πέρα να αντικαταστήσει αυτός , όσον αφορά την είσπραξη, τους πρώην Συνδίκους

Αφού ανατέθηκε από εσάς το θέμα, να ερευνηθεί από το Βουλευτήριο της αστυνομίας, το Βουλευτήριο θεώρησε σπουδαιότερο από κάθε τι άλλο την έρευνα για τη διαθήκη του αποθανόντος Κανάλ. Αφού βρέθηκε η διαθήκη έβγαλαν το συμπέρασμα, πως και οι πιο πάνω αναφερόμενοι πρώην Σύνδικοι είχαν την εντολή για την είσπραξη του τόκου και, ότι αυτός έπρεπε να πάει, για την αύξηση του αριθμού των βιβλίων και την αναπλήρωση κάθε πράγματος που θα ήταν αναγκαίο για να ευδοκιμήσει και αξιοπρεπώς να συντηρηθεί τόσο μεγάλο και οφέλιμο ίδρυμα.

Ήταν φανερό, ότι μέχρι τότε δεν επετεύχθη η βούληση του διαθέτη και ότι το Δημαρχιακό τούτο σώμα οφείλει με ακρίβεια να εκπληρώνει τη διαθήκη .Το Βουλευτήριο μας ,το οποίο δε γνωρίζει την κατάσταση των ήδη διασωθέντων συγγραμμάτων και, αν αυτά είναι πλήρη και χωρίς να γνωρίζει τι άλλο πρέπει να πράξει για να εξακριβώσει την κατάσταση. Σε περίπτωση που τα αξιόλογα βιβλία είναι ατελή, να προσδιορίσει  πρόσωπα προικισμένα με τις ανάλογες γνώσεις και κρίσεις , και να τα  εξουσιοδοτήσει για την αντικατάστασή τους από τους βιβλιοπώλες της Βενετίας. Να συνάψει δε συμφωνία μαζί τους, ότι η πληρωμή θα γίνεται  από το ετήσιο ποσό των προαναφερομένων 10 χρυσίνων.

Για το λόγο αυτό το Βουλευτήριο εκδίδει προς εσάς το επόμενο σχέδιο θεσπίσματος :

Η προσωρινή Δημαρχεία Κερκύρας αφού έλαβε υπόψη την έκθεση του Βουλευτηρίου της αστυνομίας

Θεσπίζει :

1)Ο πιο πάνω αναφερόμενος ετήσιος τόκος να εισπράττεται από εδώ και πέρα από τον εκάστοτε πρόεδρο της Δημαρχίας .

2)Να εκλέγονται δύο από τους διαπρεπείς πολίτες οι οποίοι έχουν εντρυφήσει στις επιστήμες και τα καλά γράμματα, με σκοπό να εξακριβώσουν μετά προσοχής τα ήδη υπάρχοντα συγγράμματα της προαναφερθείσης βιβλιοθήκης. Στην περίπτωση δε που θα έβγαζαν το συμπέρασμα, ότι τα πλέον αξιόλογα από αυτά ήταν ελλιπή, να διαθέσουν τους εαυτούς τους και να προνοήσουν για τη συμπλήρωση, εάν αυτό είναι δυνατό ή να αποκτήσουν καινούρια.

3)Θα έχουν οι πιο πάνω αναφερόμενοι πολίτες την εξουσιοδότηση να διαπραγματευθούν με κάποιους από τους Ενετούς βιβλιοπώλες, για την απόκτηση των πιο πάνω βιβλίων. Η πληρωμή αυτών να γίνεται με την αποστολή των 10 χρυσίνων ετησίως, τα οποία θα εισπράττονται από το Ενεχυροδανειστήριο και θα καταβάλλονται μετρητά από το πρόεδρο της Δημαρχία

Επειδή δε επείγει τα νυν υπάρχοντα βιβλία να διατηρηθούν, όπως πρέπει, καθήκον έχει να φροντίζει για αυτό ο βιβλιοθηκάριος της μονής. Ο οποίος να επιτρέπει ·δε σε εκείνους που θέλουν να μάθουν, ελεύθερα την είσοδο στην αίθουσα της βιβλιοθήκης ,καθημερινά εκτός από τις εορτάσιμες μέρες, από το τις 9 το πρωί μέχρι τις 12 το μεσημέρι και το δειλινό από τις 9 μέχρι τις 11.

Εκδόθηκε από το πιο πάνω αναφερόμενο Βουλευτήριο το Σεπτέμβριο του 1797 πρώτου έτους της Κερκυραϊκής Ελευθερίας.

Όσον αφορά την παράγραφο 2) η Δημαρχία επέλεξε τον Απρίλιο του 1798, επιτροπή 2 ατόμων, τον Μάρκο Καρατζία και Νικόλαο Καλοσγούρο. Ο τελευταίος λόγω θανάτου του αντικαταστάθηκε από τον Ιουστινιάνη, προκειμένου να εκτελέσουν το έργο που αναφέρεται στην  παράγραφο αυτή. Η επιτροπή αυτή δεν παρήγαγε έργο γιατί,  υπήρξε καθυστέρηση του διορισμού της και άλλαξαν τα σχέδια της Διοίκησης για την οργάνωση της Βιβλιοθήκης.

Η Βιβλιοθήκη βρίσκεται από καιρό σε αδράνεια. Στο μεταξύ, μέρος της αίθουσας έχουν καταλάβει στρατιωτικοί του λόχου των Αλπινιστών.

Το πιο κάτω έγγραφο με ημερομηνία 28 Οκτωβρίου 1797 προσδιορίζει  τις μελλοντικές ενέργειες εκ  μέρους του Πολιτειακού Καθεστώτος.

Περίληψη εγγράφου:

Δήμευση όλων των περιουσιακών αποκτημάτων των Λατινικών Εκκλησιών 28 Οκτωβρίου 1797  (*)

(*)Πηγή:ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΜΑΡΚΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ: ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟΝ ΤΕΥΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΙΟΝΙΟΥ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΜΕΡΟΣ Β ΔΗΜΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΧΡΩΜΟΤΥΠΟΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΑΔΕΛΦ.Γ.ΑΣΠΙΩΤΗ,· 1917

4)Ο P.J.B.Comeyras ήρθε στην Κέρκυρα σαν διοργανωτής της Διοίκησης και Γενικός Επίτροπος. Τα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης έγιναν με πλήρη επισημότητα και ο Γενικός Επίτροπος μίλησε με θέμα «Περί ανάγκης της εκπαιδεύσεως».

5)Ως Δημαρχιακός διαχειριστής διορίζεται ο Αντώνιος Μαρούλης, ,  ο διαπρεπής Ασκληπιάδης (ιατρός), ο οποίος διαχειρίζεται τότε και τα της Δημόσιας εκπαίδευσης. Αυτός αναλαμβάνει  και την αρμοδιότητα της Βιβλιοθήκης. Αρχιγραμματέας του Μαρούλη, την περίοδο εκείνη, ήταν ο Ιωάννης Μάρμορας, ένας νέος τριάντα ετών, εραστής των γραμμάτων και διακρινόμενος για την τιμιότητά του. Σε αυτόν ανατέθηκε προσωρινά η ευθύνη της Βιβλιοθήκης, μιας και δεν υπήρχε Βιβλιοθηκάριος. Παρόλα αυτά, δεν ήταν δυνατόν να εξυπηρετηθούν οι αναγνώστες καθώς και οι δύο ανωτέρω ήταν επιφορτισμένοι και με άλλα καθήκοντα.

Ο πολίτης Paris που ήρθε στην Κέρκυρα τον Μάιο του 1798, εκτός των άλλων, επιμελήθηκε και της Βιβλιοθήκης, η οποία με την συνεργασία του πολίτη Roulhiere από τότε αναβίωσε.

Βλέποντας   την Βιβλιοθήκη ρημαγμένη και στρατιώτες να κοιμούνται σ’ αυτήν, διατάζει τα στρατεύματα να την εγκαταλείψουν. Επιπροσθέτως,  βλέποντας τα βιβλία των μονών Υ.Θ. Ευαγγελιστρίας και του Αγ. Φραγκίσκου στοιβαγμένα σ’ ένα δωμάτιο διατάζει την μετακόμιση και τακτοποίηση αυτών. Έπειτα έγινε μια γενική καταμέτρηση, όπου ο αριθμός των βιβλίων ανήλθε περί τους 4.000 τόμους. Επί πλέον συγκέντρωσε από τους Γάλλους αξιωματικούς αλλά και την προσφορά του γιατρού Λάζαρου Μόρδου, άλλους 500 τόμους.

Τότε προτείνει στον Ιωάννη Μάρμορα να αναλάβει Βιβλιοθηκάριος. Ο Μάρμορας γνωρίζοντας την μέχρι τότε κατάσταση της Βιβλιοθήκης, υπέβαλε όρους για να αναλάβει την θέση αυτή. Οι όροι αυτοί ήταν: να συνταχθεί κατάλογος όλων των βιβλίων που θα παραλάμβανε, να έχει βοηθό του τον Ιωάννη Παβάν (μιας και ο αρχικά αιτηθείς βοηθός Σταμάτιος Βούλγαρης πέθανε) και να συνταχθεί οργανισμός  παρά του  Αντωνίου Μαρούλη και παράλληλα κανονισμός  λειτουργίας της Βιβλιοθήκης.

Όλα αυτά έγιναν δεκτά από την Κεντρική Διοίκηση η οποία ανέθεσε στον πολίτη Roulhiere να προχωρήσει στην ικανοποίηση των αιτημάτων του Ιωάννη Μάρμορα.

*Πηγή:ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΜΑΡΚΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ: ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟΝ ΤΕΥΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΙΟΝΙΟΥ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΜΕΡΟΣ Β ΔΗΜΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΧΡΩΜΟΤΥΠΟΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΑΔΕΛΦ.Γ.ΑΣΠΙΩΤΗ,  1917

Ο διορισμός του Μάρμορα

*Πηγή:ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΜΑΡΚΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ: ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟΝ ΤΕΥΧΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΙΟΝΙΟΥ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΜΕΡΟΣ Β ΔΗΜΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΕΝ ΚΕΡΚΥΡΑ ΧΡΩΜΟΤΥΠΟΛΙΘΟΓΡΑΦΕΙΟΝ ΑΔΕΛΦ.Γ.ΑΣΠΙΩΤΗ,  1917

Ο κανονισμός λειτουργίας της Βιβλιοθήκης. 

Μετά από όλα αυτά ο Μάρμορας λαμβάνει τα κλειδιά της Βιβλιοθήκης στα μέσα Ιουλίου.

6)Η μη προσέλευση αναγνωστών και η ανικανότητα του Δημόσιου ταμείου να πληρώνει τα αναγκαία για την Βιβλιοθήκη έξοδα, οδήγησαν τον Μάρμορα να παραιτηθεί από την θέση του. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα τα κλειδιά της Βιβλιοθήκης παραδίδονται σε έναν Ιακωβίνο τυχοδιώκτη τον  Γαετάνο Ρουσκόνι. Αυτός αναλαμβάνει Βιβλιοθηκάριος και διευθυντής στους ευρισκόμενους στρατιωτικούς αλευρόμυλους, που βρίσκονταν και αυτοί σ’ ένα οίκημα της Μονής Τενέδου. Την 29η Οκτωβρίου ο Ρουσκόνι ανακοινώνει στην Κεντρική διοίκηση την παραλαβή από τον Μάρμορα, υπογράφοντας το ακόλουθο έγγραφο:

Με τον Ρουσκόνι άρχισε η παντελής παρακμή και πλήρης αποσύνθεση της Βιβλιοθήκης. Κατ’ αρχήν ισχυρίζεται ότι έκαψε 106 τόμους διότι θεωρούσε άλλους από αυτούς επικίνδυνους για την Διοίκηση και άλλους επειδή θα έκαναν κακό στη νεολαία που θα τους διάβαζε. Με το πιο κάτω έγγραφό του δίνει την δικαιολογία για την πράξη του αυτή.

Με έγγραφό του στις 23 Οκτωβρίου του 1798 ζητά από την επιτροπή Δημόσιας ασφάλειας να του παραχωρηθούν δωμάτια από τις αίθουσες της Βιβλιοθήκης και μαγειρείο, για να μπορεί να μένει  με τη δικαιολογία, ότι από εκεί θα του είναι πιο εύκολο να παρακολουθεί την Βιβλιοθήκη και τους Αλευρόμυλους. Παράλληλα ζητά να του παραχωρηθεί και ο κήπος για να καλλιεργεί.

Του παραχωρήθηκαν όλα όσα ζήτησε με μόνο περιορισμό τον κήπο να τον χρησιμοποιήσει για ένα εξάμηνο .Έτσι ο Ρουσκόνι έγινε κάτοχος ολόκληρου του δευτέρου (!) ορόφου της οικίας.

Με το πιο κάτω έγγραφο της 22ας Δεκεμβρίου 1798, ζητά από τον πολίτη Vianes της  επιτροπής Δημόσιας ασφαλείας, την επισκευή της στέγης της βιβλιοθήκης,  εκθέτοντας  τους κόπους που κάνει για την λειτουργικότητα της.

Στις 20 Φεβρουαρίου του 1799,μετά από πολυήμερη πολιορκία οι Γάλλοι υπέγραψαν την παράδοση της Κέρκυρας στους Ρωσοτούρκους.

Ο Ρουσκόνι καθ’ όλη  την διάρκεια της πολιορκίας κατέστρεφε έγγραφα όχι μόνο της Γαλλικής Διοίκησης, αλλά και Ενετικά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οι νέοι κατακτητές. Παράλληλα διέθετε βιβλία σε όποιον του τα ζητούσε (μάλλον με πληρωμή) από τους Γάλλους που θα εγκατέλειπαν την πόλη. Από τους 4.000 τόμους που αριθμούσε η Βιβλιοθήκη, παρέδωσε στην νέα διοίκηση 1.605 και έφυγε από την Κέρκυρα τον Μάρτιο του 1799.

7)Ο Ναύαρχος Ουσακώφ δημιούργησε την «Επί την Κυβέρνησιν των πραγμάτων Επιτροπήν». Η επιτροπή αυτή αποτελούνταν από 16 διακεκριμένα μέλη των επτά νησιών. Η τελευταία ανέλαβε το έργο να περισώσει, όσα από τα έγγραφα και βιβλία είχε διασκορπίσει ο Ρουσκόνι. Με σχετικά έγγραφά της στις 3 και 4 Μαρτίου 1799, επιτάσσει όλα τα έγγραφα και καλεί, όσους έχουν ή γνωρίζουν κατόχους βιβλίων που κλάπηκαν  ή αγοράστηκαν ή αποκτήθηκαν με οποιαδήποτε άλλο τρόπο, να τα καταθέσουν ή να τα καταγγείλουν σε αυτήν.

Βλέπε πιο κάτω την έγγραφη διαταγή:

Η ευθύνη της Βιβλιοθήκης δόθηκε σε έναν άνθρωπο λόγιο και μέλος της προσωρινής διοίκησης, τον Αντώνιο Τριβόλη Πιέρη. Ο Ρουσκόνι ενώπιον της Διοίκησης παρέδωσε στον Πιέρη τον κατάλογο 690 συγγραμμάτων συγκεντρωμένων σε 1605 τόμους. Αναχώρησε από την Κέρκυρα αποκρύπτοντας τις προηγούμενες απογραφές της Βιβλιοθήκης.

Η επιτροπή με ταχύτητα και έλεγχο προσπάθησε να εξιχνιάσει, που και σε ποιούς βρίσκονταν τα διασκορπισμένα βιβλία. Ο Ουσακώφ με προσωπική του επιστολή την 21η Μαρτίου 1799, ανέθεσε στους Κόμητα Βοΐνοβικ και Ιππότη Γιεχάριν, να κάνουν απογραφή των υπαρχόντων βιβλίων και, να την συγκρίνουν με τις παλαιότερες. Παράλληλα να διεξάγουν γενική έρευνα,  ώστε να βρεθούν τα βιβλία αυτά. Επίσης,  έδωσε διαταγή στο Φρούραρχο Νικόλαο κόμη Βούλγαρη  Συνταγματάρχη, την καταδίωξη της παράνομης κατοχής βιβλίων, που ανήκαν στη Δημόσια Βιβλιοθήκη. Η παράδοση των κλειδιών της Βιβλιοθήκης στον  Κόμητα Βοΐνοβικ έγινε στις 17 Μαρτίου 1799.

Αυτό αποδεικνύεται από την πιο κάτω επιστολή του Αντώνιου Πιέρη προς τον Βούλγαρη.

Συγκεντρώθηκαν και παραδόθηκαν, μέχρι τέλη Μαρτίου, στον Κόμη Βιάρο Καποδίστρια  35 τόμοι. Αλλά, επειδή δεν βρίσκονταν προηγούμενες απογραφές, κάλεσαν τον Μάρμορα και τον Ρουσκόνι να παρουσιαστούν και να απολογηθούν. Ο Μάρμορας παρουσίασε το πρωτόκολλο  παραλαβής και παράδοσης προς  τον Ρουσκόνι. Έτσι δεν του απεδόθη ευθύνη. Αντίθετα όλες οι ευθύνες επιρρίφθηκαν  στον Ρουσκόνι, ο οποίος καταδικάστηκε στις 24 Αυγούστου 1799, όπου επέστρεψε στην Κέρκυρα και  οδηγήθηκε στην φυλακή.

Από την εποχή της πολιορκίας μέχρι το 1803, παρόλο που πάρθηκαν τα  πιο πάνω μέτρα που είδαμε, η Βιβλιοθήκη έπεσε σε λήθαργο. Στις 27 Ιουνίου 1799 ένας Κερκυραίος 20 ετών, ο Σπυρίδων Γεώργιος Τουρλινός, έχοντας ήδη δείξει την φιλομάθειά του, ζήτησε με αναφορά του προς τον Πρόεδρο  της Γερουσίας την επιστασία της Βιβλιοθήκης, για να την ταξινομήσει .

Τελικά η αίτηση δεν έτυχε απάντησης λόγω των πολλών διοικητικών πράξεων που λάμβαναν χώρα την εποχή εκείνη. Τον Αύγουστο του 1799 ανατέθηκε στον προαναφερόμενο Πιέρη και τον τότε διαπρέποντα Νικόλαο Πολίτη, να αναλάβουν την απογραφή και αποκατάσταση του ιδρύματος, ώστε να γίνει και πάλι βιώσιμο και να αρχίσει ξανά η κανονική του λειτουργία. Παρά τις προσπάθειές τους την 28η Νοεμβρίου 1799 παραιτήθηκαν της αποστολής τους, προτείνοντας να εγκατασταθεί φύλακας, ο οποίος να έχει την ικανότητα να διασώσει από την φθορά τα εγκαταλελειμμένα Βιβλία. Τελικά στις 10 Δεκεμβρίου του 1799, τοποθετείται ως φύλακας ο Κερκυραίος Αντώνιος Παβέγγιος, έχοντας στην αρμοδιότητά του, όλο το οίκημα στο οποίο βρίσκονταν η Βιβλιοθήκη, τους γύρω χώρους  και τον παραμελημένο ναό  της Υ. Θ.  Τενέδου.

Τελικά συστάθηκε επιτροπή αποτελούμενη από τους Νικόλαο Παδοβάνη ή Παδοβά, Ιωάννη Αρμένη και Φραγκίσκο Αλαμάνο. Ο Νικόλαος Παδοβάς παρέλαβε τα κλειδιά από τον παραιτηθέντα Παβέγγιο, την 5η Μαΐου 1801.Η επιτροπή ανέλαβε την ανασύσταση της Βιβλιοθήκης και όταν ολοκλήρωσε το έργο της, έστειλε στην Διοίκηση την πιο κάτω έκθεση, η οποία μεταφρασμένη από την Ιταλική γλώσσα στην τότε Ελληνική καθαρεύουσα, από τον Λαυρέντιο Βροκίνη, γράφει:

Μετά την έκθεση αυτή, η εγχώριος Διοίκηση ανέθεσε στον Κερκυραίο Συνταγματάρχη και τότε διοικητή του στρατιωτικού Μηχανικού, Ιωάννη Αναστάσιο Καρτάνο, να προβεί στις επισκευές. Τελειώνοντας, ο Καρτάνος υποβάλλει έκθεση του κόστους, το οποίο ανέρχονταν σε Λίρες 981 και Σόλδια 16.

Ο «Εθνικός Ιατρικός Σύλλογος», που ιδρύθηκε στα μέσα Μαΐου του 1802,  προτείνει να στεγαστεί  στις αίθουσες της Βιβλιοθήκης και, παράλληλα να φροντίσει για την φύλαξη, συντήρηση, επανασύσταση και λειτουργία αυτής. Στις 30 Μαΐου του 1802, η Διοίκηση  απάλλαξε από τη επιστασία τον Παδοβάνη και, παρέδωσε τα κλειδιά στον Καθηγητή γιατρό Ιωάννη Φραγκίσκο Τζουλάτη, γραμματέα του Συλλόγου.

Την 3η Ιουλίου του 1802 έγινε η πρώτη συνέλευση του Συλλόγου στις αίθουσες της Βιβλιοθήκης. Μεταξύ των άλλων θεμάτων που συζητήθηκαν, ο γιατρός Αντώνιος Μαρούλης σε ομιλία του, αναφέρθηκε στην σπουδαιότητα της ύπαρξης Δημόσιων Βιβλιοθηκών, στην Βιβλιοθήκη της Κέρκυρας, στις ζημίες που αυτή είχε υποστεί, από Στρατιωτικές και Πολιτικές ταραχές  και, στην μετατροπή της από τον Σύλλογο σε Εθνικό Σπουδαστήριο.

Η επιτήρηση της Βιβλιοθήκης ανατέθηκε στον ιατρό Τζουλάτη και η σύνταξη του οργανισμού στον ιατρό Αντώνιο Μαρούλη. Ο οργανισμός αυτός ήταν ίδιος με αυτόν του 1798 (βλέπε πιο πάνω).Η μόνη διαφορά ήταν στις ώρες λειτουργίας. Σύμφωνα με το νέο κανονισμό, οι ημέρες και ώρες ήταν : Δευτέρα, Πέμπτη και Σάββατο, μια ώρα πριν το μεσημέρι και μια ώρα μετά από αυτό.

Τότε ορίστηκε και η Σφραγίδα της Βιβλιοθήκης, που έφερε σαν έμβλημα την Απήδαλο Κερκυραϊκή Τριήρη και ολόγυρά της τις λέξεις: Bibliotheca Pubblica Corcyrae (όπως αναφέρεται και στο άρθρο της η Κα Τζώρα).

Όλα τα πιο πάνω εγκρίθηκαν από την Διοίκηση και έτσι στο φύλλο της Gazzeta Urbana,που εξέδιδε ο εικοσαετής τότε Ανδρέας Μουστοξύδης μαζί με τον Μάριο Πιέρη και, με ημερομηνία 26 Ιουλίου 1802, γνωστοποιείται σε όλους τους ενδιαφερόμενους το ωράριο της νέας Δημόσιας Βιβλιοθήκης.

To 1803 διορίζεται από τον Αυτοκρατορικό Πληρεξούσιο της Ρωσίας Κόμη Μοντζενίγο, Αρχιγραμματέας της Επικράτειας, ο Ιωάννης Καποδίστριας. Τον  Οκτώβριο του 1804, ανατέθηκε η ευθύνη της Παιδείας, σε έναν αξιόλογο  άνθρωπο στο χώρο των γραμμάτων, τον Στυλιανό Βλασσόπουλο, ο οποίος παρέλαβε τα κλειδιά της Βιβλιοθήκης. Κατά τον Μάρτιο του 1805 δίπλα από την μονή της Τενέδου δημιουργείται η Δημόσια Ελληνική Σχολή, στην οποία προσαρτάται και η Δημόσια Βιβλιοθήκη. Όλη η Παιδεία ήταν στην ευθύνη του Αρχιγραμματέα Ιωάννη Καποδίστρια, με τον τίτλο: «Γενικός Έφορος της Παιδείας». Ο Καποδίστριας καθόρισε εκ νέου της οργάνωση της Βιβλιοθήκης σε συνδυασμό με την Δημόσια Σχολή εκπαίδευσης, για χρήση της  τόσο από τους καθηγητές και φοιτητές όσο και από ανεξάρτητους μελετητές.

Στην  Βιβλιοθήκη τότε προστέθηκαν και τα βιβλία από την ιδιωτική Βιβλιοθήκη του ιερέα- ιδρυτού της Μονής της Αγίας Αικατερίνης Νικόδημου του Καρυοφυλάκτου. Επιπλέον προστέθηκαν, με αγορά, βιβλία από τους ευεργέτες Ζωσιμάδες και του ιδίου του κόμητος Μονζενίγου, ο οποίος προσέφερε γύρω στους 200 τόμους. Τότε με διαταγή του Καποδίστρια δημιουργήθηκαν νέες βιβλιοθήκες μιας και η αύξηση των βιβλίων και με την συνδρομή των καθηγητών της, ήταν πλέον απαραίτητες. Σχετικές ήταν και οι εισηγήσεις- εκθέσεις του Στυλιανού Βλασσόπουλου.

Παράλληλα με νεώτερη διαταγή του 1806, αποφασίστηκε έρευνα στα σπίτια για την συλλογή των απολεσθέντων βιβλίων κατά την περίοδο Ρουσκόνι και τιμωρία σε όσους δεν τα επέστρεφαν στην βιβλιοθήκη κρατώντας τα παράνομα. Η ευθύνη εκτέλεσης αυτής της διαταγής, ανατέθηκε στον Αντώνιο Μαρούλη. Η επιχείρηση είχε ως αποτέλεσμα να συγκεντρωθεί μια ποσότητα βιβλίων στην οικία του Μαρούλη, ο οποίος όμως πέθανε τον Νοέμβριο του 1806 και κατά εντολή του κληρονόμου του σφραγίστηκε η οικία του θανόντος. Τη θέση του Μαρούλη ανέλαβε τότε ο νεότατος Ανδρέας Μουστοξύδης. Την 12η Μαρτίου του 1807 την θέση του Καποδίστρια στην Κυβέρνηση έλαβε ο λόγιος Εμμανουήλ Θεοτόκης, ο οποίος καθ’ υπόδειξη του Καποδίστρια ανέλαβε και την διοίκηση  των δύο ιδρυμάτων, δηλαδή της  Βιβλιοθήκης και της Σχολής.

8)Τον Αύγουστο του 1807, η Κέρκυρα έρχεται στα χέρια των Αυτοκρατορικών Γάλλων. Αφού κατήργησε η νέα αρχή τα μέχρι τότε διοικητικά όργανα, επιτάσσει την βιβλιοθήκη και συγκεντρώνει  τα βιβλία που βρήκε στην οικία Μαρούλη, συνεχίζοντας παράλληλα την έρευνα για τα απολεσθέντα βιβλία. Τον Μάιο του 1808 ο Ανδρέας Καλογεράς, ευπατρίδης Κερκυραίος, δωρίζει την ιδιωτική του βιβλιοθήκη, με τον όρο να είναι ισόβιος βοηθός επιστάτη της Βιβλιοθήκης. Ο όρος αυτός γίνεται δεκτός ,όπως φαίνεται από την πιο κάτω έγγραφη απόφαση:

Σύμφωνα με την απόφαση αυτή καθορίστηκε ο μισθός του Καλογερά σε 960 φράγκα ετησίως δηλαδή 80 φράγκα τον μήνα.

Η ελεύθερη μετάφραση που δίδεται από τον Λαυρέντιο Βροκίνη είναι:

Η Βιβλιοθήκη του Καλογερά αριθμούσε 1675 τόμους.

9) (*)Το έτος 1808 διάφοροι διανοούμενοι της Κέρκυρας , αποφάσισαν την ίδρυση επιστημονικού σωματείου υπό μορφή Ινστιτούτου,  το οποίο ονόμασαν «Ιόνιος Ακαδημία». Τον κανονισμό λειτουργίας συνέταξε ο Γάλλος αξιωματικός του μηχανικού, Κάρολος Dupin.

Στις 17 Μαρτίου του 1820, ο Αρμοστής Μαίτλανδ προτείνει τον διορισμό του Λόρδου Γκίλφορδ ως Πρόεδρο και Διευθυντή του υπό ίδρυση  κολλεγίου.

Στις 31 Μαΐου 1828 με την 1β Πράξη του Γ! Κοινοβουλίου το κολλέγιο ονομάζεται πλέον Πανεπιστήμιο. Στην ίδια πράξη συγχωνεύεται η Βιβλιοθήκη μαζί με αυτήν του Ιεροσπουδαστηρίου, ορίζεται η Βιβλιοθήκη της Ακαδημίας και κατατίθεται ο κανονισμός των καθηκόντων του βιβλιοθηκάριου.

Το 1832 αναλαμβάνει την Προεδρία της Επιτροπής Εκπαίδευσης ο Ανδρέας Μουστοξύδης. Τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους ο Μουστοξύδης καταθέτει  μια μνημειώδη έκθεση για την κατάσταση στην εκπαίδευση και τον τρόπο βελτίωσής της. Η έκθεση διαιρούνταν σε οκτώ μέρη, όσα και τα τμήματα της εκπαίδευσης. Για τα βοηθητικά ιδρύματα του πανεπιστημίου, μεταξύ των οποίων ήταν και η Βιβλιοθήκη, έκανε ένα προϋπολογισμό συνόλου Λιρών Αγγλίας 847, από τις οποίες οι 213 θα πήγαιναν στην Βιβλιοθήκη.

Στην Βιβλιοθήκη προστέθηκαν χιλιάδες τόμοι, όπως αναφέρει στο άρθρο της η Κα Τζώρα και έφτασε να είναι αξιοζήλευτη σαν τις μεγάλες αντίστοιχες βιβλιοθήκες της Ευρώπης.

Δυστυχώς η πολυετής περιπέτεια  της ύπαρξης της Βιβλιοθήκης, τελείωσε απότομα ένα βράδυ του Σεπτέμβρη του 1943 κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου κάηκε ολοσχερώς.

*πηγή:ΚΕΡΚΥΡΑλΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΟΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ.ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ Μ.ΘΕΟΤΟΚΚΗ Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ ΕΝ ΕΠΤΑΝΗΣΩ (1453-1864) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ .Κ.ΔΑΦΝΗ :ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΙ Ο ΣΠΥΡ.Μ. ΘΕΟΤΟΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΤΟΜΗ .ΚΕΡΚΥΡΑ 1956

Επιμέλεια κειμένου:Τίνα Πετσάλη-Εφη Μήτσιου